Η ανακοίνωση της Ρωσίας στις 25 Ιουνίου ότι σχεδιάζει να μεταφέρει βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς 9K720 Iskander-M (RS-SS-26 Stone) στη Λευκορωσία και να τροποποιήσει τα λευκορωσικά αεροσκάφη Su-25 Frogfoot ώστε να μπορούν να φέρουν πυρηνικά όπλα υποδηλώνει ότι οι πολιτικές για τα πυρηνικά όπλα και των δύο κρατών έχουν αναθεωρηθεί.
Η ανακοίνωση στις 25 Ιουνίου 2022 από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι συμφώνησε να μεταφέρει βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς στη Λευκορωσία δεν προκαλεί έκπληξη. Τουλάχιστον από το 2016, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο έχει επιδιώξει τη μεταφορά αυτού του όπλου για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των συμβατικών δυνατοτήτων εκτόξευσης πυραύλων της Λευκορωσίας. Επιπλέον, η Ρωσία προσπαθεί να περιπλέξει περαιτέρω τα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ στην ανατολική πλευρά της Συμμαχίας, ειδικά καθώς το ΝΑΤΟ συνεχίζει να ενισχύει την αμυντική του θέση εκεί ως απάντηση στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Αλλά απροσδόκητα, η Ρωσία θα προμηθεύσει στη Λευκορωσία την έκδοση «M» του Iskander αντί για την εξαγωγική έκδοση «E» που παρείχε η Μόσχα στην Αλγερία και την Αρμενία. Η έκδοση E έχει μειωμένο βεληνεκές και ωφέλιμο φορτίο για να συμμορφώνεται με τις οδηγίες του πολυμερούς καθεστώτος ελέγχου τεχνολογίας πυραύλων (MTCR). Σύμφωνα με αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, η εξαγωγή πυραύλων με ωφέλιμο φορτίο άνω των 500 κιλών και βεληνεκές άνω των 300 χιλιομέτρων υπόκειται σε «ισχυρό τεκμήριο άρνησης» και πραγματοποιείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Αν και η Λευκορωσία έχει αναβαθμίσει ορισμένα στοιχεία των δυνατοτήτων της συμβατικών πυραύλων εδάφους την τελευταία δεκαετία, το απόθεμα πυραύλων του Μινσκ αποτελείται κυρίως από συστήματα της σοβιετικής εποχής.
Η μελλοντική μεταφορά των Iskander-Ms, τα οποία έχουν βεληνεκές 500 km, προσφέρει στη Λευκορωσία τετραπλάσια αύξηση της ικανότητας αναμονής του οπλοστασίου της βαλλιστικών πυραύλων από το έδαφος. Ενώ οι ρωσικοί πύραυλοι μπορούν ήδη να στοχεύουν την Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής από την περιφέρεια του Καλίνινγκραντ, οι επιλογές βάσης Iskander στη Λευκορωσία θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο νέους στόχους στη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία και θα μπορούσαν να παρέχουν κάλυψη των ρωσικών δυνάμεων κατοχής στη Μολδαβία.
Ενώ το Μινσκ πιθανότατα θα προτιμούσε η Ρωσία να μεταφέρει αρκετά Iskander για να αντικαταστήσει τα Tochka της, η Μόσχα πιθανώς θα δώσει προτεραιότητα στις παραδόσεις του πυραύλου στις δικές της ένοπλες δυνάμεις δεδομένης της εκτεταμένης χρήσης του Iskander στον πόλεμο στην Ουκρανία. Ως αποτέλεσμα, η Λευκορωσία θα μπορούσε αρχικά να αναγκαστεί να λειτουργήσει ταυτόχρονα τόσο το Iskander όσο και το Tochka.
Τα Tochka-U και Iskander-M είναι και τα δύο συστήματα διπλής ικανότητας, που σημαίνει ότι μπορούν να εξοπλιστούν είτε με συμβατικά είτε με πυρηνικά ωφέλιμα φορτία – ένα χαρακτηριστικό που σημείωσε ο Πούτιν όταν ανακοίνωσε τη συμφωνημένη μεταφορά. Εάν οι κεφαλές του Iskander δεν είναι εύκολα εναλλάξιμες, η Ρωσία θα πρέπει είτε να διατηρήσει τους πλήρως συναρμολογημένους πυραύλους στο έδαφός της και να τους παραδώσει στη Λευκορωσία σε περίπτωση κρίσης είτε να τους μεταφέρει στη Λευκορωσία για αποθήκευση.
Μια πυρηνική έκπληξη στους ουρανούς
Περιέργως, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να «αναβαθμίσει» ή να «εξοπλίσει ανάλογα» Λευκορωσικά αεροσκάφη επίθεσης εδάφους Sukhoi Su-25 Frogfoot για να τους επιτρέψει να παραδώσουν πυρηνικά όπλα. Η IISS εκτιμά ότι η Πολεμική Αεροπορία της Λευκορωσίας διαθέτει 22 Su-25, αν και δεν είναι σαφές πόσα από αυτά προτείνει η Ρωσία να τροποποιήσει και πόσα πληρώματα αεροσκαφών θα εκπαιδευτούν στην παράδοση πυρηνικών όπλων.
Το Su-25 έχει σημαντικούς περιορισμούς σε αυτόν τον ρόλο, και αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία της ανακοίνωσης της Ρωσίας και της Λευκορωσίας. Σχεδιασμένο ως αεροσκάφος κλειστής αεροπορικής υποστήριξης, το Su-25 πιθανότατα θα περιοριζόταν στην παροχή πυρηνικού όπλου μόνο σε λειτουργία ελεύθερης πτώσης. Αυτό θα ήταν παρόμοιο με τον ρόλο που διαδραματίζουν τα αεροσκάφη διπλής ικανότητας του ΝΑΤΟ που έχουν ανατεθεί στην πυρηνική αποστολή της Συμμαχίας. Ωστόσο, η ικανότητα επιβίωσης του Su-25 θα ήταν πολύ χειρότερη από αυτή των τύπων του ΝΑΤΟ που έχουν ανατεθεί σε αυτόν τον ρόλο.
Η Λευκορωσία διαθέτει τέσσερα αεροσκάφη Su-30 SM Flanker H, τα οποία θα ήταν καλύτερα κατάλληλα για παράδοση πυρηνικών όπλων λόγω της μεγαλύτερης εμβέλειάς τους, του μεγαλύτερου ωφέλιμου φορτίου και της καλύτερης απόδοσης πτήσης. Επομένως, δεν είναι σαφές γιατί επιλέχθηκε το λιγότερο ικανό Su-25. Ίσως η Ρωσία και η Λευκορωσία να ανησυχούσαν περισσότερο για το μήνυμα που θα έστελνε η ανακοίνωση των Su-25 παρά για την πραγματική αξιοπιστία της μετασκευής τους, κάτι που μπορεί να υποδηλώνει ότι η σηματοδότηση και όχι η αξιοπιστία είναι πιο σημαντική για τη Μόσχα και το Μινσκ.
Νέοι στόχοι: Η Λευκορωσία στη μέση
Παρά το ενδιαφέρον της Λευκορωσίας για το Iskander, η Ρωσία είχε απορρίψει προηγούμενες προτάσεις μεταφοράς λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της ιεράρχησης των παραδόσεων στις ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις, του κόστους και μιας πιθανής περιορισμένης ικανότητας παραγωγής μόνο περίπου 50 πυραύλων κάθε χρόνο. Αρκετές πρόσφατες εξελίξεις, ωστόσο, φαίνεται να έχουν αλλάξει τον λογισμό της Ρωσίας.
- Πρώτον και πιο σημαντικό, ο Λουκασένκο φαίνεται να έχει παραδοθεί στις μακροχρόνιες απαιτήσεις του Πούτιν να δεχθεί μόνιμες ρωσικές δυνάμεις στο έδαφός του.
- Δεύτερον, οι επιθυμητές αλλαγές του Λουκασένκο στο σύνταγμα της Λευκορωσίας εγκρίθηκαν σε δημοψήφισμα τον Φεβρουάριο του 2022, με το 65,2% να υποστηρίζει τις αλλαγές. Αυτά περιελάμβαναν τον τερματισμό της ουδετερότητας της Λευκορωσίας και την προηγούμενη απαγόρευση κατοχής πυρηνικών όπλων.
Ενώ η πιθανή επανεισαγωγή πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία πιθανότατα δεν θα συμβεί σε κλίμακα συγκρίσιμη με τις σοβιετικές αναπτύξεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η προοπτική της είναι ένα βήμα προς τα πίσω για την ευρωατλαντική ασφάλεια. Είναι λιγότερο πιθανό η Ρωσία να συνάψει μια συμφωνία ανταλλαγής πυρηνικών με τη Λευκορωσία παρόμοια με αυτή του ΝΑΤΟ, στην οποία θα απελευθερωθούν πυρηνικά όπλα για επιλεγμένους συμμάχους του ΝΑΤΟ κατόπιν εντολής του προέδρου των ΗΠΑ για παράδοση σε αεροσκάφη διπλής ικανότητας.
Μια εξήγηση για τη στροφή είναι ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει εξαντλήσει τη συμβατική ισχύ της Μόσχας βραχυπρόθεσμα και η αντίδραση του ΝΑΤΟ στον πόλεμο έχει επεκτείνει τα σύνορα της Ρωσίας με το ΝΑΤΟ. Η προσθήκη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Συμμαχία έχει προσθέσει περισσότερα από 1.300 χιλιόμετρα χερσαίων συνόρων και σχεδόν 8.000 χιλιόμετρα ακτών της Βαλτικής Θάλασσας για να απασχολήσει τους Ρώσους αμυντικούς σχεδιαστές.
Ως αποτέλεσμα, η Μόσχα θα πρέπει είτε να εξετάσει το ενδεχόμενο τοποθέτησης μεγάλου αριθμού στρατιωτών και εξοπλισμού σε αμυντικές θέσεις σε κρίσιμα σημεία στη βόρεια και ανατολική Ευρώπη, είτε να στραφεί προς μια μεγαλύτερη εξάρτηση από μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα για τις ανάγκες εδαφικής άμυνας και αποτροπής της.
Είτε η Λευκορωσία ενταχθεί είτε όχι τελικά με τη Ρωσία σε ένα κράτος της Ένωσης, αεροσκάφη μικρού βεληνεκούς με ικανότητα πυρηνικής ενέργειας και πύραυλοι επίγειας εκτόξευσης θα μπορούσαν σύντομα να σταθμεύσουν στο έδαφος της Λευκορωσίας που θα είναι σε θέση να πλήξουν πρόσθετους στόχους μέσω διαφορετικών πλατφορμών από αυτές που διατίθενται επί του παρόντος στο δύο χώρες. Μια ανάλυση του εξοπλισμού που σχεδιάζει να προμηθεύσει η Ρωσία στη Λευκορωσία δείχνει ότι οι ενέργειες της Μόσχας φαίνεται να επικεντρώνονται περισσότερο στην πυρηνική επίθεση παρά στην παροχή στο Μινσκ ικανό και αξιόπιστη πυρηνική αποτροπή.
Ωστόσο, είναι ύψιστη ιστορική ειρωνεία ότι μετά από περισσότερο από μια δεκαετία οικοδόμησης των δυνάμεών της για να αποκτήσει αριθμητικό πλεονέκτημα κατά μήκος των συνόρων της με τα κράτη της Βαλτικής, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η επακόλουθη ενίσχυση και διεύρυνση του ΝΑΤΟ ανέτρεψαν αυτήν την εξίσωση. Πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το 2014, η Ρωσία είχε δει μια Συμμαχία που διέθετε μια συρρικνούμενη συμβατική δύναμη ανίκανη να υπερασπιστεί την ανατολική της πλευρά χωρίς να βασίζεται σε πυρηνικές δυνάμεις. Τώρα αντιμετωπίζει μια ολοένα και πιο ισχυρή δύναμη του ΝΑΤΟ από τη Μεσόγειο έως τον Ανώτερο Βορρά. Έτσι, εάν τα πυρηνικά όπλα φτάσουν στη Λευκορωσία – κάτι που μπορεί να συμβεί σύντομα – είναι απίθανο να φύγουν.
