Κλιματολόγοι έχουν εντοπίσει προειδοποιητικά σημάδια που δείχνουν σημαντική πιθανότητα κατάρρευσης του Ρεύματος του Κόλπου, ενός από τα πιο κρίσιμα σημεία καμπής του πλανήτη.
Η έρευνα διαπίστωσε «μια σχεδόν πλήρη απώλεια σταθερότητας στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα» των ρευμάτων που αποκαλούνται Μεσημβρινή Ανατροπή Κυκλοφορίας Ατλαντικού (AMOC). Τα ρεύματα έχουν ήδη αγγίξει το ρεκόρ πιο αργής κίνησής τους εδώ και τουλάχιστον 1.600 χρόνια, όμως η νέα ανάλυση δείχνει ότι ενδέχεται να προσεγγίζουν την πλήρη κατάρρευση.
Ένα τέτοιο γεγονός θα είχε καταστροφικές συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη, διαταράσσοντας πολύ σημαντικά τις βροχές από τις οποίες εξαρτάται η τροφή δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Ινδία, τη Νότια Αμερική και τη Δυτική Αφρική. Επιπλέον, θα οδηγούσε σε αύξηση των καταιγίδων και μείωση των θερμοκρασιών στην Ευρώπη και άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην ανατολική Νότια Αμερική. Ακόμη, θα ενέτεινε τον κίνδυνο που διατρέχει το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, αλλά και οι παγετώνες της Ανταρκτικής.
Το σύστημα AMOC είναι εξαιρετικά περίπλοκο, γεγονός που σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για τα επίπεδα της μελλοντικής υπερθέρμανσης του πλανήτη καθιστά αδύνατη την πρόβλεψη της ημερομηνίας κατάρρευσης. Θα μπορούσε να συμβεί μέσα σε μία ή δύο δεκαετίες ή έπειτα από αρκετούς αιώνες. Ωστόσο, οι κολοσσιαίες επιπτώσεις που θα έχει αν και όποτε συμβεί, συνεπάγεται ότι θα πρέπει να το αποτρέψουμε με κάθε κόστος, προειδοποιούν οι επιστήμονες.
«Το γεγονός ότι τα σημάδια αποσταθεροποίησης είναι ήδη ορατά είναι κάτι που δεν περίμενα να δω και που βρίσκω τρομακτικό», δήλωσε στον Guardian ο Νίκλας Μπόερς, του Ινστιτούτου του Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων στη Γερμανία, που πραγματοποίησε την έρευνα. «Είναι κάτι που απλώς δεν μπορούμε να αφήσουμε να συμβεί».
Δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν κατάρρευση του AMOC, πρόσθεσε. «Επομένως, το μόνο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε, είναι να περιορίσουμε τις εκπομπές όσο το δυνατόν περισσότερο. Η πιθανότητα να έχουμε αυτή την εξέλιξη με τις ακραίες επιπτώσεις, αυξάνεται με κάθε γραμμάριο διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα».
Οι επιστήμονες ανησυχούν όλο και περισσότερο για τα σημεία καμπής – δηλαδή τις μεγάλες, γρήγορες και μη αναστρέψιμες αλλαγές του κλίματος. Ο Μπόερς και οι συνάδελφοί του ανέφεραν τον Μάιο ότι σημαντικό τμήμα του παγετώνα της Γροιλανδίας βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής, απειλώντας με μεγάλη άνοδο της στάθμης των παγκόσμιων θαλασσών. Άλλες έρευνες έδειξαν πρόσφατα ότι το τροπικό δάσος του Αμαζονίου πλέον εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι απορροφά, αλλά και ότι ο καύσωνας που σημειώθηκε το 2020 στη Σιβηρία οδήγησε στην έκλυση ανησυχητικών ποσοτήτων μεθανίου.
Ο πλανήτης ενδέχεται να έχει ήδη ξεπεράσει μια σειρά από σημεία καμπής, σύμφωνα με ανάλυση του 2019, που συνολικά συνθέτουν μια «υπαρξιακή απειλή για τον ανθρώπινο πολιτισμό». Μια σημαντική έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, που θα δημοσιευθεί τη Δευτέρα, αναμένεται να αναδείξει την επιδεινούμενη κατάσταση της κλιματικής αλλαγής.
Η έρευνα του Μπόερ, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Climate Change, φέρει τον τίτλο «Πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια ενδεχόμενης κατάρρευσης του AMOC που στηρίζονται σε παρατηρήσει». Πυρήνες πάγου και άλλα δεδομένα από τα τελευταία 100.000 χρόνια δείχνουν ότι το AMOC χαρακτηρίζεται από δυο καταστάσεις: Στην πρώτη και ισχυρή, που επικρατούσε στη διάρκεια των τελευταίων χιλιετιών, και μια δεύτερη, αδύναμη κατάσταση. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να κάνει το AMOC να μετατοπίζεται απότομα ανάμεσα στις δύο καταστάσεις μέσα σε μία έως πέντε δεκαετίες.
Η κυκλοφορία του AMOC εξαρτάται από το πυκνό θαλασσινό νερό που βυθίζεται στον Αρκτικό ωκεανό, όμως το γλυκό νερό που χύνεται στη θάλασσα από το λιώσιμο των πάγων της Γροιλανδίας επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία πιο σύντομα από ό,τι έδειχναν προγενέστερα κλιματικά μοντέλα.
Ο Μπόερς χρησιμοποίησε την αναλογία μιας καρέκλας για να εξηγήσει πώς οι αλλαγές στην ωκεανική θερμοκρασία και αλατότητα μπορεί να αποκαλύψει την αστάθεια του AMOC. Όταν σπρώχνουμε μια καρέκλα αλλάζουμε τη θέση της, όμως αυτό δεν επηρεάζει τη σταθερότητά της, αν όλα της τα πόδια παραμείνουν στο πάτωμα. Αν όμως την σπρώξουμε δίνοντάς της κλίση, επηρεάζεται τόσο η θέση όσο9 και η σταθερότητά της.
Οκτώ βάσεις δεδομένων για τη θερμοκρασία και την αλατότητα που έχουν προκύψει από ανεξάρτητες μετρήσεις σε βάθος 150 ετών, επέτρεψαν στον Μπόερς να δείξει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη πράγματι επιδεινώνει την αστάθεια των ρευμάτων, και δεν αλλάζει απλώς το μοτίβο της ροής τους.
Η ανάλυση καταλήγει:
«Αυτή η υποβάθμιση [του AMOC στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών] ενδεχομένως συνδέεται με την σχεδόν πλήρη απώλεια της σταθερότητας στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, με αποτέλεσμα το AMOC να βρίσκεται κοντά σε μια κρίσιμη μετατόπιση προς την αδύναμη κατάσταση της κυκλοφορίας του».
Η Λέβκε Σίζαρ, του Πανεπιστημίου Maynooth στην Ιρλανδία, που δεν εμπλέκεται στη μελέτη, δήλωσε στον Guardian: «Η μεθοδολογία της μελέτης δεν μπορεί να μας δώσει τον ακριβή χρόνο της πιθανής κατάρρευσης, όμως η ανάλυση παρουσιάζει αποδείξεις ότι μπορεί να βρισκόμαστε πιο κοντά στη μετατόπιση του AMOC από ό,τι πιστεύουμε».
Ο Ντέιβιντ Θόρναλι, του Πανεπιστημίου UCL στη Βρετανία, η δουλειά του οποίου έδειξε ότι το AMOC βρίσκεται στην πιο αδύναμη κατάσταση που έχει υπάρξει εδώ και 1.600 χρόνια, δήλωσε:
«Αυτά τα σημάδια μειούμενης σταθερότητας είναι ανησυχητικά. Όμως ακόμη δεν γνωρίζουμε αν θα υπάρξει κατάρρευση, ούτε πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτή».
