Το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ έγραφε τις προάλλες πως μόνο η Αίγυπτος δεν “τσιμπάει” στην “φιλία” του Ερντογάν σε αντίθεση με Εμιράτα-Ισραήλ.
Ωστόσο οι ισορροπίες είναι ευμετάβλητες... Για την περιοχή της Μέσης Ανατολής, το 2021 θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί ως το έτος της αλλαγής. Κάτω από πρωτοφανείς πιέσεις ασφαλείας και γεωπολιτικές ανακατατάξεις, οι βασικοί παίκτες στην περιοχή βρέθηκαν αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν τον ανταγωνισμό και να αναζητήσουν συμβιβασμό σε σχέση με αντικρουόμενα οράματα και συμφέροντα.
Δύο σημαντικές στιγμές αυτής της περιφερειακής μετάβασης είναι η επανένωση των χωρών του Αραβικού Κόλπου μετά από χρόνια διπλωματικών συγκρούσεων και οι προσπάθειες προσέγγισης μεταξύ της Τουρκίας και των σημαντικότερων περιφερειακών αντιπάλων της: της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ).
Ενώ η διαδικασία συμφιλίωσης Τουρκίας-Αραβικών Εμιράτων χρειάστηκε μόλις τρεις μήνες για να ολοκληρωθεί πλήρως στο υψηλότερο διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο, η διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, η οποία ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο, εξακολουθεί να είναι κολλημένη σε μια ελάχιστη ζώνη διπλωματικών διαπραγματεύσεων.
Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η Αίγυπτος και η Τουρκία συνδέονται οικονομικά και γεωπολιτικά μέσω της Μεσογείου.
Ωστόσο, τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα και δείχνουν ότι η Τουρκία εισήγαγε φυσικό αέριο, σε μεγάλες ποσότητες, από την Αίγυπτο, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2021, είναι ένα σημάδι ότι η Τουρκία και η Αίγυπτος ανακάμπτουν μετά από οκτώ χρόνια.
Το θέμα είναι αν η Ελλάδα που συνδέεται με ζωτικά συμφέροντα με την Αίγυπτο θα προλάβει τις εξελίξεις ή θα ακολουθήσει ασθμαίνοντας! Τον Φεβρουάριο, Άγκυρα και Κάιρο αναμένεται να καθίσουν στο τραπέζι για τον τρίτο γύρο διαπραγματεύσεων. Τούρκοι αξιωματούχοι και αναλυτές-όχι του εμπρηστικού κατεστημένου του Ερντογαν- θεωρούν πως το αέριο της Μεσογείου, που κάποτε ήταν αιτία συγκρούσεων στη Μεσόγειο, θα αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο ή αλλιώς την κόλλα που θα κάνει την Τουρκία και την Αίγυπτο να μείνουν ενωμένες, προς διμερές όφελος, αλλά και προς όφελος της περιοχής.
Για να έχουμε μια εικόνα της κατάστασης στις τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με τα στοιχεία της S&P Global Platts Analytics, κατά την περίοδο μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου, η Αίγυπτος απέστειλε στην Τουρκία επτά φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), που εξάγεται από τα εργοστάσια Idku και Demietta, που βρίσκονται στις αιγυπτιακές ακτές της Μεσογείου. Στο παρελθόν, παρόμοιες εξαγωγές από την Αίγυπτο προς την Τουρκία περιορίζονταν μόνο σε ορυκτέλαια και πλαστικά.
Σε γενικές γραμμές, ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου παρέμεινε υψηλός, ακόμη και σε περιόδους έντονων πολιτικών εντάσεων. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που η Αίγυπτος παρέχει στην Τουρκία τόσο υψηλό όγκο εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου, παρά τις συμβάσεις που έχει συνάψει με την Ελλάδα και την Κύπρο, στο πλαίσιο του Οργανισμού Φυσικού Αερίου EastMed.
Η Τουρκία είναι πάντα “πεινασμένη” για φυσικό αέριο, καθώς είναι ο κύριος ενεργειακός πόρος για να ζεσταθούν και να φωτιστούν τα σπίτια ενός πληθυσμού που ξεπερνά τα ογδόντα εκατομμύρια, επιπλέον τουλάχιστον εννέα εκατομμυρίων προσφύγων.
Ο ετήσιος λογαριασμός της Τουρκίας για το φυσικό αέριο ξεπερνά τα πενήντα εκατομμύρια δολάρια, με τις προσδοκίες ότι η ζήτηση φυσικού αερίου της Τουρκίας θα αυξανόταν στο ρεκόρ των 60 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, μέχρι το τέλος του περασμένου έτους.
Και βέβαια είναι σαφές στον κάθε κοινό νου πόσο δυσβάσταχτο είναι αυτό το βάρος για την ήδη ταλαιπωρημένη τουρκική οικονομία.
Το Ιράν, το Κατάρ και το Αζερμπαϊτζάν είναι οι τρεις κορυφαίοι εξαγωγείς φυσικού αερίου προς την Τουρκία. Τα συμβόλαια της Τουρκίας με το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν έχουν ήδη λήξει, νωρίτερα φέτος, και δεν έγινε καμία προσπάθεια ανανέωσής τους.
Η Τουρκία εισάγει επίσης φυσικό αέριο από την Αλγερία, βάσει σύμβασης που ισχύει έως το 2024. Ωστόσο, οι απερίσκεπτες αποφάσεις των Αλγερινών υπευθύνων, πρόσφατα, κάνουν την Αλγερία να εμφανίζεται ως αναξιόπιστος εμπορικός εταίρος για την Τουρκία ή την Ευρώπη.
Εν μέσω των εντάσεων με το Μαρόκο για τη Δυτική Σαχάρα, η αλγερινή κυβέρνηση κατήγγειλε αιφνιδιαστικά τη σύμβαση για έναν αγωγό φυσικού αερίου που εκτείνεται μέσω του Μαρόκου για την παράδοση φυσικού αερίου στην Ισπανία και από εκεί στην Ευρώπη.
Τα τελευταία 25 χρόνια, το 10% του μαροκινού εφοδιασμού με φυσικό αέριο περνούσε από αυτόν τον δρόμο, ως αντιστάθμισμα για τη φιλοξενία του αλγερινού αγωγού. Υπό αυτή την έννοια, η Αλγερία θεώρησε ότι με τη διακοπή της σύμβασης τιμωρεί το Μαρόκο. Αλλά, στην πραγματικότητα, η Αλγερία πλήττει τη δική της οικονομία και τη φήμη της ως περιφερειακού εισαγωγέα φυσικού αερίου, λαμβάνοντας μια τέτοια απόφαση.
Οι προαναφερθέντες παράγοντες θα μπορούσαν, ίσως, να εξηγήσουν γιατί η Τουρκία αναμένεται να εξαρτηθεί περισσότερο από τις αιγυπτιακές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, τα επόμενα χρόνια.
Επιπλέον, η γεωγραφική εγγύτητα μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου καθιστά τη δυνατότητα συνεργασίας στον συγκεκριμένο τομέα ιδιαίτερα επικερδή και για τις δύο πλευρές.
Η Τουρκία μπορεί να εισάγει φυσικό αέριο σε σχετικά χαμηλότερη τιμή από την Αίγυπτο, επειδή το κόστος μεταφοράς θα είναι ελάχιστο. Εάν οι δύο χώρες βρουν τρόπο να κάνουν μια συμφωνία οριοθέτησης στη Μεσόγειο, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν τον δικό τους αγωγό, ο οποίος θα μετατρέψει την Αίγυπτο και την Τουρκία, από κοινού, σε κόμβο εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Υφαλοκρηπίδα και 28ος μεσημβρινός
Παρά τις συμφωνίες οριοθέτησης μεταξύ της Αιγύπτου και Ελλάδας-Κύπρου, η Αίγυπτος ήταν πάντα προσεκτική ώστε να μην καταπατά τις περιοχές που η Τουρκία αναγνωρίζει ως κυρίαρχες στη Μεσόγειο.
Στις αρχές Μαρτίου, το αιγυπτιακό υπουργείο Πετρελαίου δημοσίευσε νέο χάρτη που επαναπροσδιορίζει τη θέση του μπλοκ προσφοράς "EGYMED-W18", δείχνοντας ότι οι προγραμματισμένες δραστηριότητες γεώτρησης φυσικού αερίου δεν θα επεκταθούν πέρα από τον "μεσημβρινό-28", τον οποίο η Τουρκία προσδιορίζει ως κυρίαρχη περιοχή και τον χαρακτηρίζει ως την οριογραμμή της τουρκικής υφαλοκρηπίδας.
Σε άμεση αντίδραση, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Hulusi Akar, χαιρέτισε την κίνηση της Αιγύπτου σε μια σπάνια δήλωση αυτού του είδους.
"Ο σεβασμός της Αιγύπτου στην υφαλοκρηπίδα μας είναι σημαντικός. Έχουμε πολλές κοινές ιστορικές και πολιτιστικές αξίες με την Αίγυπτο. Η ενεργοποίηση αυτών των αξιών θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά στις σχέσεις τις επόμενες ημέρες", δήλωσε ο Hulusi Akar, ο οποίος άφησε επίσης να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί στο εγγύς μέλλον μια θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Οι σύντομες αλλά ειλικρινείς δηλώσεις του Hulusi Akar, στις 6 Μαρτίου, προκάλεσαν πολλές αντιδράσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα στην Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά έγιναν θετικά αποδεκτές στην Αίγυπτο, σε κυβερνητικό και λαϊκό επίπεδο.
Το συγκεκριμένο περιστατικό έδωσε ώθηση στη συμφιλίωση μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου.
Επίσης το περασμένο φθινόπωρο ο πρόεδρος της Τουρκικής Βουλής Μουσταφά Σεντόπ αναφέρθηκε και στην προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου και τις επιπτώσεις της στην περιοχή. «Μία από τις σημαντικότερες χώρες της ανατολικής Μεσογείου είναι η Αίγυπτος και η άλλη είναι η Τουρκία. Υπήρχαν εντάσεις στις σχέσεις μας πριν. Ωστόσο, οι εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο και οι εξελίξεις στην περιοχή είναι ζητήματα που απαιτούν από τις δύο χώρες να διαπραγματευτούν για πολλά θέματα. Αρχίσαμε να συναντιόμαστε. Υπάρχουν θετικές εξελίξεις και θετικά βήματα. Οι δηλώσεις που έγιναν τόσο από εμάς, όσο και από τις αιγυπτιακές αρχές είναι σε αυτό το πλαίσιο. Ελπίζω ότι τελικά θα φτάσουμε σε ένα σημείο, που θα επιτρέψει στις σχέσεις να επανέλθουν στη φυσιολογική τους κατάσταση στο εγγύς μέλλον», εκτίμησε.
Με Σαουδική Αραβία
Κι ενώ συμβαίνουν όλα αυτά στις σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο , γέφυρες ρίχνονται και προς την Σαουδική Αραβία.
Γράφαμε προ μηνός με αφορμή την επίσκεψη Ερντογάν στο Κατάρ πως στο παρα πέντε δεν...ταίριαξε συνάντηση έκπληξη Ερντογάν-Σαλμάν.
Και σήμερα ο “σουλτάνος” δήλωσε πως τον άλλον μήνα θα πάει στο Ριάντ!
Συγκεκριμένα ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε σήμερα Δευτέρα ότι σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία τον Φεβρουάριο, έπειτα από πολλά χρόνια εντάσεων μετά τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018.
Ο Ερντογάν, αφού προσεγγίστηκε από μια Τουρκάλα επιχειρηματία που παραπονέθηκε για τη μείωση των εξαγωγών προς τη χώρα αυτή, φαίνεται σε βίντεο που αναρτήθηκε στο Twitter να λέει ότι θα προσπαθήσει να επιλύσει το ζήτημα μόλις πάει στη Σαουδική Αραβία.
"Με περιμένουν, με περιμένουν στη Σαουδική Αραβία", δήλωσε ο Ερντογάν. "Θα κάνω την επίσκεψή μου τον Φεβρουάριο".
Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας βρίσκονται στο ναδίρ μετά τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Κασόγκι, η δολοφονία του οποίου πιστεύεται από τη CIA ότι διατάχθηκε από τον ίδιο τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.Το Ριάντ απορρίπτει την κατηγορία.
Οι σαουδαραβικές επιχειρήσεις έχουν υιοθετήσει ένα ανεπίσημο μποϊκοτάζ των τουρκικών προϊόντων, με αποτέλεσμα οι τουρκικές εξαγωγές προς το βασίλειο να μειωθούν περισσότερο από 90%. Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Τουρκία εξέφρασε τις ανησυχίες της σχετικά με αυτό το μποϊκοτάζ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).
Ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος, ο οποίος είναι εξοικειωμένος με τις συνομιλίες μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας, δήλωσε στο Middle East Eye ότι το Ριάντ βλέπει πιο σοβαρά για την αποκατάσταση των σχέσεων με την Άγκυρα μετά τη συνάντηση του Ερντογάν με τον πρίγκιπα διάδοχο του Άμπου Ντάμπι Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ τον Νοέμβριο.
"Τους προσεγγίσαμε στο παρελθόν, αλλά δεν ήταν σοβαροί", δήλωσε ο αξιωματούχος. "Αυτή τη φορά μας προσέγγισαν. Οι Σαουδάραβες αισθάνθηκαν ότι έχουν αποκλειστεί από αυτή την περιφερειακή συμφιλίωση. Θα ήθελαν να είναι μέρος της".
Και σε αυτό το ενδεχόμενο μιας νέας προσέγγισης Άγκυρας-Ριαντ επηρεάζεται η χώρα μας με δεδομένες τις θερμές σχέσεις με το βασίλειο πυο απουτυπώνονται τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αυριανή επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Σαουδικής Αραβίας στην Αθήνα πάντως τελικά και όχι στην Αλεξανδρούπολη που είχε αρχικά ανακοινωθεί...
Όπου γάμος και χαρά οι ΗΠΑ πρώτες
Όλες αυτές οι εξελίξεις συνδέονται με την πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν στην περιοχή -ιδίως όσον αφορά το Ιράν- καθώς ούτε τα ΗΑΕ ούτε η Σαουδική Αραβία θέλουν να αφεθούν μόνες τους απέναντι στην Τεχεράνη.
Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας προσπαθεί να αναγκάσει την Άγκυρα να εγκαταλείψει την υπόθεση Κασόγκι, αν και αρκετοί Σαουδάραβες αξιωματούχοι δικάζονται ερήμην στην Κωνσταντινούπολη. Τον Νοέμβριο, το δικαστήριο αποφάσισε να ρωτήσει τη σαουδαραβική κυβέρνηση αν οι 26 Σαουδάραβες ύποπτοι είχαν δικαστεί και είχαν λάβει ποινές στη Σαουδική Αραβία. Το 2020, η Σαουδική Αραβία απήγγειλε κατηγορίες σε 18 υπόπτους για συμμετοχή στη δολοφονία. Αρκετοί απαλλάχθηκαν και μόνο οκτώ καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές φυλάκισης.
Ο τουρκικός νόμος υποδηλώνει ότι οι ύποπτοι δεν μπορούν να δικαστούν για δεύτερη φορά και να λάβουν επαναλαμβανόμενες ποινές, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο για την...συρταροτακτοποίηση της υπόθεσης.
