Μπουρχανεντίν Ντουράν. Αναλυτής στο μεγαλύτερο think tank της Τουρκίας. Το περίφημο SETA. Ο Ντουράν στην χειραψία του Ερντογάν με τον Αλ Σίσι της Αιγύπτου είδε την αρχή μιας αλλαγής προς όφελος της Τουρκίας στην περιοχή. Την πεποίθησή του αυτή την έγραψε σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε και στην Daily Sabah.
Αν μη τι άλλο διαφαίνεται μια δυσανεξία στη Άγκυρα να αποδεχτεί τις συμφωνίες που έχει κάνει το Κάιρο με την Αθήνα. Βασιζόμενη λοιπόν σε χειραψίες αντί για υπογραφές σε συμφωνίες, ο Ντουράν ξεδιπλώνει την σκέψη του η οποία είναι η εξής:
«Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε την πρωτεύουσα του Κατάρ Ντόχα για να παρακολουθήσει τον εναρκτήριο αγώνα του Παγκοσμίου Κυπέλλου FIFA 2022. Στη δεξίωση, έδωσε τα χέρια με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ-Φατάχ αλ Σίσι. Αυτή η χειραψία, η οποία θα μείνει στη μνήμη μας ως κατόρθωμα της ποδοσφαιρικής διπλωματίας, αντιπροσώπευε την έναρξη της ομαλοποίησης μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου, για την οποία οι δύο κυβερνήσεις είχαν βάλει τις βάσεις.
Κατά την πτήση της επιστροφής από τη Ντόχα, ο Ερντογάν εξέφρασε την επιθυμία του να προωθήσει τη διαδικασία εξομάλυνσης, η οποία ξεκίνησε με συνάντηση μεταξύ των αρμόδιων υπουργών, μέσω επαφών υψηλού επιπέδου. Η αιγυπτιακή Προεδρία, με τη σειρά της, χαρακτήρισε τη χειραψία ως «μια νέα αρχή στις διμερείς σχέσεις». Έτσι άρχισε να προχωρά η ομαλοποίηση με την Αίγυπτο – το τελευταίο μέρος των συνεχιζόμενων προσπαθειών εξομάλυνσης της Τουρκίας με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία.
Η απάντηση του αντιπολιτευόμενου μπλοκ
Σχεδόν κανείς δεν εξεπλάγη όταν είδε την απάντηση της αντιπολίτευσης στον Ερντογάν να δίνει τα χέρια με τον Αιγύπτιο ομόλογό του. Αυτοί οι άνθρωποι, που ζητούσαν εξομάλυνση με την Αίγυπτο, επεσήμαναν για άλλη μια φορά την κυβέρνηση της Ραμπάα και την κατηγορία της συνωμοσίας πραξικοπήματος, ρωτώντας τι είχε αλλάξει και γιατί η Άγκυρα περίμενε τόσο πολύ. Άλλοι περιέγραψαν τη χειραψία ως «παραδοχή της ήττας της Αραβικής Άνοιξης» για να «στερήσει κανείς την αξίωση για περιφερειακή επιρροή».
Πράγματι, σχεδόν κανείς δεν αντιτίθεται στην εξομάλυνση με την Αίγυπτο σήμερα. Ακόμη και η Μουσουλμανική Αδελφότητα υποστηρίζει ότι η ομαλοποίηση θα μπορούσε να κάνει τη ζωή τους πιο εύκολη.
Η ομαλοποίηση με την Αίγυπτο σχετίζεται με περιφερειακές και παγκόσμιες εξελίξεις που ενθαρρύνουν τα μέρη να αλλάξουν τις αντίστοιχες πολιτικές τους – όπως συνέβη στη διαδικασία εξομάλυνσης με τα προαναφερθέντα έθνη. Σήμερα, η περιοχή διέρχεται μια δεύτερη διαδικασία αλλαγής μετά την Αραβική Άνοιξη. Οι δυνάμεις του status quo κατέστειλαν τις λαϊκές απαιτήσεις για να προκαλέσουν στρατιωτικά πραξικοπήματα, εμφύλιο πόλεμο και χάος.
Η Τουρκία, επίσης, επηρεάστηκε αρνητικά καθώς η Αραβική Άνοιξη μετατράπηκε σε χειμώνα. Οι αναταράξεις, που ξεκίνησαν με τις ταραχές στο πάρκο Gezi το 2013, έφθασαν σε ένα εντελώς νέο επίπεδο με την επική αντίσταση του τουρκικού λαού τη νύχτα της 15ης Ιουλίου 2016. Με άλλα λόγια, οι δυνάμεις του status quo δεν μπόρεσαν να επιτύχουν τον στόχο τους να περιορίσουν την Τουρκία.
Η αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν και, αργότερα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσαν έναν άνευ προηγουμένου γεωπολιτικό μετασχηματισμό στην περιοχή. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, μαζί με την Τουρκία, ένιωσαν την ανάγκη για ομαλοποίηση. Η χειραψία του Ερντογάν με τον Ελ Σίσι εξάλειψε ένα συμβολικό εμπόδιο. Ωστόσο, οι υπηρεσίες πληροφοριών και οι διπλωμάτες θα πρέπει να συμμετάσχουν σε πρόσθετες διπλωματικές επαφές για να προωθήσουν τη διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Υπάρχουν ορισμένες διαφορές μεταξύ της τουρκικής και της αιγυπτιακής πολιτικής για τη Λιβύη, την Αιθιοπία και την Αλγερία.
Στο τέλος της ημέρας, κάθε διαδικασία ομαλοποίησης προχωρά κάτω από μοναδικές συνθήκες.
Διαδικασία κανονικοποίησης
Η τρέχουσα πολιτική ομαλοποίησης της Τουρκίας σημειώνει τρία πλαίσια. Πρωτίστως, ανατρέπει την προσπάθεια της Ελλάδας να ενώσει τα κράτη του Κόλπου και το Ισραήλ ενάντια στην Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τη σειρά του, αυτή η κίνηση ενδυναμώνει τους εταίρους της Τουρκίας (π.χ. Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ και Λιβύη) και αυξάνει τον αριθμό των ενδιαφερομένων (όπως η Ιταλία) που είναι ενθουσιώδεις για τη συνεργασία με την Άγκυρα.
Δεύτερον, η Τουρκία αξιοποιεί τις δυνατότητες και το επίπεδο διπλωματικής δραστηριότητας της αμυντικής βιομηχανίας της ως τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, λαμβάνοντας υπόψη τους μεταβαλλόμενους υπολογισμούς ασφαλείας άλλων χωρών στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, η ανάδειξη της Τουρκίας ως μεσολαβητή στην κρίση της Ουκρανίας μεταφράζεται σε παγκόσμια επιρροή. Συνδυάζοντας τη σκληρή ισχύ ή τη στρατιωτική παρουσία της (την οποία έχει χρησιμοποιήσει ενεργά τα τελευταία έξι χρόνια) με τη δύναμη της διπλωματίας, η χώρα δείχνει το νέο της πρόσωπο.
Κάνοντας αυτά τα βήματα, η Τουρκία υπογραμμίζει την ικανότητα των μεσαίων δυνάμεων να διαμορφώνουν τη διπλωματία στη διεθνή σκηνή και δίνει το παράδειγμα του πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό».
