Η διορία του τέλους Φεβρουαρίου που έδωσε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να αποσυρθούν οι δυνάμεις του Συριακού καθεστώτος από τμήματα της μαστιζόμενης από τον πόλεμο επαρχίας Ιντλίμπ, απειλεί να παρασύρει την Τουρκία ακόμα βαθύτερα στον εννεαετή εμφύλιο πόλεμο της γειτονικής της χώρας.
«Οπωσδήποτε θα απωθήσουμε το (Συριακό) καθεστώς πίσω από τα σύνορα που έχουμε ορίσει και θα επιτρέψουμε τον κόσμο να επιστρέψει στα σπίτια του», δήλωσε την Τετάρτη ο κ. Ερντογάν.
Πολλοί Τούρκοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί στη Συριακή επαρχία της Ιντλίμπ τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς οι προσκείμενες στον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ δυνάμεις έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους να ανακαταλάβουν τον ανταρτοκρατούμενο θύλακα, αναφέρει το euro2day.gr.
Ο κ. Ερντογάν έχει απαντήσει στέλνοντας ενισχύσεις και διατάσσοντας επιθέσεις ως αντίποινα. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει πολλές καλές επιλογές, καθώς εξετάζει από τη μία τους κινδύνους μιας κλιμάκωσης της σύγκρουσης με τη Συρία και τη Ρωσία, και από την άλλη την πολιτική αναγκαιότητα να αποφύγει να δεχθεί ένα νέο κύμα προσφύγων.
Τι θέλει ο Ερντογάν στη Συρία;
Η Τουρκία έχει πολλαπλούς στόχους στον σχεδόν δεκαετή εμφύλιο πόλεμο, ορισμένοι από τους οποίους είναι αντικρουόμενοι. Ο κ. Ερντογάν στήριξε τις Αραβικές εξεγέρσεις που εξαπλώθηκαν στη Μέση Ανατολή το 2011 και διοχέτευσε στήριξη στους Σύριους αντάρτες που επεδίωκαν την ανατροπή του κ. Άσαντ.
Μετά από χρόνια μαχών, ο κ. Ερντογάν εξακολουθεί να θέλει να στηρίξει τα τελευταία απομεινάρια της συριακής αντιπολίτευσης, θέλει όμως επίσης να περιορίσει την αυτονομία που θα δοθεί στις Συριακές Κουρδικές Ομάδες που διοικούν μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Συρίας αλλά θεωρούνται ως απειλή για την εθνική ασφάλεια της Άγκυρας.
Η πιο άμεση προτεραιότητα της Τουρκίας είναι να αποτρέψει την εισροή ενός νέου κύματος προσφύγων από τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας. Η επίθεση του Συριακού καθεστώτος στην επαρχία της Ιντλίμπ έχει προκαλέσει τον μεγαλύτερο εκτοπισμό ανθρώπων από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος το 2001, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, με 948.000 ανθρώπους να αναγκάζονται να διαφύγουν σε λιγότερο από τρεις μήνες.
Η Τουρκία, που μοιράζεται σύνορα με την Ιντλίμπ, ήδη φιλοξενεί 3,6 εκατ. Σύριους και η αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια έχει αναγκάσει τον κ. Ερντογάν να κηρύξει πως η χώρα του δεν μπορεί να δεχθεί άλλους.
Πώς έχει αντιδράσει η Τουρκία στην τελευταία επίθεση;
Ο κ. Ερντογάν έστειλε τον περασμένο μήνα όλο και αυστηρότερες προειδοποιήσεις προς τη Μόσχα και τη Δαμασκό πως η καταρρέει συμφωνία του Σότσι, μια συμφωνία ανακωχής για την Ιντλίμπ για την οποία μεσολάβησαν Τουρκία και Ρωσία το 2018. Όταν σκοτώθηκαν οκτώ Τούρκοι στρατιωτικοί από της δυνάμεις του Συριακού καθεστώτος στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Τούρκος πρόεδρος διέταξε επιθέσεις ως αντίποινα και έστειλε στρατιωτικές ενισχύσεις στην Ιντλίμπ, όπου η Τουρκία έχει ήδη 12 στρατιωτικά παρατηρητήρια στο πλαίσιο της συμφωνίας Σότσι (σ.σ. το ίδιο έκανε και μετά την επίθεση που άφησε πίσω της 33 Τούρκους νεκρούς).
Ο κ. Ερντογάν έχει απειλήσει με μια πολύ μεγαλύτερη επιχείρηση αν οι δυνάμεις του κ. Άσαντ δεν ανακόψουν την επίθεσή τους και επιστρέψουν στις προηγούμενες θέσεις τους. Η Τουρκία θέλει η Συρία να εγκαταλείψει τα εδάφη που κέρδισε προσφάτως και να αποσυρθεί προς τα σύνορα που έχουν οριστεί με τη συμφωνία Σότσι.
Η Ρωσία, που κατηγορεί την Άγκυρα ότι δεν τήρησε την υπόσχεσή της να ελέγξει τους τζιχαντιστές που κυριαρχούν στις ένοπλες ομάδες της Ιντλίμπ, έχει απορρίψει αυτή την ιδέα. Αντιθέτως, την περασμένη εβδομάδα φέρεται να πρόσφερε στην Άγκυρα μια συμφωνία που θα αφήνει το 60% της Ινλτίμπ στον έλεγχο των δυνάμεων του κ. Άσαντ, με τον τουρκικό στρατό να αναγκάζεται να υποχωρήσει σε μια μικρή περιοχή που οριοθετείται από δυο βασικούς αυτοκινητόδρομους. Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν απορρίψει την πρόταση αυτή, λέγοντας πως θα άφηνε τους 3 εκατομμύρια κατοίκους της Ιντλίμπ «στο έλεος του καθεστώτος (Άσαντ)».
Θα αποτελέσουν ευκαιρία για τις ΗΠΑ οι εντάσεις στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας;
Έχοντας παρακολουθήσει με αγωνία την Τουρκία, ένα μέλος του ΝΑΤΟ, να έρχεται πιο κοντά στη Μόσχα, ορισμένοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ διαβλέπουν ευκαιρίες στις κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας. Όμως την Τετάρτη ο κ. Ερντογάν είπε στους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν από το Αζερμπαϊτζάν, πως οι υποσχέσεις για αμερικανική στήριξη δεν υλοποιήθηκαν. Και Τούρκοι αξιωματούχοι δεν έχουν δείξει σημάδια προθυμίας να εγκαταλείψουν την αγορά των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400 –ένα βασικό σημείο αντιπαράθεσης στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.
«Η τουρκική σχέση με τη Μόσχα είναι συναλλακτική και διορατική», ανέφερε Ευρωπαίος διπλωμάτης που αμφισβητεί πως θα υπάρξει διαρκής βλάβη στις ρωσοτουρκικές σχέσεις. «Ο πόλεμος στη Συρία είναι απλώς ένα στοιχείο εδώ, δεν είναι απαραίτητο πως θα αλλάξει τον ευρύτερο υπολογισμό».
Ποια ήταν η εσωτερική αντίδραση στην Τουρκία;
Τα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης επικρίνουν έντονα την πολιτική του κ. Ερντογάν στη Συρία. Ερωτούν για ποιον λόγο πεθαίνουν Τούρκοι στρατιώτες στην Ιντλίμπ. Ωστόσο, αντιτίθεται επίσης σθεναρά και στην υποδοχή περισσοτέρων προσφύγων. Όπως και η Ρωσία, τα κόμματα της αντιπολίτευσης θέλουν η Άγκυρα να αναγνωρίσει το καθεστώς Άσαντ. Την ίδια ώρα, ο κ. Ερντογάν δέχεται πιέσεις από του υπερεθνικιστή Ντεβλέτ Μπαχτσελί, τον de facto κυβερνητικό του εταίρο, που καλεί τον Τουρκο πρόεδρο να τηρήσει σκληρή στάση έναντι της Μόσχας και της Δαμασκού.
Αυτές οι αντικρουόμενες απαιτήσεις φέρουν τον κ. Ερντογάν σε δύσκολη θέση. «Η πλήρης αποχώρηση (από την Ιντλίμπ), το να επιτραπεί στους πρόσφυγες να έρθουν στην Τουρκία και το να αφήσει τον Άσαντ να καταλάβει τον χώρο εκείνο, δεν είναι μια ιδέα που θα έχει απήχηση στην Τουρκική κοινωνία», σύμφωνα με την Nigar Goksel, διευθύντρια Τουρκίας του think tank International Crisis Group. «Αλλά δεν είμαι σίγουρη πως υπάρχει τόση αποδοχή της προσπάθειας απώθησης του καθεστώτος και μάλιστα αυτό να συμβαίνει με κόστος τις ζωές Τούρκων στρατιωτών. Δεν υπάρχουν καλές λύσεις».
Τι θα μπορούσε να συμβεί στη συνέχεια;
Καθώς πλησιάζει η διορία που έχει δώσει ο κ. Ερντογάν για την υποχώρηση των Σύριων στρατιωτών, αυξάνεται η προοπτική μιας μεγαλύτερης τουρκικής επίθεσης εντός των ημερών. Όμως ο κ. Ερντογάν ελπίζει επίσης να πραγματοποιηθεί σύνοδος με τη Ρωσία και το Ιράν την επόμενη εβδομάδα.
Ο Soner Cagaptay, διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος του Ινστιτούτου Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής, εκτιμά πως στο τέλος ο κ. Ερντογάν θα πρέπει να κάνει πίσω, εκτός και αν αναμένει κάποια ισχυρή αμερικανική στήριξη. «Νομίζω πως θα δούμε ένα αποτέλεσμα όπου ο Άσαντ θα πάρει πολλά εδάφη και η Τουρκία θα καταλήξει με πολλούς πρόσφυγες σε αυτό που θα γίνει η ‘Λωρίδα της Γάζας’ της βορειοδυτικής Συρίας», εκτίμησε.
Άλλοι όμως προειδοποιούν πως η Τουρκία είναι πρόθυμη να διακινδυνεύσει μια κλιμάκωση που θα μπορούσε να έχει ευρείες επιπτώσεις όχι μόνο στη Συρία, αλλά και στη Λιβύη, όπου η Τουρκία και η Ρωσία επίσης στηρίζουν αντίπαλες πλευρές σε έναν εμφύλιο πόλεμο. «Αν αποτύχουν όλα τα άλλα, τότε νομίζω πως η Τουρκία θα βάλει στο στόχαστρο το (Συριακό) καθεστώς», σύμφωνα με τον Galip Dalay, συνεργάτη του Brookings Doha Center.
«Το πώς θα εξελιχθεί το σπιράλ της βίας, παραμένει άγνωστο».
