Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τους υπουργούς Εξωτερικών της Σερβίας Νίκολα Σελάκοβιτς και του Κοσσυφοπεδίου Ντόνικα Τζερβάλα Σβαρτζ. «Σε σχέση με την ένταση στα σύνορα μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου, είχα τηλεφωνική συνομιλία με τους συναδέλφους μου από τη Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο. Η Τουρκία διατηρούσε πάντα την ειρήνη και τη σταθερότητα στα Βαλκάνια», έγραψε ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας στο Twitter μετά τις συνομιλίες, μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu σήμερα, 1 Αυγούστου.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ένα νέο κύμα έντασης μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα δεν θα αποφέρει κανένα όφελος και στις δύο πλευρές και η Άγκυρα είναι έτοιμη να καταβάλει προσπάθειες για αποκλιμάκωση της κατάστασης.
''Ξερογλείφονται'' οι Τούρκοι για την περιοχή, όπως γράφαμε πρόσφατα, με αφορμή δηλώσεις του Κοσοβάρου πρωθυπουργού, ο οποίος έλεγε πως "έρχεται βαλκανικός πόλεμος μέσω Ουκρανίας''.
Η πρεσβεία των ΗΠΑ “προειδοποίησε” επίσης τους Σέρβους στις 13 του μήνα με αναβίωση του πολέμου του 1999.
Η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο κλιμακώθηκε την Κυριακή, αφού οι αρχές αυτής της κρατικής οντότητας, που δεν αναγνωρίζεται από τη Σερβία, ανακοίνωσαν απόφαση για τη χρήση διαβατηρίων και πινακίδων κυκλοφορίας του Κοσσυφοπεδίου για όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των Σέρβων. Μετά από αυτή την απόφαση, Σέρβοι που ζουν στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο απέκλεισαν τα σημεία ελέγχου. Στην περιοχή ήχησαν σειρήνες αεροπορικής επιδρομής. Η αστυνομία είπε ότι ακούστηκαν πυροβολισμοί σε ορισμένες περιοχές.
Το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008. Η Σερβία εξακολουθεί να θεωρεί το Κοσσυφοπέδιο έδαφός της. Το 2011, με τη μεσολάβηση της ΕΕ, ξεκίνησε διάλογος μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα, με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων και την αμοιβαία αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο κρατών. Η διαδικασία υπονομεύτηκε για διάφορους λόγους, σημειώνει το τουρκικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Υπενθυμίζεται ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία προσπαθεί ενεργά να μεσολαβήσει για την επίλυση διαφόρων συγκρούσεων κατά μήκος της περιμέτρου των συνόρων της, αλλά τέτοιες προσπάθειες τις περισσότερες φορές παραμένουν στα αζήτητα ή αναποτελεσματικές, δεδομένης της πολύ επιθετικής εξωτερικής πολιτικής της ίδιας της Άγκυρας στους τομείς των εθνικών της συμφερόντων.
Επί του παρόντος, η χώρα της Μέσης Ανατολής - μέλος του ΝΑΤΟ επικεντρώνεται στον ρόλο του «ειρηνοποιού» στη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, επισημαίνει ρωσικό ΜΜΕ.
Τουρκικός δάκτυλος στα Βαλκάνια
Όπως γράφαμε στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ στις αρχές Ιουλίου, η Τουρκία, από την πλευρά της, ακολουθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και τα Βαλκάνια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η Άγκυρα έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με κάθε κράτος των Δυτικών Βαλκανίων, και ως αποτέλεσμα τέτοιων συμφωνιών, αυξάνει σταθερά το οικονομικό της βάρος.
Για παράδειγμα, το διμερές εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Σερβίας –της μεγαλύτερης οικονομίας στα Δυτικά Βαλκάνια– ήταν περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021. Αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί, στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Την τελευταία δεκαετία, οι τουρκικές επενδύσεις στη Σερβία αυξήθηκαν επίσης κατά τάξεις μεγέθους, από 1 εκατομμύριο δολάρια σε 300 εκατομμύρια δολάρια τώρα.
Μια τέτοια συνεργασία αναμένεται μόνο να αναπτυχθεί. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Σερβία σύντομα, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, βρέθηκε πρόσφατα στην περιοχή για συναντήσεις με ηγέτες στη Σερβία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τα Σκόπια και την Κροατία (το νεότερο κράτος μέλος της ΕΕ που εντάχθηκε στο 2013 μετά από εννέα χρόνια υποψηφιότητας).
Ο Τσαβούσογλου επισκέφθηκε επίσης το Κοσσυφοπέδιο, την αποσχισθείσα επαρχία της Σερβίας που κήρυξε την ανεξαρτησία της το 2008, και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητη χώρα από την Τουρκία, τα περισσότερα μέλη της ΕΕ και τα περισσότερα βαλκανικά κράτη - αν και όχι από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Παρά τις διαφορές σχετικά με το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου, ωστόσο, είναι ανοιχτό για την τριμερή εταιρική σχέση. Η Άγκυρα σκοπεύει να πραγματοποιήσει σύντομα σύνοδο κορυφής Τουρκίας-Βοσνίας-Ερζεγοβίνης-Σερβίας, ενώ οι τοπικοί ηγέτες επαίνεσαν τη διπλωματία της Τουρκίας. Ο Μίλοραντ Ντόντικ, ο Σέρβος μέλος της Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αποκάλεσε πρόσφατα τον Ερντογάν «μεγάλο πολιτικό» που κατανοεί την κατάσταση στη βαλκανική χώρα.
Αν και η Άγκυρα στοχεύει να απεικονίσει τον εαυτό της ως προστάτη των μουσουλμάνων των Βαλκανίων, ειδικά στη Βοσνία, στην πραγματικότητα, η Τουρκία δίνει μεγαλύτερη προσοχή στην οικονομική συνεργασία.
Ο αργός ρυθμός επέκτασης της ΕΕ άνοιξε μια πόρτα για την Τουρκία. Όλο και κουρασμένοι από αυτό που φαίνεται να είναι μια ατέρμονη πορεία προς την Ευρώπη, οι περιφερειακές χώρες αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για να περάσουν την αιωνιότητα στην αίθουσα αναμονής της ΕΕ. Για τις μικρές βαλκανικές χώρες με μεγάλες φιλοδοξίες, οι στενότεροι δεσμοί με την Τουρκία μπορεί να είναι πιο ελκυστικοί από το πολιτικό καθαρτήριο.
Η περίπτωση της Βοσνίας
Υπάρχουν φόβοι ότι η ενδο-εθνική βία θα μπορούσε να εξαπλωθεί στα Δυτικά Βαλκάνια, με πρώτη πιθανότητα τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Δημοκρατία Σρπσκα. Αυτές οι ανησυχίες είχαν τροφοδοτηθεί από επανειλημμένες απειλές από την πολιτική ηγεσία της σερβικής οντότητας της χώρας να διαχωριστεί από τους υπόλοιπους κρατικούς θεσμούς του έθνους, φιλοδοξίες που έχουν επανειλημμένα υποστηριχθεί από τη Ρωσική Ομοσπονδία.
Η κλιμάκωση του Κοσσυφοπεδίου ακολουθεί την απότομη αύξηση των εντάσεων στη Δημοκρατία Σέρπσκα (RS) τους τελευταίους μήνες, μια εθνοτικά σερβική οντότητα εντός της Βοσνίας, ειδικά μετά την εκλογή του Μίλοραντ Ντόντικ (Milorad Dodik), ενός ένθερμου Σέρβου εθνικιστή και υπέρμαχου της σερβικής αυτονομίας. Επί του παρόντος δεν υπάρχει ενιαία αντιπολίτευση στον Ντόντικ, καθώς η Δύση έχει σε μεγάλο βαθμό αγνοήσει τη σύγκρουση και εσωτερικά, οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι (γνωστοί ως Βόσνιοι) και οι Κροάτες της Βοσνίας εμπλέκονται σε έναν δικό τους αγώνα εξουσίας.
Η σημερινή κατάσταση στα Βαλκάνια θυμίζει τρομακτικά εκείνη των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν η περιοχή βυθίστηκε σε μια σφοδρή εθνοτική σύγκρουση στην οποία η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας χωρίστηκε σε έξι νέες χώρες σε εθνοτικές γραμμές. Ο πόλεμος ήταν ιδιαίτερα καταστροφικός για τη Βοσνία, λόγω της περίπλοκης δημογραφίας της που περιελάμβανε Σέρβους, Κροάτες και Βόσνιους.
Το 1995, πάνω από 8.000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι σφαγιάστηκαν στην πόλη της Σρεμπρένιτσα από τον σερβοβόσνιο στρατό, υπό τη διοίκηση του Ράτκο Μλάντιτς. Γνωστός ως ο χασάπης της Βοσνίας, τα εγκλήματα του Μλάντιτς κατά τον πόλεμο της Βοσνίας ήταν τόσο ακραία που η κόρη του φέρεται να αυτοκτόνησε αφού άκουσε για τις φρικαλεότητες που διέπραξε. Ένα δικαστήριο του ΟΗΕ έκρινε τον Μλάντιτς ένοχο για γενοκτονία, αφού είχε στοχοποιήσει σκόπιμα Βόσνιους Μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο Μλάντιτς, ωστόσο, παρέμεινε προκλητικός. Σήμερα, καρικατούρες του κοσμούν τους δρόμους της σερβικής Δημοκρατίας στη Βοσνία.
Η τρέχουσα κρίση, κλιμακώθηκε τον Ιούλιο του 2021, όταν ο απερχόμενος ύπατος εκπρόσωπος του ΟΗΕ επέβαλε νόμο που ορίζει ποινικές κυρώσεις για την άρνηση της γενοκτονίας. Αυτό το μέτρο επηρέασε ιδιαίτερα τους Σερβοβόσνιους που κατηγορήθηκαν για γενοκτονία κατά των Βοσνίων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι περισσότεροι Σερβοβόσνιοι και οι ηγέτες τους απορρίπτουν αυτόν τον ισχυρισμό, αλλά σύμφωνα με το νέο νόμο, δεν θα μπορούν να το κάνουν δημόσια.
Ενώ οι Συμφωνίες του Ντέιτον απείχαν πολύ από το να είναι τέλειες, έφεραν σταθερότητα στη Βοσνία για σχεδόν 25 χρόνια. Οι εθνοτικές ομάδες που κάποτε ήταν στα όπλα, τώρα ζουν δίπλα-δίπλα, συμμετέχοντας συχνά σε εμπόριο και άλλες δραστηριότητες μεταξύ τους. Ωστόσο, χωρίς απτές προσπάθειες για την ανατροπή του σερβικού αποσχισμού και του Κροατικού εκλογικού μποϊκοτάζ, το βοσνιακό κράτος θα μπορούσε να διαλυθεί.
Εάν η Δημοκρατία Σέρπσκα κάνει σημαντικές κινήσεις για να απομακρυνθεί, πολλές περιοχές θα μπορούσαν να κινδυνεύσουν. Το Σεράγεβο, το οποίο βρίσκεται στα σύνορα της σερβικής οντότητας και της Ομοσπονδίας, θα μπορούσε να αποτελέσει το στάδιο για μια προληπτική μάχη εξουσίας μεταξύ των δύο οντοτήτων. Τα μέρη θα μπορούσαν επίσης να έρθουν αντιμέτωπα μεταξύ τους στην αυτόνομη συνοικία Μπρτσκο ή στην εθνοτικά διαφορετική πόλη Μόσταρ.
Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση του CFR, οι εθνοτικές πολιτικές στα Βαλκάνια είναι αλληλένδετες. Εάν οι Σέρβοι προσπαθήσουν να αποσχιστούν στη Βοσνία, θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα ντόμινο σε χώρες όπως το Κοσσυφοπέδιο όπου οι εθνοτικές εντάσεις είναι εξίσου έντονες, αλλά και αντίστροφα. Εάν διεθνείς παράγοντες όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ αρνηθούν να επέμβουν ουσιαστικά, η Ρωσία και η Κίνα θα μπορούσαν να έρθουν για να καλύψουν το κενό, αναφέρει η έκθεση.
Συμπέρασμα-Η ελληνική θέση
Η πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων θερμαίνεται στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και των χθεσινών εντάσεων που προκλήθηκαν στο Κόσοβο και οι οποίες εκτιμάται πως θα διατηρηθούν τουλάχιστον μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου, όταν θα λήξει η αναβολή της εναλλαγής των σερβικών εγγράφων.
Η Τουρκία, η οποία ενεργά επιχειρεί να έχει διαμεσολαβητικό ρόλο στην ουκρανική σύγκρουση, επιχειρεί να διαδραματίσει τον ίδιο ρόλο και στα Βαλκάνια, σε μια προσπάθεια να εγκαθιδρύσει την επιρροή της και να επεκτείνει την εξωτερική της πολιτική στην περιοχή.
Καθώς ο Ερντογάν επιχειρεί να αναδειχθεί σε "προστάτη" των απανταχού μουσουλμάνων, οι εθνοτικές, εμφύλιες και κάθε είδους συγκρούσεις στα Βαλκάνια ευνοούν τα σχέδια του και δημιουργούν το κατάλληλο έδαφος για παρέμβαση με τη βιτρίνα του ειρηνοποιού.
Οι κυβερνήσεις των Βαλκανίων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και η στρατιωτική ηγεσία των απειλούμενων και εμπλεκόμενων χωρών, αναμένεται να ενεργήσουν υπέρ των τουρκικών σχεδίων (περίπτωση Κοσόβου/Αλβανίας) ή κατά της Άγκυρας (περίπτωση Σερβίας), με τη Μόσχα να παρακολουθεί επίσης στενά για να εκμεταλλευτεί μια πιθανή κρίση για το δικό της συμφέρον.
Η θέση της Ελλάδας σε αυτήν την κρίση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και η Αθήνα οφείλει να προνοήσει για την τουρκική επέκταση στα βόρεια σύνορα της χώρας.
Πάγια τακτική της Αθήνας για την αντιμετώπιση των τουρκικών επεκτατικών ενεργειών, είναι η ενεργή και ουσιαστική υποστήριξη της ενταξιακής πορείας των κρατών των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Εκτός από υβριδικό πόλεμο, σε περίπτωση που η Τουρκία αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στα Βαλκάνια και προκληθεί μια νέα ελληνοτουρκική κρίση, τα βόρεια σύνορα της Ελλάδος θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και η Αθήνα θα κληθεί να αμυνθεί σε ένα πολυμέτωπο θέατρο.
