…οἱ ἐσφαλμένες αὐτὲς ἱστορικές, φιλολογικὲς καὶ θεολογικὲς ἐκτιμήσεις συντελοῦν…σὲ παράδοξες παρερμηνεῖες καὶ θεωρίες ἐκ μέρους ἀκόμη καὶ πολὺ σοβαρῶν ἐπιστημόνων. Λόγου χάρη, ὁ σοφὸς Νίκος Σβορῶνος δέχεται ὅτι ὁ Δυτικὸς Μεσαίωνας εἶχε παράσχει μεγάλη ἐλευθερία σκέψης στοὺς θεολόγους ἀπὸ ὅ,τι στὸ Βυζάντιο. Παράδειγμα, μᾶς λέει, ἡ Summa τοῦ Θωμᾶ Ἀκινάτη! Ἐπιτέλους, συνεχίζει, οἱ δυτικοὶ εἶχαν θέσει τὴ λογικὴ ὡς προϋπόθεση γιὰ τὴν ἔρευνα τοῦ δόγματος! Δὲν ξέρω κατὰ πόσο μποροῦν νὰ ἀντέξουν τέτοιες θέσεις ὑπὸ τὸ βάρος σύγχρονων ἐπιστημολογικῶν ἀπόψεων. Ἡ λογικὴ κατὰ τὸ σχολαστικισμό, ποὺ ἦταν προϋπόθεση γιὰ τὴν ἔρευνα τοῦ δόγματος, ἔπρεπε νὰ στηρίξει τὸ δόγμα, καὶ κατὰ κανένα τρόπο δὲν ἦταν νοητὸ νὰ τὸ κλονίσει. Ἐκτὸς κι ἂν ὁ Σβορῶνος θέλει νὰ πεῖ αὐτὸ ποὺ παρατήρησε ὁ B. Russell: «Προτιμῶ τὸν Θωμᾶ Ἀκινάτη, γιατὶ μπορῶ νὰ τὸν ἀναιρέσω».
[στὸ Δυτικὸ Μεσαιωνα] στὴ σχέση θεολογίας καὶ φιλοσοφίας δημιουργήθηκε ἕνας δεσμὸς πολὺ διαφορετικὸς ἀπ’ ὅ,τι στὸ Βυζάντιο καὶ στὸν πολιτισμό του. … Ἐδῶ φαίνεται νὰ μὴν ὑπάρχει τὸ ὀργανικὸ σμίξιμο φιλοσοφίας καὶ θεολογίας, ὅπως συμβαίνει στὴ βυζαντινὴ διανόηση καὶ στὴ βυζαντινὴ τέχνη. …. Κυριαρχεῖ μιὰ παράξενη ἰσοτιμία φιλοσοφίας καὶ θεολογίας, παρ’ ὅλη τὴν ὑποταγὴ τῆς πρώτης στὴ δεύτερη. Ἔτσι, καμιὰ ἀπὸ τὶς δυὸ δὲν ἀναπτύσσεται αὐτόνομα ἀφενός, καὶ ἡ παράξενη αὐτὴ ἰσοτιμία ἐξωθεῖ τὴ φιλοσοφία νὰ γίνει θεολογία καὶ τὴ θεολογία φιλοσοφία ἀφετέρου. …δὲν ὑπάρχει κάτι τὸ δημιουργικὰ ἀφομοιωμένο καὶ νέο, ἀλλὰ ὑφίστανται δυὸ λειτουργίες δουλικὰ ἰσότιμες χωρὶς δημιουργικὴ ἔκφραση. Ἔτσι μπορεῖ κανεὶς νὰ ρωτήσει γιὰ τὸ ποιὰ τελικὰ εἶναι ἡ ὑπηρέτρια, ἡ φιλοσοφία τῆς θεολογίας ἢ ἡ θεολογία τῆς φιλοσοφίας; […]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Χατζηχριστοδουλής Τσαγγάρης: Ο εθνομάρτυρας του 1821
Στὴ Δύση λοιπόν, καθὼς χάνεται ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα….ἐπιβάλλεται καταθλιπτικὰ τὸ πνεῦμα τῆς ρωμαϊκῆς τάξης μὲ τὸ αὐστηρὸ δικανικὸ χαρακτήρα. Αὐτὴ ἡ τάξη εἰσβάλλει, χωρὶς καμιὰ «οἰκονομία» βυζαντινοῦ τύπου, στὴ φιλοσοφικὴ καὶ κυρίως στὴ θεολογικὴ σκέψη, ἔτσι ὥστε ἡ θεολογία, ἡ κοσμολογία καὶ ἡ ἀνθρωπολογία νὰ ἐγκλωβιστοῦν κατὰ κάποιο τρόπο στὰ ὅρια αὐτῆς τῆς τάξης. […]
Ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός…εὐθὺς ἐξαρχῆς καὶ ἀμέσως ἀποφαίνεται ὅτι ὁ Θεὸς κατ’ οὐσίαν εἶναι ἀκατάληπτος. Ὁ Θωμᾶς Ἀκινάτης ἀπεναντίας…μᾶς λέγει ὅτι…Κοντὰ στὰ ἄλλα γνωρίζεται ἀπὸ τὸ φωτισμένο ἄνθρωπο καὶ ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ. Στὴν προκειμένη περίπτωση κυριαρχεῖ ὁ Ἀριστοτέλης, καθορίζοντας καταθλιπτικὰ τὴ θεολογικὴ σκέψη, καὶ τελικὰ δίνεται ἡ ἐντύπωση ὅτι ζημιώνεται τόσο ἡ ἀριστοτελικὴ φιλοσοφία ὅσο καὶ ἡ θεολογία. Πρόκειται μᾶλλον γιὰ ἕνα συνδυασμὸ χωρὶς τὴν ὀργανικὴ ἑνότητα τῶν δύο στοιχείων, ἑλληνικῆς μορφῆς καὶ χριστιανικοῦ περιεχομένου. Πότε ὁ θεολόγος φαίνεται κατ’ ἀπομίμηση φιλόσοφος, καὶ πότε παραδοσιακὸς δάσκαλος τῆς ἀποκάλυψης μὲ τὴν παγερὴ καὶ ψυχρὴ λογικὴ τοῦ ἐρευνητῆ καὶ τοῦ ἐπιστήμονα. Ἔτσι ἡ ἀποκάλυψη γίνεται ἐπιστητὸ ποὺ μετρᾶται, ἀναλύεται καὶ περιγράφεται, ὅπως κάθε ἄλλο ἐπιστητὸ τῆς φυσικῆς καὶ ἱστορικῆς πραγματικότητας. Ἀπὸ μιὰ σκοπιὰ λοιπὸν…ἀναπτύχθηκε μιὰ θεολογία καθαρὰ ἐπιστημονική, ὅπου ὁ λόγος κυριαρχεῖ ὡς παντοδύναμος ἐξουσιαστής. […]
Ὅσοι μιλᾶνε γιὰ τὴν Ἀναγέννηση καὶ τὸ Διαφωτισμό, ἀκόμη καὶ σήμερα, πολλὲς φορὲς δίνουν τὴν ἐντύπωση ὅτι δέχονται τὸ δυτικοευρωπαϊκὸ πολιτισμό, μετὰ τὸ Μεσαίωνα, σὰν κάτι πέρα γιὰ πέρα διαφορετικὸ ἀπὸ τὴ μεσαιωνικὴ παράδοση ἢ σὰν κάτι ριζικὰ νέο, ποὺ προέκυψε στὸ χῶρο τῆς Δύσης κατὰ παρθενογένεση. Ἡ Ἀναγέννηση, λένε, γκρέμισε τὸ Μεσαίωνα καὶ λευτέρωσε τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ αὐθεντία καὶ ἐξουσία. […]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Όπλα του 1821 αποκαλύφθηκαν στο Φρούριο Ρίου!
…τὰ γενικὰ χαρακτηριστικὰ τῆς μεσαιωνικῆς ζωῆς εἶναι ὁ λόγος, ὁ νόμος καὶ ἡ τάξη σὲ μιὰ ὀργανικὴ ἀλληλεξάρτηση. Καὶ τὰ τρία εἶναι θεοποιημένα κατὰ κάποιο τρόπο καὶ κατὰ βάση ἀπόλυτα. Ἀπ’ αὐτὸ λοιπὸν τὸ εἶδος τῆς θεοποίησης διόλου δὲν ἀπαλλάχτηκε ὁ νεότερος δυτικὸς πολιτισμός. Καμιὰ σημασία ἴσως δὲν ἔχει ἡ ἀπελευθέρωσή του ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ κηδεμονία. Γιατὶ ἡ ἴδια αὐτὴ θεοποίηση διαμόρφωσε καὶ τὴν ἴδια τὴν ἐκκλησιαστικὴ αὐθεντία καὶ κηδεμονία. Ὅτι τὰ τρία αὐτὰ στοιχεῖα, τὸ λόγο, τὸ νόμο καὶ τὴν τάξη, δὲν τὰ ἐπέβαλε ὡς δικά του ὁ Χριστιανισμός, ἀποδεικνύεται καθαρὰ καὶ ξάστερα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν εἶχαν τὴν ἴδια ἐπιβολὴ καὶ κυριαρχία στὸ χριστιανικότατο Βυζάντιο. Ἐνῶ λοιπὸν ὁ νεότερος δυτικὸς πολιτισμὸς ἀπέκτησε ἄλλους κηδεμόνες καὶ ἄλλα ἀφεντικά, ἐντούτοις τὸ κράτος, τὴν κοινωνία, τὴν ἐξουσία καὶ τὴν οἰκονομία ὀργάνωσε πάνω στὸ λόγο, τὸ νόμο καὶ τὴν τάξη. Ὁ Μεσαίωνας, λόγου χάρη, μέσῳ τοῦ σχολαστικισμοῦ θεοποίησε τὸ λόγο μὲ τὶς γενικὲς ἔννοιες· τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ ὁ νεότερος δυτικὸς πολιτισμός, θεοποιώντας τὸ λόγο μέσῳ τῆς ἐπιστήμης… Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ οἱ ἄνθρωποι σχεδὸν ἐγκλωβίστηκαν στὴν τάξη τοῦ Δικαίου καὶ τῆς γραφειοκρατίας…. Ἀλλὰ ἡ ἔννοια τοῦ πλησίον καὶ τοῦ ἀδελφοῦ, ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀναγνώριση τοῦ ἄλλου στηρίχτηκαν περισσότερο καὶ κατὰ κύριο λόγο στὴν ἠθικολογία καὶ τὸ νομικὸ πνεῦμα. Οἱ μετέπειτα ἀντιδράσεις τῆς φιλοσοφίας πείθουν ἀρκετὰ γιὰ τὴν παραπάνω πραγματικότητα. […]
Ἡ ἑλληνικὴ ἀντίληψη γιὰ τὴ ζωή, ἡ παραστατικὴ καὶ ἡ αἰσθητική της δύναμη δὲν μπόρεσε νὰ ἔχει κάποιο λόγο ἐπὶ αἰῶνες οὔτε στὴ θεολογία οὔτε στὶς λοιπὲς πνευματικὲς ἐκδηλώσεις. Τὸ Βυζάντιο ἔχει μιὰ βαθιὰ ἑλληνικότητα ἀφομοιωμένη τόσο ὀργανικὰ ἀπὸ τὸ χριστιανικὸ πνεῦμα… […] Στὴ Δύση…δὲν ὑπῆρχε τέτοια ἑλληνικότητα… […] …θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ ἰσχυριστεῖ ὅτι τόσο στὸ Μεσαίωνα ὅσο καὶ στὴ νεότερη Δύση ὑποτονικὴ εἶναι ἡ ἀφομοίωση τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ λόγου. […]
Ὁ Μακιαβέλλης…βλέπει ποιὸς εἶναι ὁ κόσμος τῆς Ἀναγέννηγσης καὶ ὁ κατοπινὸς τοῦ νεότερου δυτικοῦ πολιτισμοῦ…γιὰ νὰ μᾶς πεῖ πὼς εἶναι ἀνέφικτη ἡ κυβέρνηση τοῦ πολιτισμένου τούτου κόσμου, ἂν ὁ ἡγεμόνας δὲν εἶναι ἀπατεώνας, ἀλεποὺ καὶ λιοντάρι. Τὸ βιβλίο τοῦτο εἶναι κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωση τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ Σαίξπηρ ἐξάλλου, λίγο ἀργότερα τοὺς ἀχρείους τύπου τῶν ἔργων του…τοὺς δανείζεται ἀπὸ τὸ περιβάλλον τῆς ἰταλικῆς Ἀναγέννησης.
