Του Μάνου Χατζηγιάννη
Οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο έλαβαν μια επικίνδυνη τροπή στις 13 Αυγούστου καθώς ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν οδήγησε τη χαοτική ρητορική του εναντίον της Ελλάδας στο αποκορύφωμά της. Μιλώντας σε συνάντηση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία προειδοποίησε την Ελλάδα ότι εάν επιτεθεί στο τουρκικό ερευνητικό πλοίο Oruc Res, θα «πληρώσει ένα βαρύ τίμημα».
Στην γεωπολιτική σκακιέρα, όμως, η Άγκυρα φαίνεται ολοένα και πιο απομονωμένη σήμερα εν μέσω αλλαγών στο παιχνίδι από την στιγμή που ο περιφερειακός εχθρός της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), προχώρησε στη δημιουργία διπλωματικών δεσμών με το Ισραήλ και παράλληλα ο σύμμαχος της στο ΝΑΤΟ, η Γαλλία, είχε αναπτύξει πολεμικά πλοία στην ανατολική Μεσόγειο προς υποστήριξη της Ελλάδας. Η ολοένα και πιο αποφασιστική στάση της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο απορρέει από το μακροχρόνιο επιχείρημά της ότι, ως χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή της Μεσογείου, πρέπει να ζητηθεί η γνώμη της ή να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε συμφωνία σχετικά με την εκμετάλλευση του πλούτου του φυσικού αερίου της θαλάσσης. Οι ισχυρισμοί της Τουρκίας προηγούνται του Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά την Τουρκία από το 2002. Αλλά η επιθυμία του να παραμείνει στην εξουσία μπορεί να είναι αυτό, που οδηγεί στην αυξανόμενη όρεξη της χώρας του για στρατιωτικό.. κίνδυνο. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη προς τον Ερντογάν και του AKP εξασθενεί καθώς η χώρα αντιμετωπίζει μια μεγάλη οικονομική καταιγίδα που επιδεινώνεται από τον αντίκτυπο της πανδημίας του COVID-19. Ο ερεθισμός του εθνικιστικού αισθήματος θεωρείται αντίδοτο, όπως φάνηκε και με την περίπτωση της Αγιάς Σοφιάς.
Ο Μαρκ Πιερίνι, πρώην πρέσβης της ΕΕ στην Τουρκία και τη Λιβύη και επισκέπτης μελετητής στο Carnegie Europe, δήλωσε ότι οι ενέργειες του Μακρόν έχουν σχεδιαστεί για να «αντισταθούν στον Ερντογάν σε αυτήν την κατάσταση» και ότι ο Γάλλος πρόεδρος «δεν ήταν μόνος» εντός της ΕΕ στην επιθυμία του να πιέσει ενάντια σε μια όλο και πιο επιθετική Τουρκία. Ο Πιερίνι είπε στο πρακτορείο Al-Monitor σε τηλεφωνική συνέντευξη ότι ο «ευρωπαϊκός τρόπος να κάνουμε πράγματα είναι να διορθώσουμε προβλήματα μέσω διαπραγματεύσεων», αλλά ότι ο τρόπος του Ερντογάν ήταν να υπαγορεύσει τους όρους και όταν οι ενέργειες της Τουρκίας δεν εμπίπτουν στους υφιστάμενους νόμους και στα όρια, “εφευρέθηκαν καινούρια" «Δεν πρόκειται ποτέ να λειτουργήσει», προέβλεψε. Ο Πιερίνι αναφερόταν συγκεκριμένα στη Λιβύη, όπου η Τουρκία παρενέβη στρατιωτικά.
Για τη Γαλλία, οι ειδήσεις προσέγγισης μεταξύ του στενού περιφερειακού της συμμάχου των ΗΑΕ και του Ισραήλ είναι ευπρόσδεκτες καθώς αντιμετωπίζει την κινητικότητα της Τουρκίας στην περιοχή. «Καθώς η ανατολική Μεσόγειος φουσκώνει και καθώς πολλές χώρες μαζεύονται εναντίον της Τουρκίας, το δίδυμο Παρίσι-Αμπού Ντάμπι αναδύεται ως μια στενή συμμαχία», παρατηρεί ο Jalel Harchaoui, ειδικός επί θεμάτων της Λιβύης στο Ινστιτούτο Clingendael. Σε σχόλια στο Al-Monitor, ο Harchaoui πρόσθεσε, ωστόσο, ότι το ζευγάρι δεν είχε ακόμη δείξει «συναρπαστικά αποτελέσματα» στο Σαχέλ, τη Λιβύη ή την Υεμένη, όπου η παρέμβασή τους κυμαινόταν «μεταξύ μέτριας και καταστροφικής».
Η Γαλλία έχει αναπτύξει πάνω από 5.000 δυνάμεις στο Σαχέλ για να πολεμήσει ομάδες τζιχαντιστών στον Νίγηρα και το Μάλι. Τουλάχιστον έξι Γάλλοι εργαζόμενοι σκοτώθηκαν στο Νίγηρα το Σαββατοκύριακο σε επίθεση τζιχαντιστών. Τα ΗΑΕ υποστηρίζουν τους νότιους αυτονομιστές στην Υεμένη ενάντια στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Υεμένης.
Ο Ερντογάν διαβίβασε τα παράπονά του για τη Γαλλία και την Ελλάδα στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel. Από την άλλη πλευρά η Μέρκελ υποτίθεται πως είχε στόχο να κάνει την Τουρκία και την Ελλάδα να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι για άτυπες συνομιλίες σχετικά με τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Ωστόσο, αυτά κατέρρευσαν την περασμένη εβδομάδα όταν η Ελλάδα ανακοίνωσε ότι είχε υπογράψει τη δική της ΑΟΖ με την Αίγυπτο για την Ανατολική Μεσόγειο μια ημέρα αφότου η Τουρκία δήλωσε ότι θα σταματήσει τις ερευνητικές της δραστηριότητες σε μια υποτιθέμενη χειρονομία καλής θέλησης.
Οι διπλωματικοί ελιγμοί βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη καθώς ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συναντήθηκε με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Γκάμπι Ασκενάζι και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου για να ζητήσουν την υποστήριξη του εβραϊκού έθνους για την Ελλάδα στη θαλάσσια διαμάχη με την Άγκυρα. Το Ισραήλ είχε ήδη ξεκαθαρίσει τη θέση του όταν η Τουρκία απέστειλε το Oruc Reis και τους συνοδούς του. “Το Ισραήλ παρακολουθεί στενά καθώς αυξάνεται η ένταση στην ανατολική Μεσόγειο. Το Ισραήλ εκφράζει την πλήρη υποστήριξή του και την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα”, διαβάζει κανείς σε μια δήλωση του Ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών.
Ισχυρές ισραηλινές πηγές που μίλησαν στο Al-Monitor με την προϋπόθεση της ανωνυμίας τους, ανέφεραν ότι οι παγωμένες σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία ήταν απίθανο να ξεπαγώσουν για όσο διάστημα ο Ερντογάν παραμένει στην εξουσία. Ωστόσο, μόλις το 2017, οι δύο χώρες ήταν σε σοβαρές συνομιλίες για την κατασκευή ενός αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου του Ισραήλ μέσω της ανατολικής Μεσογείου στην Τουρκία και τελικά στην Ευρώπη. Το έργο κατέρρευσε αφού ο Ερντογάν αποφάσισε, για ακόμη άγνωστους λόγους, να το τραβήξει στα άκρα...
