Κοντά σε μια σημαντική ανακάλυψη για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου φαίνεται πως βρίσκονται οι επιστήμονες.
Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα γρήγορο και εύκολο τεστ για τον εντοπισμό των προαγγέλων της σοβαρής ασθένειας. Μια δυνητικά υποσχόμενη λύση είναι η ανάλυση σάλιου, όπου υπάρχουν πολλά διαφορετικά κύτταρα και τα ίχνη τους. Η συλλογή του είναι εύκολη, ανώδυνη και ασφαλής.
Όμως τι εμποδίζει την ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας;
Μια πολύτιμη συλλογή από βιοδείκτες
Το 2014, μετά από 10 χρόνια έρευνας ο David Wong από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Λος Άντζελες, ΗΠΑ), μαζί με συναδέλφους του, κατοχύρωσαν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μια νέα μέθοδο για τη διάγνωση του καρκίνου, χρησιμοποιώντας ίχνη RNA. Σύντομα δημοσίευσε μια σειρά επιστημονικών άρθρων - και έγινε το αστέρι των μέσων ενημέρωσης: «Ο θησαυρός στο σάλιο», «Η επανάσταση για τον εντοπισμό του καρκίνου» αναφέρονταν στους τίτλους.
Με μια πρώτη ματιά η ιδέα είναι απλή. Ο καρκίνος αρχίζει με μεταλλάξεις DNA στα κύτταρα. Στο τέλος του κυτταρικού κύκλου τα κύτταρα δεν πεθαίνουν, αλλά αντίθετα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, σχηματίζοντας όγκο. Τα κύτταρα του όγκου φέρουν χαρακτηριστικές γονιδιακές μεταλλάξεις και μπορούν να εντοπιστούν σε σωματικά υγρά. Όπως καθορίστηκε από την ομάδα του Wong, υπάρχουν πολλά μεταλλαγμένα κύτταρα στο σάλιο.
Ο Wong και οι συνεργάτες του έτρεφαν μεγάλες ελπίδες για μια ειδική κατηγορία μορίων, τα microRNAs, που ο σκοπός τους ήταν ανέκαθεν ένα μυστήριο. Είναι πλέον γνωστό ότι ζουν έξω από τα κύτταρα και εκτελούν πολλές λειτουργίες, όπως σηματοδότηση και άμυνα. Στο σάλιο τα ίχνη των microRNAs εισέρχονται από τα αιμοφόρα αγγεία στα ούλα και από τις αμυγδαλές. Μεταξύ των microRNAs υπάρχουν, για παράδειγμα, κυκλικά μόρια που ανακαλύφθηκαν από την ομάδα του Wong. Χάρη σε αυτά τα μόρια μπορούμε να εντοπίσουμε τον καρκίνο του πνεύμονα στο 100% των περιπτώσεων, υποστήριξε ο Wong: Αυτό είναι υψηλότερο από το αίμα, το οποίο δίνει αξιόπιστο αποτέλεσμα σε ποσοστό 80%.
Τα εξωσώματα σχηματίζονται μέσα στα κύτταρα και μπορούν ελεύθερα να ταξιδέψουν στο σώμα με την κυκλοφορία του αίματος και άλλων υγρών, μεταφέροντας μέσα τους κυκλικό RNA. Οι επιστήμονες ενδιαφέρονται για εξωσώματα που έχουν προέλθει από καρκινικά κύτταρα στο σάλιο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κορονοϊός - Καρκίνος στο αίμα: Πλήρως εμβολιασμένοι αλλά «απροστάτευτοι» τουλάχιστον οι μισοί ασθενείς
Με την πάροδο του χρόνου, αποδείχθηκε ότι το τεστ σάλιου δεν είναι και τόσο αξιόπιστο. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που είναι συνεχώς μεταβλητό και μολυσμένο, το ευαίσθητο μόριο RNA αλλοιώνεται πολύ γρήγορα. Τότε οι επιστήμονες πρότειναν την εξέταση εξωσωμάτων - εξωκυτταρικών κυστιδίων που ταξιδεύουν σε όλο το σώμα. Τα μεταλλαγμένα microRNAs μπορούν να κρύβονται μέσα τους και να διατηρούνται περισσότερο.
Το άρθρο του Wong για το θέμα αυτό ενέπνευσε φοιτήτριες από το Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης να ξεκινήσουν νέες έρευνες ώστε να δημιουργηθεί ένα γρήγορο τεστ σάλιου για τον καρκίνο του μαστού.
Μικροτσίπ για την ανίχνευση εξωσωμάτων στο σάλιο που φέρουν σημάδια καρκινικών κυττάρων. Αναπτύχθηκε από τον David Wong και συναδέλφους του
Εντοπισμός καρκίνου με τεστ σάλιου
Οι προσπάθειες των επιστημόνων από την Καλιφόρνια δεν έχουν οδηγήσει ακόμη σε ένα σημαντικό πρακτικό αποτέλεσμα, αλλά έχουν πάρει τη θέση τους ανάμεσα σε μια ειδική ομάδα μεθόδων που ονομάζεται υγρή βιοψία. Μιλάμε για τη διάγνωση σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης ακόμη και ο ιός HIV, μέσω αίματος και μέσω διάφορων σωματικών εκκρίσεων. Αυτή η μέθοδος δίνει ελπίδα για έγκαιρη ανίχνευση προβλημάτων και δεν απαιτεί χειρουργική επέμβαση, σε αντίθεση με την κλασική βιοψία. Επίσης η συλλογή του σάλιου είναι ανώδυνη, γεγονός που την καθιστά μια καλή εναλλακτική λύση στις εξετάσεις αίματος.
Πρόσφατα, οι επιστήμονες από την Αυστραλία, με επικεφαλής την Chamindi Panyadira από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Queensland, δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας μελέτης για τον εντοπισμό καρκίνου που προκαλείται από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Ο HPV είναι η συνηθέστερη σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη. Συνήθως, ένα μολυσμένο άτομο απαλλάσσεται από τον ιό μέσα σε δύο χρόνια, αλλά μερικές φορές εμφανίζεται καρκίνος των γεννητικών οργάνων, του λάρυγγα, του λαιμού και του εγκεφάλου. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που σχετίζεται με τον HPV είναι καλά τεκμηριωμένη, αλλά δεν υπάρχει κοινή πρακτική ελέγχου για στοματοφαρυγγικούς όγκους. Και ο ασθενής μαθαίνει για τη νόσο όταν υπάρχουν μεταστάσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Καρκίνος του παγκρέατος: Έλληνες φοιτητές διεκδικούν χρυσό μετάλλιο για νέο εργαλείο ανίχνευσης
Όντας στο σώμα, τόσο ο ίδιος ο ιός μπορεί να προκαλέσει τον καρκίνο όσο και ενισχύοντας ήδη μεταλλαγμένα κύτταρα. Το DNA του και στις δύο περιπτώσεις θα βρίσκεται στο σάλιο. Έτσι, πραγματοποιώντας το τεστ σάλιου σε συνδυασμό με κλινική διάγνωση, οι επιστήμονες κατάφεραν να εντοπίσουν ασυμπτωματικούς ασθενείς. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν είναι 100% αξιόπιστα.
Σε αυτό το πείραμα συμμετείχαν 523 εθελοντές, εκ των οποίων 501 είχαν ήδη υποβληθεί σε ογκολογική θεραπεία. Τους πήραν δείγματα σάλιου και έκαναν PCR τεστ για τον εντοπισμό DNA του ιού των θηλωμάτων. Στο 43,2% των συμμετεχόντων το τεστ βγήκε θετικό και στην πλειοψηφία του 16ου τύπου. Σε άτομα που έπασχαν από καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, το τεστ έδειξε την παρουσία του HPV σε σχεδόν 90% των περιπτώσεων. Δηλαδή, η μέθοδος είναι αρκετά αξιόπιστη, καταλήγουν οι επιστήμονες. Ωστόσο, είναι νωρίς για τα συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του τεστ στην έγκαιρη διάγνωση επειδή η δοκιμή πραγματοποιήθηκε σε άτομα με προχωρημένα στάδια καρκίνου.
