Του Μπενιαμίν Πογκοσιάν*
"Πρέπει να σπρώξουμε την Αρμενία και τη Δύση σε μια γωνία. Αυτοί (οι Αρμένιοι) πρέπει να αναγκαστούν να πληρώσουν την αποζημίωση για την κατοχή και την καταστροφή του Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν. Πρέπει όλοι να δούμε το αληθινό πρόσωπο της Δύσης", δήλωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου για το άνοιγμα του αεροδρομίου Zangilan (3ο μέσα και γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ μετά τον πόλεμο του 2020) με τον Ilham Aliyev, στις 20 Οκτωβρίου του 2022.
Η κοινή επίθεση Αζερμπαϊτζάν – Τουρκίας κατά του Αρτσάχ (Ναγκόρνο-Καραμπάχ) στα τέλη του 2020 χαρακτηρίστηκε ως κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Χωρίς να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες, οι οποίες είναι διαθέσιμες στα διεθνή μέσα ενημέρωσης και έχουν καταχωρηθεί από διεθνείς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να τονιστεί ότι, καταφεύγοντας στη χρήση βίας, το Αζερμπαϊτζάν παραβίασε τις βασικές αρχές της Ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ που είναι για τη διευκόλυνση διαδικασίας διαχείρισης του ζητήματος, με διαμεσολάβηση της Γαλλίας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αποκάλυψη Nordic Monitor: Κυβερνοστρατός Τουρκίας-Πακιστάν για επιρροή εναντίον Ινδίας-Δύσης
Παρά την από κοινού επιθετικότητα του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας, μετά το τέλος του πολέμου του 2020 η Αρμενία και το Αρτσάχ προώθησαν την ειρηνευτική ατζέντα, επιδιώκοντας να εγκαθιδρύσουν βιώσιμη και διαρκή ειρήνη στον Νότιο Καύκασο. Ωστόσο, η συμμαχία Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας συνεχίζει την επιθετική της πολιτική κατά της Αρμενίας και του Αρτσάχ. Τα στρατεύματα του Αζερμπαϊτζάν εισέβαλαν στην Αρμενία τον Μάιο, αλλά και τον Νοέμβριο του 2021, καθώς επίσης και τον Σεπτέμβριο του 2022, καταλαμβάνοντας μεγάλες εκτάσεις του αρμενικού εδάφους και αρνούνται να αποσυρθούν. Το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει την επιθετική του πολιτική και κατά του Αρτσάχ, μέσω των στρατιωτικών επιθέσεων και ασκώντας οικονομική πίεση ως εργαλεία για να αναγκάσει τον αρμενικό πληθυσμό του Ναγκόρνο Καραμπάχ να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χαρακτήρισε «τις ρωσικές επιθέσεις κατά των μη στρατιωτικών υποδομών, ιδιαίτερα κατά των υποδομών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας ως «εγκλήματα πολέμου». Επιπλέον, στην ίδια ομιλία της είπε ότι «το να στερούμε τους άντρες, τις γυναίκες και τα παιδιά από το νερό, από το ρεύμα και τη θέρμανση, με τον ερχομό του χειμώνα είναι ξεκάθαρα πράξεις τρομοκρατικές». Αυτό ακριβώς κάνει και το Αζερμπαϊτζάν - αμέσως μετά τον πόλεμο- κατά του λαό του Αρτσάχ, κόβοντας την ενέργεια σε συνθήκες κρύου και διαταράσσοντας συνεχώς την παροχή νερού για ολόκληρο τον πληθυσμό του Αρτσάχ. Και σε αυτό το σημείο, κατά κάποιον τρόπο μας έλειψαν οι παρόμοιες και αντίστοιχες αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας.
Από το τέλος του πολέμου των 44 ημερών του 2020, το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία αύξησαν τη στρατηγική τους συνεργασία, η οποία κατέληξε στην υπογραφή της δήλωσης στο Σούσι για τη στρατηγική εταιρική σχέση τον Ιούνιο του 2021. Η Τουρκία υποστηρίζει πλήρως την Αζερική διπλωματία καταναγκασμού και του στρατιωτικού εκβιασμού κατά της Αρμενίας.
Στα τέλη του 2021 η Αρμενία και η Τουρκία προέβησαν σε μια νέα προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων. Στην αρχή της διαδικασίας, υπήρχε ξεκάθαρη αντίληψη, ότι και οι δύο πλευρές προχωρούν χωρίς προϋποθέσεις. Ωστόσο, σχεδόν αμέσως μετά την έναρξη της διαδικασίας, η Τουρκία δημοσίως έθεσε προϋποθέσεις, δηλώνοντας, ότι θα εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Αρμενία μόνο μετά την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν. Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη κρίση λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, φαίνεται ότι το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία προετοιμάζουν έναν ακόμη πόλεμο κατά της Αρμενίας. Ουσιαστικά, το Αζερμπαϊτζάν έθεσε τελεσίγραφο στην Αρμενία, είτε η Αρμενία θα υπογράψει ειρηνευτική συμφωνία με όρους αποκλειστικά του Αζερμπαϊτζάν, είτε το Αζερμπαϊτζάν θα εξαπολύσει μεγάλης κλίμακας επίθεση κατά της Αρμενίας.
Οι απαιτήσεις του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας δεν περιορίζονται μόνο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Απαιτούν επίσης από την Αρμενία να ανοίξει τον λεγόμενο «διάδρομο Ζανγκεζούρ», μια εξωεδαφική διαδρομή που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με την Τουρκία μέσω Αρμενίας. Ορισμένοι επίσημοι και ημιεπίσημοι κύκλοι στην Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν προωθούν την ιδέα της δημιουργίας μιας «ζώνης ασφαλείας» εντός του εδάφους της Αρμενίας, μία τακτική που έχει παιχτεί στη Βόρεια Συρία, κηρύσσοντας έτσι ανοιχτά την προσάρτηση. Η τουρκική επιθετική πολιτική στον Νότιο Καύκασο έχει εγείρει ανησυχίες και μεταξύ άλλων περιφερειακών παραγόντων, ιδιαίτερα του Ιράν. Η θέση του Ιράν είναι πολύ ξεκάθαρη. Το Ιράν δεν θα ανεχθεί την αλλαγή των συνόρων στον Νότιο Καύκασο και το κλείσιμο των συνόρων Αρμενίας - Ιράν με το πρόσχημα της δημιουργίας του διαδρόμου Αζερμπαϊτζάν - Τουρκίας. Άλλοι εξωτερικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, ανησυχούν για την αναπτυσσόμενη στρατηγική συνεργασία Τουρκίας – Αζερμπαϊτζάν – Πακιστάν και τις απροκάλυπτες προσπάθειες της Τουρκίας να φέρει το Πακιστάν στον Νότιο Καύκασο.
Ταυτόχρονα, το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει να εκμεταλλευτεί την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως μοχλό κατά της ΕΕ για να αναγκάσει την Ένωση να κλείσει τα μάτια στις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Αζερμπαϊτζάν καθώς και στις επιθετικές πολιτικές του κατά της Αρμενίας. Κατά ειρωνικό τρόπο, το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει πόρους για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο. Από το 2022, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να εξάγει ετησίως 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του Νότιου Διαδρόμου φυσικού αερίου, αυξάνοντας ενδεχομένως αυτόν τον όγκο στα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2026-2027. Δεδομένου, ότι μόνο ο αγωγός North Stream 1 είχε χωρητικότητα 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων και η Ρωσία εξήγαγε περισσότερα από 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2021, όλες οι συζητήσεις ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι σωτήρας της Ευρώπης είναι αποκομμένες από την πραγματικότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο εκπλήσσει η στάση της ηγεσίας της ΕΕ, που δεν θέλει να συζητήσει την εφαρμογή κυρώσεων κατά του Αζερμπαϊτζάν, ακόμη και όταν αποδέχεται, ότι το αυταρχικό κράτος, που λέγεται Αζερμπαϊτζάν, έχει καταλάβει τα κυρίαρχα εδάφη της Δημοκρατικής Αρμενίας και οι στρατιώτες του τελευταίου έχουν διαπράξει φρικτά εγκλήματα πολέμου κατά των Αρμενίων. Αυτές οι συζητήσεις μόνο δυσφημούν την ΕΕ, ως οργανισμό αξιών, δημιουργώντας την εντύπωση, ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να θυσιάσει τις αξίες και τους κανόνες της για γεωοικονομικά συμφέροντα. Σαφώς όλες οι συζητήσεις για το Αζερμπαϊτζάν ως «αξιόπιστο εταίρο» προέρχονται από το πεδίο του παραλογισμού. Τρεις λόγοι αποκλείουν αυτό το επιχείρημα. Πρώτα απ 'όλα, καμία αυταρχική χώρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αξιόπιστη. Οι περιορισμένοι ενεργειακοί πόροι είναι άλλη μια πηγή καχυποψίας (και οι συζητήσεις ότι το ρωσικό αέριο θα μεταφερθεί μέσω αυτού του καναλιού είναι άλλη μια αιτία ανησυχίας για όσους πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα των κυρώσεων). Και τρίτον, το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής θα διέρχεται μέσω Τουρκίας, η οποία είναι γνωστή στην αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων στις σχέσεις της με τη Δύση.
Έτσι, ο Νότιος Καύκασος έχει μετατραπεί σε μια άλλη περιοχή της επιθετικής και πολεμικής εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, μαζί με την Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
* Ο Μπενιαμίν Πογκοσιάν (Benyamin Poghosyan) είναι Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτικών, Οικονομικών και Στρατηγικών Μελετών στο Ερεβάν
