Τα σχέδια της Ρωσίας να εγκαταστήσουν συστήματα ραντάρ και πυραύλων σε μια τουρκική πόλη που βρίσκεται περίπου 280 μίλια από μια κρίσιμη βάση ραντάρ του ΝΑΤΟ, ως μέρος συμφωνίας για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού ισχύος 4.500 MW στην Τουρκία, έχει προκαλέσει κατακραυγή και ανησυχίες για την ασφάλεια από την αντιπολίτευση.
«Η εγκατάσταση συστήματος ραντάρ σημαίνει και τη δημιουργία συστήματος αεράμυνας. Έχετε δώσει δηλαδή άδεια για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού, που δεν μπορούμε να προστατεύσουμε; Πώς και σε ποια βάση το λογισμικό για αυτό το σύστημα, που θα αφεθεί αποκλειστικά στους Ρώσους, θα διακρίνει μεταξύ φίλου και εχθρού;». ρώτησε ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Zeki Hakan Sıdalı, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στο κοινοβούλιο στις 26 Οκτωβρίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τι αφορούν οι μυστικές συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ- Τι συζητούν οι δύο χώρες όλο αυτό το διάστημα της σύγκρουσης;
Ο Sıdalı εκπροσωπεί την επαρχία Μερσίνης, όπου η Rosatom State Nuclear Energy Corporation, κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στην πόλη Akkuyu, κοντά στο Buyukeceli στην περιοχή Gulnar.
Σύμφωνα με έγκριτο μέσο, καθώς οι όροι της συμφωνίας έγιναν σαφέστεροι με την κατασκευή του εργοστασίου, αποδείχθηκε ότι η Ρωσία θα εγκαταστήσει ένα σύστημα ραντάρ κοντά στο εργοστάσιο και πιθανώς θα αναπτύσσει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς όπως S-400, με το πρόσχημα της παροχής ασφάλειας για την πυρηνική εγκατάσταση.
Δεν υπάρχει ρητή αναφορά, ούτε στη διμερή συμφωνία ούτε στους κανονισμούς που εγκρίθηκαν στην Τουρκία από το 2010, σε άδεια που χορηγείται για τέτοια συστήματα εκτός από τις γενικές διατάξεις για τη δημιουργία Κεντρικών Συστημάτων Συναγερμού (MAI) για την ασφάλεια εντός και γύρω από τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής.
Οι λεπτομερείς κανονισμοί που εκδόθηκαν από την Πυρηνική Ρυθμιστική Αρχή της Τουρκίας (Nükleer Düzenleme Kurumu, NDK) στις 8 Αυγούστου 2020, για την ασφάλεια της πυρηνικής εγκατάστασης και των υλικών δεν έκαναν καμία αναφορά σε συστήματα ραντάρ ή πυραύλων.
Το θέμα έχει συζητηθεί έντονα στο τουρκικό κοινοβούλιο και κατατέθηκε νομική προσφυγή σε τουρκικό δικαστήριο, για να σταματήσει η ελεγχόμενη από τη Ρωσία τουρκική εταιρεία να προχωρήσει στην κατασκευή όπως είχε προγραμματιστεί.
«Φέρνετε μια ατομική βόμβα στο Akkuyu (την πόλη όπου κατασκευάζεται το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας) και παραδίδετε το κουμπί στον Πούτιν και το Κρεμλίνο», δήλωσε ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Serkan Topal.
Το Akkuyu βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, όχι μακριά από μια εξελιγμένη βάση ραντάρ στην περιοχή Kürecik της Μαλάτια, μέρος του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ, το οποίο συνεργάζεται με αναχαιτιστές πυραύλων στη Ρουμανία και την Πολωνία για την αντιμετώπιση απειλής πυραύλων. Τι είδους συστήματα ραντάρ και αεράμυνας σκοπεύουν να φέρουν οι Ρώσοι στο Akkuyu και εάν θα έβαζαν σε κίνδυνο την ασφάλεια της Τουρκίας και των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ, είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν, δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για την κατασκευή του εργοστασίου, το οποίο εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 20-22 δισεκατομμύρια δολάρια. Η όλη διαδικασία στερείται διαφάνειας και καλύπτεται από μυστικότητα
Οι Ρώσοι φαίνεται να φτιάχνουν τους δικούς τους κανόνες, καθώς προχωρούν με τα σχέδιά τους σε σχέση με την κατασκευή του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής. Η Akkuyu NGS Nuclear Santral A.Ş, η εταιρεία που ιδρύθηκε στην Τουρκία από τη Ρωσία για τη διαχείριση του εργοστασίου και την επίβλεψη της κατασκευής, μήνυσε ενώπιον τουρκικού δικαστηρίου το μοναδικό Τούρκικο μέλος του διοικητικού συμβουλίου, Hasan Cüneyt Zapsu, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το διοικητικό συμβούλιο που «κυριαρχείται» από τη Ρωσία, τον άφησε στο σκοτάδι και δεν τον συμπεριέλαβε στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ο Zapsu, μακροχρόνιος σύμμαχος του Ερντογάν, δήλωσε ότι η εγκατάσταση ραντάρ θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει κίνδυνο εθνικής ασφάλειας για την Τουρκία και μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται με την τουρκική εξωτερική πολιτική. Είπε στο διοικητικό συμβούλιο ότι, η εταιρεία έπρεπε να μιλήσει με τις τουρκικές αρχές, πριν αναθέσει ένα συμβόλαιο σε μια ρωσική εταιρεία, αλλά αγνοήθηκε και οι Ρώσοι στο διοικητικό συμβούλιο απλώς πήραν μια απόφαση στις 6 Ιουνίου 2021 και του ζήτησαν να το υπογράψει, κάτι που συμβαίνει εδώ και καιρό.
Ωστόσο, ο Zapsu δεν παραιτήθηκε από το διοικητικό συμβούλιο όταν απορρίφθηκε από την πλειοψηφία και η μήνυση μπορεί να είναι απλώς, μια τακτική κίνηση για να ενισχύσει τον Ερντογάν στις συνομιλίες με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, για την επίλυση εκκρεμών ζητημάτων με το έργο. Μπορεί επίσης, να χαράσσει έναν δρόμο για μια ασφαλή έξοδο σε περίπτωση που ο Ερντογάν εκδιωχθεί από την εξουσία στις εκλογές του επόμενου έτους και για να αποφύγει να λογοδοτήσει για παρατυπίες στην ανάθεση της σύμβασης πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στους Ρώσους.
Σε κάθε περίπτωση, η νομική πρόκληση και οι κοινοβουλευτικές συζητήσεις έχουν προκαλέσει μεγάλη προσοχή, στο σχέδιο Akkuyu τους τελευταίους μήνες. Σύμφωνα με τον βουλευτή της αντιπολίτευσης Ali Mahir Başarır, η παραχώρηση γης 10 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων (3,86 τετραγωνικά μίλια) στη Ρωσία για το έργο φαινόταν ύποπτη, επειδή παρόμοια εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής σε άλλες χώρες, λειτουργούν σε μια περιοχή κατά μέσο όρο 1 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων. «Αυτό υποδηλώνει ότι, η Ρωσία έχει κάποια άλλα σχέδια για τη γη που η κυβέρνηση δεν αποκαλύπτει», είπε.
Μια κοινοβουλευτική πρόταση που κατατέθηκε από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης στις 24 Οκτωβρίου 2022, ζήτησε από το νομοθετικό σώμα να δημιουργήσει μια επιτροπή έρευνας, για να διερευνήσει ζητήματα ασφάλειας για το σύστημα ραντάρ που θα κατασκευάσει η Ρωσία στο Akkuyu.
Παρά τις προειδοποιήσεις της αντιπολίτευσης ότι, μια βάση ραντάρ θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας και να παραβιάσει την κυριαρχία της, η πρόταση απορρίφθηκε στη Γενική Συνέλευση στις 26 Οκτωβρίου με πλειοψηφία από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν και το ακροδεξιό του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP).
Επιπλέον, προβλήματα εμφανίστηκαν κατά τη φάση κατασκευής του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής. Η Akkuyu NGS, ανέθεσε την κατασκευή σε μια κοινοπραξία που ονομάζεται T2-IC, η οποία ανήκει εξίσου στην τουρκική εταιρεία IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret AŞ και στη ρωσική εταιρεία Titan-2. Η σύμβαση ανατέθηκε στην T2-IC στις 22 Ιουλίου 2019, με την ώθηση του Προέδρου Ερντογάν να εμπλουτίσει τους στενούς επιχειρηματικούς του συνεργάτες, παρόλο που η İçtaş δεν είχε ποτέ εμπλακεί στην κατασκευή πυρηνικού σταθμού.
Η έλλειψη εμπειρίας σε συνδυασμό με μια σειρά από λάθη που έκανε η τουρκική εταιρεία στην κατασκευή, προκάλεσε αχρείαστες καθυστερήσεις. Εντοπίστηκαν ρωγμές στα θεμέλια του εργοστασίου, αλλά η τουρκική ρυθμιστική αρχή NDK είπε την κυβέρνηση να αγνοήσει αυτά τα ελαττώματα και να μην διερευνήσει τις παραβιάσεις. Με νέο προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε από τον Ερντογάν τον Φεβρουάριο του 2019, έγιναν αλλαγές για να διορθωθεί το πρόβλημα ρίχνοντας σκυρόδεμα στο θεμέλιο για να καλυφθούν οι ρωγμές.
Το πιο σημαντικό, οι Ρώσοι εξασφάλισαν τη δέσμευση του Ερντογάν να μην αμφισβητήσει τις αλλαγές που εγκρίθηκαν από το διοικητικό συμβούλιο της Akkuyu NGS, σε συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου στις 12 Μαρτίου 2019. Οι αλλαγές, οι οποίες δεν ήταν μέρος της αρχικής συμφωνίας που εγκρίθηκε από το Τουρκικό κοινοβούλιο, άνοιξε το δρόμο για τη Ρωσία να επεκτείνει το αποτύπωμά της στο λιμάνι της Μερσίνης και τις θαλάσσιες εγκαταστάσεις της στη Μεσόγειο.
Σύμφωνα με την αρχική συμφωνία, η Akkuyu NGS έχει το δικαίωμα να κατασκευάζει, να διαχειρίζεται και να χρησιμοποιεί λιμενικές εγκαταστάσεις για μεταφορά, αποθήκευση και φόρτωση και εκφόρτωση υλικών που απαιτούνται για το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής. Ωστόσο, με τις νέες αλλαγές που εισήγαγε το διοικητικό συμβούλιο, η Ρωσία απέκτησε επίσης δικαιώματα για την κατασκευή εμπορικών λιμένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση προώθησης, για την κάλυψη των υλικοτεχνικών αναγκών των ρωσικών ναυτικών πλοίων στη Μεσόγειο. Ο Ερντογάν, φέρεται να δεσμεύτηκε να μην αμφισβητήσει αυτά τα σχέδια παρόλο που δεν εγκρίθηκαν από το κοινοβούλιο.
Για να γλυκάνει τη συμφωνία, ο Πούτιν φέρεται να υποσχέθηκε στον Ερντογάν βοήθεια στις εκλογές του επόμενου έτους, που θα θέσει σε δοκιμασία την 20ετή διακυβέρνηση του Ερντογάν, εν μέσω της αυξανόμενης οικονομικής δυσπραγίας που υποφέρουν οι Τούρκοι ψηφοφόροι. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, τέθηκαν στο τραπέζι προτάσεις που κυμαίνονται από επιχειρήσεις ρωσικής επιρροής για την προώθηση του Ερντογάν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έως την προσφορά εκπτώσεων στην τιμή της ενέργειας, που αγοράζει η Τουρκία από τη Ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες από τα προβλήματα με τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας συνεχίζουν να πυροδοτούν πολιτική συζήτηση στην Τουρκία και η βαθιά εμπλοκή της Ρωσίας στο έργο, μπορεί κάλλιστα, να έχει επιπτώσεις όσον αφορά τις ανησυχίες για την ασφάλεια μεταξύ των συμμάχων της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.
