Η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλάζει βαθιά το παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο. Ως ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο (11,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ βαρέλια ημερησίως), και ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας και παραγωγός υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), η Ρωσία προμηθεύει σχεδόν το ένα έκτο της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η κυριαρχία της Μόσχας είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ευρώπη, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία για τις προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αγόρασε το 2021 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού φυσικού αερίου , αντιπροσωπεύοντας το 45% των εισαγωγών αερίου της ΕΕ και περίπου το 40% της συνολικής κατανάλωσης αερίου.
Μόνο η Γερμανία, εισάγει σχεδόν 555.000 βαρέλια ρωσικού πετρελαίου την ημέρα. Η IEA εκτιμά ότι, το Κρεμλίνο κερδίζει περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε μήνα το 2022, από τις συνδυασμένες πωλήσεις αργού και προϊόντων παρά τις κυρώσεις και μποϊκοτάζ από τη Δύση.
Μια ευκαιρία για την Αφρική
Η ταχεία άνοδος των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αλλάζει το τοπίο για τους κορυφαίους ενεργειακούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας της Αφρικής. Ωστόσο, σε πολιτικό επίπεδο, όπως στην επιθυμία της Ευρώπης να τερματίσει την εξάρτησή της από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, βρίσκεται πραγματικά η οικονομική ευκαιρία της Αφρικής.
Χώρες στην Αφρική, ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα της ηπείρου, όπως η Νιγηρία, η Αγκόλα και η Σενεγάλη, προσφέρουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες δυνατότητες για LNG. Αυτό εγείρει το ερώτημα εάν, οι αφρικανικές χώρες έχουν την απαιτούμενη ικανότητα να ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές ενεργειακές απαιτήσεις.
Στην ονομαστική τους αξία, οι πόροι υδρογονανθράκων της Αφρικής αποτελούν μια πολλά υποσχόμενη λύση στο ρωσικό πρόβλημα της Ευρώπης. Τα τεράστια αποθέματα ορυκτών καυσίμων της ηπείρου, η γειτνίασή της με την Ευρώπη και η αυξανόμενη αγορά LNG μπορεί να δελεάσουν τους Ευρωπαίους ηγέτες να κοιτάξουν προς το νότο. Οι αφρικανικές χώρες, που παραδοσιακά ήταν προμηθευτές φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι σε καλή θέση για να αυξήσουν τις εξαγωγές τους.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, ορισμένες αφρικανικές χώρες διαθέτουν ήδη υπάρχοντες αγωγούς συνδεδεμένους με το ευρύτερο ευρωπαϊκό δίκτυο φυσικού αερίου σε όλη τη Μεσόγειο. Οι τρέχουσες εξαγωγές αγωγών από την ήπειρο προς την Ευρώπη, διέρχονται μέσω της Αλγερίας στην Ισπανία και από τη Λιβύη στην Ιταλία. Θα χρειαστεί λίγος χρόνος μέχρι να τεθούν σε λειτουργία οι νέοι αγωγοί.
Αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αφρική
Καθώς η σύγκρουση στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Η Ρωσία έχει ήδη σταματήσει και έχει διακόψει την παροχή φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Φινλανδία λόγω της διαμάχης για τις πληρωμές ενέργειας. Αυτό οδήγησε την Ευρώπη να αναζητήσει ενεργειακές προμήθειες έκτακτης ανάγκης και η Αφρική, λόγω εγγύτητας, αναδείχθηκε ως η φυσική επιλογή για να αντικαταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Δεν είναι μυστικό ότι, η Αφρική διαθέτει μερικά από τα βαθύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο.
Απαραίτητο για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, το πλούσιο πλεονέκτημα της Αφρικής σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου προβλέπεται ότι θα καταλύσει την ανάπτυξη σε ολόκληρη την ήπειρο μακροπρόθεσμα. Μεσοπρόθεσμα, οι αφρικανικές χώρες θα μπορούσαν να γίνουν μια κατάλληλη λύση για το φυσικό αέριο, καθώς η Ευρώπη προσπαθεί να μειώσει την εξάρτηση και την εξάρτησή της από τη Μόσχα «πολύ πριν από το 2030».
Από το 2021, τα αποθέματα αργού πετρελαίου της Αφρικής ανήλθαν σε 125,3 δισεκατομμύρια βαρέλια , ενώ τα αποθέματα φυσικού αερίου ήταν 625 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια.
Υπάρχουν πολλά εν εξελίξει και επερχόμενα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αφρική. Μερικά από τα μεγάλα έργα παρατίθενται παρακάτω.
Αγωγός φυσικού αερίου Trans-Saharan (NIGAL) : Το κόστος του έργου εκτιμάται ότι είναι περίπου 13 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και η ετήσια δυναμικότητα του αγωγού είναι έως και 30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Αγωγός φυσικού αερίου Νιγηρία-Μαρόκο (NMGP) : Το 2016, η Νιγηρία και το Μαρόκο υπέγραψαν συμφωνία για την ανάπτυξη ενός αγωγού μήκους 5.560 χιλιομέτρων, που αναμένεται να συνδέσει πολλές χώρες της Δυτικής Αφρικής με την Ευρώπη. Ο αγωγός προορίζεται να παραδώσει τους πόρους φυσικού αερίου της Νιγηρίας σε 13 χώρες στη Δυτική και Βόρεια Αφρική, ως συνέχεια του υφιστάμενου αγωγού φυσικού αερίου Δυτικής Αφρικής (WAGP) μεταξύ Νιγηρίας, Μπενίν, Γκάνας και Τόγκο.
Έργο αγωγού Medgaz : Ο αγωγός μπορεί να μεταφέρει 8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως φυσικού αερίου. Δεδομένου ότι, ο αγωγός δεν διέρχεται από καμία τρίτη χώρα, αυξάνει την ασφάλεια του εφοδιασμού στη νότια Ευρώπη.
Διαμεσογειακός αγωγός (TRANSMED) : Πρόκειται για έναν αγωγό μήκους 2.475 χιλιομέτρων, που κατασκευάστηκε για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Αλγερία στην Ιταλία μέσω Τυνησίας και Σικελίας. Το συνολικό κόστος του έργου είναι περίπου 6,25 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και έχει χωρητικότητα 33,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως.
Tanzania Liquified Natural Gas Project (TLNGP) : Η Τανζανία διαθέτει αποδεδειγμένο απόθεμα φυσικού αερίου 57 tcf με άλλα 29,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια που βρίσκονται μακριά από την ακτή. Το έργο αναμένεται να κοστίσει περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και θα έχει ικανότητα παραγωγής 10 εκατομμυρίων τόνων LNG ετησίως.
Εγκατάσταση υγροποίησης Rovuma LNG : Ο τερματικός σταθμός Rovuma LNG αξίας 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που βρίσκεται στα ανοιχτά της ακτής Cabo Delgado στη βόρεια Μοζαμβίκη βασίζεται σε τρεις δεξαμενές φυσικού αερίου στην περιοχή 4 της λεκάνης Rovuma, που περιέχει περίπου 85 tcf φυσικού αερίου. Η ExxonMobil ηγείται της κατασκευής και λειτουργίας της εγκατάστασης και η εγκατάσταση έχει προγραμματισμένη δυναμικότητα 15,2 εκατομμυρίων τόνων LNG ετησίως.
Namibe Refinery Complex (NAMREF) : Το διυλιστήριο Namibe προτείνεται να κατασκευαστεί στο Namibe στην Αγκόλα και αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του το 2025. Το κόστος του έργου εκτιμάται ότι, είναι περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στο οποίο ένα νέο διυλιστήριο 400.000 βαρελιών την ημέρα θα κατασκευαστεί στο Namibe της Αγκόλα.
Προκλήσεις
Η πληθώρα των συνεχιζόμενων και επερχόμενων έργων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αφρική, υπογραμμίζει την κρίσιμη ευκαιρία για τις αφρικανικές χώρες να διαδραματίσουν πιο κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες αναζητούν εναλλακτικούς προμηθευτές. Ωστόσο, εάν οι αφρικανικές χώρες θέλουν να επωφεληθούν από αυτή την ευκαιρία, πρέπει να ξεπεράσουν και να αντιμετωπίσουν ορισμένα σημεία συμφόρησης.
Το κυριότερο ζήτημα είναι η σημαντική έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές φυσικού αερίου, που έχει εμποδίσει την ενεργειακή βιομηχανία, ιδίως στην υποσαχάρια Αφρική. Αυτή η έλλειψη διακρατικής υποδομής, καθιστά δύσκολη την εξαγωγή των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Αφρικής.
Η διασφάλιση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού είναι μια άλλη πρόκληση. Το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που εξάγεται από την υποσαχάρια Αφρική, θα πρέπει να περάσει από την περιοχή της Σαχελίας. Η περιοχή αντιμετωπίζει πολλαπλές πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές προκλήσεις και προκλήσεις ασφάλειας, οι οποίες επιδεινώνονται από την τρομοκρατία, τον βίαιο εξτρεμισμό και την κοινοτική βία.
Η κατάσταση στην ανατολική ακτή της Αφρικής δεν είναι επίσης διαφορετική, όπου η ισλαμιστική εξέγερση στο Cabo Delgado της Μοζαμβίκης, ανάγκασε την TotalEnergies να σταματήσει τις εργασίες της και να αποσύρει το προσωπικό της λόγω αυξανόμενης ανασφάλειας.
Για την ΕΕ, η μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, εάν συγκεντρωθεί το απαραίτητο κεφάλαιο για την κατασκευή της υποδομής φυσικού αερίου της Αφρικής και διασφαλιστεί η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού από την ήπειρο, η Αφρική έχει τη δυνατότητα να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
