Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Διεθνούς Δικτύου Μελετητών Γενοκτονίας καταδικάζει σφοδρά την εισβολή του Αζερμπαϊτζάν στη Δημοκρατία της Αρμενίας, καθώς και τη συνεχιζόμενη επίθεση κατά του Αρμενικού λαού στη Δημοκρατία της Αρμενίας και στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) και εκφράζει την ανησυχία του για τον κίνδυνο γενοκτονίας του Αρμενικού πληθυσμού.
Στις 13 Σεπτεμβρίου του 2022, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε επίθεση κατά του κυρίαρχου εδάφους της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Χρησιμοποιώντας βαρύ πυροβολικό, πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων και ΜΕΑ, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν βομβάρδισαν τις πόλεις Βαρντενίς, Γκορίς, Ισχανασάρ, Καπάν, Σότκ, Αρτανίς, Τζερμούκ καθώς και τα γύρω χωριά της Δημοκρατίας της Αρμενίας, Αυτή η επίθεση είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 210 επιβεβαιωμένους θανάτους Αρμενίων στρατιωτών, καθώς και πολλούς θανάτους και τραυματισμένους ανάμεσα στους αμάχους. Ενώ εξακολουθεί να ισχύει μια ισχνή κατάπαυση του πυρός, η βία εκ μέρους του Αζερμπαϊτζάν συνεχίζεται, μεταξύ των άλλων και οι ισχυρισμοί για εκτελέσεις Αρμενίων αιχμαλώτων πολέμου. Περισσότεροι από 7.000 άμαχοι έχουν εκτοπιστεί. Τα σπίτια των πολιτών και οι τοπικές υποδομές έχουν καταστραφεί σε μια προσπάθεια εθνοκάθαρσης των Αρμενίων από ένα μεγάλο τμήμα της Δημοκρατίας της Αρμενίας.
Στην κατάσταση που βρίσκεται το Ναγκόρνο-Καραμπάχ υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες κινδύνου γενοκτονίας όσον αφορά τον Αρμενικό πληθυσμό. Στην ανακοίνωση σημειώνεται, ότι η βία αυτή εμφανίζεται ειδικότερα στο πλαίσιο μιας προηγούμενης γενοκτονίας κατά των Αρμενίων τα έτη 1915 - 1923 από την Οθωμανική Αυτοκρατορία -η οποία έγινε Τουρκία- και συνεχίζεται στο πλαίσιο σχέσης Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν. Το 1920, η Τουρκία προσπάθησε να αφοπλίσει τους Αρμένιους και να εξοπλίσει τους Αζερμπαϊτζάν, με αποτέλεσμα είχαμε τη σύγκρουση, την έξοδο των Αρμενίων και τις θηριωδίες κατά των Αρμενίων στο πλαίσιο μίας επίθεσης του Αζερμπαϊτζάν. Η Τουρκία συνεχίζει να στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν στη σύγκρουση του Ναγκόρνο Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένης της παροχής μη επανδρωμένων αεροσκαφών και μισθοφόρων. Ο Τούρκος Πρόεδρος κ. Ερντογάν αναφέρθηκε στους Αρμένιους ως «κατακτητές», παρά την αιώνια ιστορία των Ουραρτίων (αρχαίο κράτος Ουράρτου) και των απογόνων τους, των Αρμενίων, στην περιοχή.
Η τωρινή βία είναι μέρος μιας μακράς διαδικασίας βίας που ασκείται από το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν κατά του γηγενούς Αρμενικού πληθυσμού του Νοτίου Καυκάσου. Υπήρξαν αρκετές ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ τις δεκαετίες 1980-1990, με την πιο πρόσφατη να ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 2020 και να συνεχιστεί το 2022, παρά τις υποτιθέμενες συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός. Η τρέχουσα σύγκρουση περιλαμβάνει αδιάκριτη χρήση όπλων, θανάτους και εκτοπισμούς αμάχων.
Οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν ανοιχτά προβάλουν ρητορική μίσους κατά των Αρμενίων. Με πράξεις υποκίνησης ή προπαγάνδας μίσους έχουν βάλει στο στόχαστρο τους Αρμένιους. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) έχει επισημάνει συγκεκριμένα, ότι οι ακόλουθες πράξεις αποτελούν παράγοντες κινδύνου για γενοκτονία:
- «Συστηματική και ευρεία χρήση και αποδοχή του λόγου ή προπαγάνδας που προωθεί το μίσος και/ή υποκινεί τη βία κατά μειονοτικών ομάδων, ιδίως στα μέσα ενημέρωσης».
- «Βαρύτερες δηλώσεις πολιτικών αρχηγών/επιφανών προσώπων που εκφράζουν υποστήριξη για την επιβεβαίωση της ανωτερότητας μιας φυλής ή μιας εθνοτικής ομάδας, απανθρωποποιούν και δαιμονοποιούν τις μειονότητες ή συγχωρούν ή δικαιολογούν τη βία εναντίον μιας μειονότητας».
Η πολιτική του κράτους το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνει αντιαρμενικό λόγο και προπαγάνδα, μεταξύ άλλων, μέσω των κυβερνητικών ομιλιών και των μέσων ενημέρωσης. Για παράδειγμα, ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, κ. Ιλχάμ Αλίεφ, έχει κάνει δηλώσεις όπως: «Η Αρμενία ως χώρα δεν έχει καμία αξία. Είναι στην πραγματικότητα μια αποικία, ένα φυλάκιο που διευθύνεται από το εξωτερικό, μια περιοχή που δημιουργήθηκε τεχνητά σε αρχαία εδάφη του Αζερμπαϊτζάν». Ο κ. Αλίεφ δεν αναγνωρίζει τη διεθνώς αναγνωρισμένη εδαφική ακεραιότητα της Δημοκρατίας της Αρμενίας: «Έχουμε ίσως εκατό φορές περισσότερους λόγους να μην αναγνωρίσουμε την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας από ότι αυτοί να μην αναγνωρίσουν τη δική μας εδαφική ακεραιότητα. Επειδή όλοι το γνωρίζουν ήδη, όπως και η παγκόσμια κοινότητα, ότι τον Νοέμβριο του 1920 τα ιστορικά εδάφη μας το Ζανγκεζούρ [Σιουνίκ], καθώς και το Γκοϊτσα [Σεβάν], αποκόπηκαν από εμάς και προσαρτήθηκαν στην Αρμενία. Η πόλη του Γερεβάν παραχωρήθηκε στην Αρμενία στις 29 Μαΐου 1918. Υπάρχουν λοιπόν πολλοί παράγοντες για να μην αναγνωρίσουμε, όπως λένε, την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας». Ο κ. Αλίεφ χρησιμοποιεί επίσης μια απάνθρωπη γλώσσα, όπως: «Τους διώξαμε από τα εδάφη μας σαν τα σκυλιά. Είπα ότι θα τους κυνηγήσουμε, ότι θα τους κυνηγήσουμε σαν σκυλιά, και τους κυνηγήσαμε, τους κυνηγήσαμε σαν σκυλιά». Τέτοιες δηλώσεις δείχνουν μια συστηματική εκστρατεία για τον τερματισμό της παρουσίας των Αρμενίων στην ιστορική και σημερινή τους πατρίδα. Αυτές και άλλες δηλώσεις καταδεικνύουν την ύπαρξη κινδύνου γενοκτονίας και μπορεί να ισοδυναμούν με υποκίνηση γενοκτονίας και πιθανώς άλλων διεθνών εγκλημάτων.
Υπάρχει επίσης μια ιστορία καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς στη σύγκρουση, που οδηγεί τους Αρμένιους σε σημαντικό φόβο, ότι μετά την ειρηνευτική συμφωνία, η οποία θα οδήγησε στην επιστροφή των εδαφών που κατείχαν οι Αρμένιοι στο Αζερμπαϊτζάν, τα Αρμενικά αξιοθέατα θα υποστούν αλλοίωση, θα βεβηλωθούν ή θα καταστραφούν. Ορισμένα Αρμενικά μνημεία και εκκλησίες είναι εκατοντάδων ετών, όπως η εκκλησία του Αγίου Νισάν, το μοναστηριακό συγκρότημα Νταντιβάνκ και οι σταυρόπετρες σε νεκροταφεία, που χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα και νωρίτερα. Είναι σύνηθες το Αζερμπαϊτζάν να παρουσιάζει «εναλλακτικές» ιστορίες για τις Αρμενικές εκκλησίες, υποστηρίζοντας ότι είναι της «Αλβανίας του Καυκάσου» και ότι έχουν «αρμενοποιηθεί» μόλις τον 19ο αιώνα. Τέτοιοι ισχυρισμοί έχουν όλοι καταρριφθεί, εκτός του Αζερμπαϊτζάν. Η παραχάραξη της ιστορίας και η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι βασικά χαρακτηριστικά της γενοκτονίας. Ο στόχος των γενοκτόνων είναι να καταστρέψουν, εν όλω ή εν μέρει, τη στοχευόμενη ομάδα, και ένας τρόπος με τον οποίο οι δράστες πραγματοποιούν αυτήν την καταστροφή, είναι μέσω της καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς: εξαλείφοντας την ίδια την ουσία της ταυτότητας της ομάδας, καθώς και κάθε ίχνος, ότι υπήρχαν σε αυτήν την τοποθεσία.
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο σημειώνει, ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης (ICJ) έχει αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της ρητορικής μίσους κατά των Αρμενίων και της καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς από το Αζερμπαϊτζάν και του Αρμενικού πολιτισμού. Στη διαταγή του για τα προσωρινά μέτρα της 7ης Δεκεμβρίου 2021, το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης (ICJ) εξέτασε τους ισχυρισμούς της Αρμενίας για παραβιάσεις της Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) ως εύλογες και εξέφρασε την ανησυχία, ότι τέτοιες παραβιάσεις «μπορεί να έχουν σοβαρές καταστροφικές επιπτώσεις» στην προστατευόμενη ομάδα. Εν τω μεταξύ, προτού αποφασίσει επί της ουσίας της υπόθεσης, το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης διέταξε, μεταξύ άλλων, το Αζερμπαϊτζάν:
«να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει την υποκίνηση και την προώθηση του φυλετικού μίσους και διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των υπαλλήλων και των δημοσίων ιδρυμάτων που απευθύνονται σε άτομα Αρμενικής εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη και την τιμωρία των πράξεων του βανδαλισμού και διάκρισης που επηρεάζει την Αρμενική πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένων των εκκλησιών και άλλων χώρων λατρείας, μνημείων, τοπωνύμιων, νεκροταφείων και τεχνουργημάτων».
Οι επιθέσεις κατά του κυρίαρχου έδαφος της Δημοκρατίας της Αρμενίας είναι επίσης πιθανών να συνιστούν παραβίαση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και παραβίαση της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, καθώς και της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που υπεγράφη από την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Ρωσία στις 9 Νοεμβρίου 2020, τερματίζοντας τον πόλεμο των 44 ημερών του Ναγκόρνο Καραμπάχ (27 Σεπτεμβρίου– 10 Νοεμβρίου του 2020).
Προκειμένου να εξαλειφθεί ο κίνδυνος γενοκτονίας, η Εκτελεστική Επιτροπή του Διεθνούς Δικτύου Μελετητών της Γενοκτονίας καλεί:
- Η διεθνής κοινότητα, οι ακαδημαϊκοί και πολιτιστικοί οργανισμοί να καταδικάσουν τη βία και τη ρητορική μίσους από το Αζερμπαϊτζάν κατά της Αρμενίας και να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αναγκάσουν το Αζερμπαϊτζάν να σταματήσει τις εχθροπραξίες και τη ρητορική μίσους κατά της Δημοκρατίας της Αρμενίας και των ιθαγενών Αρμενίων του Αρτσάχ.
- Το Αζερμπαϊτζάν να συμμορφωθεί με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Δικαιοσύνης για τα προσωρινά μέτρα της 7ης Δεκεμβρίου 2021.
- Το Αζερμπαϊτζάν να απομακρύνει τους στρατιώτες του από το έδαφος της Δημοκρατίας της Αρμενίας και να σεβαστεί το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των Αρμενίων του Αρτσάχ, όπως κατοχυρώνεται από τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (Κεφάλαιο I, άρθρο 2).
- Η διεθνής κοινότητα να καταστήσει υπεύθυνο το αυταρχικό καθεστώς του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν κ. Ιλχάμ Αλίεφ για το έγκλημα της επιθετικότητας, για τα εγκλήματα κατά της ειρήνης, για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν κατά της Αρμενίας και των Αρμενίων από τον Σεπτέμβριο του 2020.
