Είναι γνωστό ότι στην απέλπιδα προσπάθειά του ο Ερντογάν προκειμένου να αποσπάσει την Αίγυπτο από τη συμφωνία και τις άριστες σχέσεις που διατηρεί με την Ελλάδα, επιστρατεύει φίλα προσκείμενα προς αυτόν ΜΜΕ, τα οποία κάνουν λόγο τάχα ότι το Κάϊρο χάνει πολλά λόγω της προσέγγισης του με την Αθήνα, μαντεύοντας ....ότι στο τέλος θα τα βρεί αυτό με την Άγκυρα, αναφέροντας σε σχετικό άρθρο τα ακόλουθα:
"Αξιολογώντας τη διαδικασία εξομάλυνσης στις σχέσεις Τουρκίας-Αιγύπτου, ο Λέκτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του KocaelΙi Ιρφάν Ουλγκέρ είπε:
Η χειραψία μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Προέδρου της Αιγύπτου Σίσι στην εκδήλωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ, παρακολουθήθηκε με μεγάλη προσοχή σε όλο τον κόσμο.
Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο διάλογος Άγκυρας-Κάιρου, που έλαβε χώρα ως αποτέλεσμα της μεσολάβησης του Εμίρη του Κατάρ Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Σανί, δεν περιορίστηκε σε χειραψία, αλλά ότι οι ηγέτες είχαν επίσης συνομιλίες στο Κατάρ για 45 λεπτά.
Οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών περιορίστηκαν στο επίπεδο του επιτετραμμένου λόγω της σκληρής αντίδρασης της Τουρκίας στην καθαίρεση του Αιγύπτιου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013.
Είναι δυνατόν να αξιολογηθεί η αντίθεση της Τουρκίας στο πραξικόπημα στην Αίγυπτο ως προσδοκία εκδημοκρατισμού στον ισλαμικό κόσμο. Αλλά από την άλλη, δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι η Τουρκία είναι μια χώρα που έχει επηρεαστεί αρνητικά από τα πραξικοπήματα. Ως αποτέλεσμα, μετά από μακρά παύση, οι ηγέτες Τουρκίας και Αιγύπτου ξεκίνησαν διάλογο στο υψηλότερο επίπεδο στη Ντόχα, κάτι που αναμφίβολα σημαίνει μια νέα αρχή στις σχέσεις των δύο χωρών.
Ο Τουρκο-Αιγυπτιακός διάλογος θα έχει αντανάκλαση στις ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Α. Μεσόγειο;
Η Τουρκία υπέγραψε τη συμφωνία για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο με την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στη Λιβύη στις 27 Νοεμβρίου 2019. Η συμφωνία, η οποία καταχωρήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ), προέβλεπε τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης με βάση την ίση απόσταση.
Σύμφωνα με το 76ο και τα επόμενα άρθρα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η υφαλοκρηπίδα είναι η φυσική επέκταση του παράκτιου κράτους κάτω από τη θάλασσα πάνω στο οποίο έχει το αποκλειστικό κυριαρχικό δικαίωμα. Η υφαλοκρηπίδα δίνει στην παράκτια χώρα κυριαρχία στους πόρους κάτω από τον βυθό. Το όριο της υφαλοκρηπίδας απέχει 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης. Σε περιπτώσεις γεωγραφικής σκοπιμότητας, το μέγιστο όριο της υφαλοκρηπίδας μπορεί να εκτείνεται έως και 350 ναυτικά μίλια.
Το δικαίωμα μιας παράκτιας χώρας στην υφαλοκρηπίδα διέπεται από τους κανόνες ab initio και ipso facto. Η πρώτη από τις λατινικές έννοιες σημαίνει ότι το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα από αμνημονεύτων χρόνων και η δεύτερη σημαίνει ότι αυτό το δικαίωμα έχει αυθόρμητες συνέπειες.
Δεν χρειάζεται δηλαδή συμφωνία οριοθέτησης ή έστω δήλωση για να ασκήσει το παράκτιο κράτος το δικαίωμά του στην υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, εάν το όριο της υφαλοκρηπίδας μιας παράκτιας χώρας τέμνεται με την υφαλοκρηπίδα ενός άλλου κράτους πριν φτάσει τα 200 ναυτικά μίλια, πρέπει να γίνει περιορισμός.
Η αποκλειστική οικονομική ζώνη που ρυθμίζεται στο 55ο και τα επόμενα άρθρα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας είναι πιο εκτεταμένη από την υφαλοκρηπίδα. Αυτή η ιδέα δίνει στο παράκτιο κράτος κυριαρχία τόσο στον βυθό όσο και στο υδάτινο σώμα. Το μέγιστο μήκος της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 200 ναυτικά μίλια.
Για να διεκδικήσει το παράκτιο κράτος δικαιώματα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη πρέπει να δηλωθεί.
Η συμφωνία για τη θαλάσσια δικαιοδοσία μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης βασίζεται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Οι εργασίες που έγιναν για τη σύναψη συμφωνίας παρόμοιου χαρακτήρα μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου για την οριστικοποίηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπόρεσαν να ολοκληρωθούν λόγω της αποσύνδεσης των πολιτικών σχέσεων, και της υπογραφής συμφωνίας οριοθέτησης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας στις 6 Αυγούστου 2020.
Στην εν λόγω συμφωνία, η υφαλοκρηπίδα ξεκίνησε από τις βασικές γραμμές για την Αίγυπτο, ενώ μια ευθεία γραμμή/ χαράχθηκε μεταξύ Κρήτης και Ρόδου για την Ελλάδα, και αυτή η γραμμή έγινε αποδεκτή ως αρχή της γραμμής βάσης.
Στη συμφωνία για την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, η Ελλάδα έχει την άποψη ότι τα νησιά διαθέτουν και υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, σε πολλές από τις αποφάσεις του, το Διεθνές Δικαστήριο έχει παραχωρήσει το δικαίωμα των νησιών στην υφαλοκρηπίδα μόνο στα κράτη του αρχιπελάγους.
Δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι επίσης μια μεσόγεια χώρα, είναι σαφές ότι αυτός ο κανόνας δεν μπορεί να ισχύει για την Ελλάδα. Οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, που κατέγραψαν αυτό το ζήτημα, αποτελούσαν νομολογία.
Αμφιλεγόμενη είναι και η ισχύς της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας θαλάσσιας δικαιοδοσίας, η οποία είναι νομικά παρωχημένη επειδή βασίζεται στη γραμμή που χαράσσεται μεταξύ Κρήτης και Ρόδου. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία ενημέρωσε την Αίγυπτο για τις απώλειες που υπέστη η συμφωνία και ότι η συμφωνία ήταν προβληματική από πλευράς ναυτικού δικαίου. Είναι προς το συμφέρον του Καΐρου να τερματίσει την εν λόγω συμφωνία από την Αίγυπτο και να συνάψει συμφωνία με την Τουρκία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών. Η Τουρκία είναι της γνώμης ότι η Αίγυπτος μπορεί να λάβει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση τα επόμενα χρόνια.
Η πολιτική της Τουρκίας για μείωση των διαφορών και ενίσχυση της φιλίας
Η Αίγυπτος ήταν μία από τις χώρες που επέκριναν την αεροπορική επιχείρηση που πραγματοποίησε η Τουρκία στις 19 Νοεμβρίου 2022 για την εξουδετέρωση των τρομοκρατικών στοιχείων στο Ιράκ και τη Συρία. Η κριτική από το Κάιρο για την επιχείρηση που διεξήγαγε η Τουρκία στο πλαίσιο του δικαιώματος αυτοάμυνας που ρυθμίζεται στο άρθρο 51 της Σύμβασης του ΟΗΕ έδειξε ότι δεν θα ήταν εύκολο για τις δύο χώρες να καταλήξουν σε συναίνεση σε διάφορους τομείς μετά από μακρά διακοπή .
Από την άλλη, η δήλωση αυτή συνδέεται στενά με τη θέση της Αιγύπτου στον οργανισμό του Αραβικού Συνδέσμου.
Η προσπάθεια της Τουρκίας να εγκαθιδρύσει διάλογο με την Αίγυπτο και να ενισχύσει τις διμερείς σχέσεις μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα της προοπτικής «μείωσης των συγκρούσεων και ενίσχυσης των φιλιών» που υιοθετήθηκε πριν από λίγο καιρό.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία έχει επιλύσει τις συγκρούσεις με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τα οποία είχε προηγουμένως διαφωνίες, και έχει δημιουργήσει στενή συνεργασία.
Ομοίως, ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για τη διαμάχη με τη Σαουδική Αραβία για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι και οι διμερείς σχέσεις επέστρεψαν στο προηγούμενο επίπεδο.
Μετά το περιστατικό του Mavi Marmara, οι συγκρούσεις με το Ισραήλ άρχισαν να εξομαλύνονται με την επίσκεψη του Ισραηλινού Προέδρου Ισαάκ Χέρτζογκ στην Άγκυρα στις 9 Μαρτίου 2022, ενώ από τα δύο μέρη διορίστηκαν αμοιβαία πρεσβευτές.
Ως εκ τούτου, ο διάλογος που εγκαινιάστηκε μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου στη Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ, θα πρέπει να θεωρηθεί ως αντανάκλαση αυτής της κύριας τάσης. Φαίνεται πιθανό ότι παρόμοια συνεργασία και προσέγγιση θα έρθει στο προσκήνιο με άλλες χώρες στο εγγύς μέλλον.
Η εξομάλυνση με την Αίγυπτο θα αναζωογονήσει τις εμπορικές και πολιτικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και τα επόμενα χρόνια, η προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου μπορεί να έχει επιπτώσεις σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο Οργανισμός της Ισλαμικής Διάσκεψης και η Αφρικανική Ένωση, αφενός, καθώς και σε οικονομικούς τομείς όπως η εξόρυξη αποθεμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο από την μια και η παράδοσή τους στις διεθνείς αγορές, από την άλλη.
Οι επιπτώσεις της προσέγγισης Άγκυρας-Καϊρου για Λιβύη και Ελλάδα
Από την άλλη πλευρά, η έναρξη διαλόγου με την αιγυπτιακή κυβέρνηση και η ομαλοποίηση αναμένεται να έχουν αντίκτυπο στη Λιβύη. Εκτός από τη συμφωνία οριοθέτησης της θαλάσσιας δικαιοδοσίας, η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία στρατιωτικής εκπαίδευσης με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας.
Στις 3 Οκτωβρίου 2022, υπογράφηκε νέα συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και τα μέρη συμφώνησαν για τις σεισμικές δραστηριότητες εξερεύνησης και γεώτρησης της Τουρκίας στα αγροτεμάχια εντός της λιβυκής θαλάσσιας δικαιοδοσίας.
Είναι γνωστό ότι η αιγυπτιακή διοίκηση αντιτίθεται στις συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας. Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικοί παράγοντες που υποστηρίζονται από την Αίγυπτο και την Τουρκία στον πολιτικό αγώνα εντός της Λιβύης διαφέρουν.
Το επόμενο διάστημα, ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών αναμένεται να ανοίξει την πόρτα για μια προσέγγιση για τη Λιβύη.
Η Ελλάδα είναι η πιο ανήσυχη χώρα για την προσέγγιση Τουρκίας-Αιγύπτου.
Η διοίκηση της Αθήνας γνωρίζει ότι η Αίγυπτος έχει υποστεί μεγάλη απώλεια στη συμφωνία για την περιοχή θαλάσσιας δικαιοδοσίας που υπέγραψε μαζί της.
Για το λόγο αυτό φοβάται ότι στη νέα συγκυρία το Κάιρο θα απαιτήσει να λυθεί ή να αναθεωρηθεί η συμφωνία.
Εκτός αυτού, η Ελλάδα αισθάνεται άβολα με τη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης στις 3 Οκτωβρίου 2022, η οποία δίνει στην Τουρκία το δικαίωμα να διεξάγει σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις στις θαλάσσιες δικαιοδοσίες της Λιβύης.
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα παραπονέθηκε για την Τουρκία στα Ηνωμένα Έθνη για φερόμενη παρέμβαση στα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Λόγω της εξομάλυνσης των σχέσεων Τουρκίας-Αιγύπτου, η απώλεια που θα βιώσει η Ελλάδα δεν θα περιοριστεί σε περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας, αλλά θα αποτυπωθεί και σε άλλους τομείς.¨"
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι οι Τούρκοι έχουν αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της μερικής οριοθέτησης της ΑΟΖ μας με την Αίγυπτο, αφού στην πραγματικότητα λόγω αυτής το τουρκολιβυκό μνημόνιο όχι μόνο είναι ανυπόστατο στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της θάλασσας, αλλά και ανεφάρμοστο στην πράξη, αφού τυχόν απόπειρα από μέρους τους θα τους έφερνε αντιμέτωπους με Ελλάδα και Αίγυπτο.
Καίγεται ο Ερντογάν για να βελτιώσει τις σχέσεις του με τον Σίσι, με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο να μην καταλαβαίνει από ψεύτικα χαμόγελα και χειραψίες, την ώρα που στην Κωνσταντινούπολη εδρεύουν υπό την ανοχή και στήριξη της τουρκικής κυβέρνησης 2 βραχίονες της οργάνωσης των "Αδελφών Μουσουλμάνων", που θέλουν την ανατροπή και απομάκρυνση από την εξουσία του Σίσι.
Κλείνω επισημαίνοντας για μια ακόμη φορά την a la turka ερμηνεία του Δικαίου της θάλασσας σύμφωνα με την οποία αμφισβητείται ότι τα νησιά όπως η Κρήτη, η Ρόδος και άλλα νησιά μας έχουν υφαλοκρηπίδα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις προβλέψεις του Δικαίου της θάλασσας που η Ελλάδα εφαρμόζει κατά γράμμα.
