Την περασμένη εβδομάδα, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιέγραψαν την απόφασή τους να απονείμουν καθεστώς υποψηφιότητας για ένταξη στην Ουκρανία και τη Μολδαβία ως «ιστορική στιγμή» για το μπλοκ. Δεν ειπώθηκε πόσο καιρό θα μπορούσε να πάρει για να φτάσει η τελευταία «στιγμή».
Άλλα υποψήφια προς ένταξη κράτη της ΕΕ μαραζώνουν για χρόνια –ακόμα και δεκαετίες– στην «αιώνια αίθουσα αναμονής» της ΕΕ. Αυτό όχι μόνο έχει εγείρει αμφιβολίες σχετικά με την ελκυστικότητα της ΕΕ για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά έχει ανοίξει την πόρτα για την ανάδυση άλλων περιφερειακών δυνάμεων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τώρα τους πιστέψαμε! Οι Τούρκοι λένε ότι θα προστατεύσουν αρχαιολογικό Βυζαντινό εύρημα όταν βεβηλώνουν την Αγία Σοφία
Σκεφτείτε τον ρόλο της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Αν και τα Δυτικά Βαλκάνια παραμένουν σταθερά ριζωμένα στη γεωπολιτική τροχιά των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον, η Άγκυρα κινείται γρήγορα για να ενισχύσει την οικονομική και πολιτική παρουσία της σε χώρες όπως η Σερβία, τα Σκόπια, η Αλβανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Μόλις συνδέθηκαν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Τουρκία και τα Βαλκάνια μοιράζονται μια κοινή ιστορία. Αλλά είναι επίσης μέλη μιας άδοξης λέσχης, χωρών που έχουν λάβει καθεστώς υποψήφιας χώρας από την ΕΕ αλλά περίμεναν υπομονετικά –στην περίπτωση της Τουρκίας, από το 1999– μάταια.
Τώρα, η ένταξη στην ΕΕ για την Άγκυρα και τους βαλκανικούς συμμάχους της μοιάζει με χαμένη φιλοδοξία. Τρία βαλκανικά κράτη – η Σερβία, τα Σκόπια και η Αλβανία – ξεκίνησαν τη δική τους διαδικασία ένταξης στην πρωτοβουλία Open Balkan, την οποία πολλοί περιφερειακοί ηγέτες βλέπουν ως υποκατάστατο της ένταξης στην ΕΕ.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, ακολουθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και τα Βαλκάνια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η Άγκυρα έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με κάθε κράτος των Δυτικών Βαλκανίων, και ως αποτέλεσμα τέτοιων συμφωνιών, αυξάνει σταθερά το οικονομικό της βάρος.
Για παράδειγμα, το διμερές εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Σερβίας –της μεγαλύτερης οικονομίας στα Δυτικά Βαλκάνια– ήταν περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021. Αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί, στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Την τελευταία δεκαετία, οι τουρκικές επενδύσεις στη Σερβία αυξήθηκαν επίσης κατά τάξεις μεγέθους, από 1 εκατομμύριο δολάρια σε 300 εκατομμύρια δολάρια τώρα.
Μια τέτοια συνεργασία αναμένεται μόνο να αναπτυχθεί. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Σερβία σύντομα, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, βρέθηκε πρόσφατα στην περιοχή για συναντήσεις με ηγέτες στη Σερβία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τα Σκόπια και την Κροατία (το νεότερο κράτος μέλος της ΕΕ που εντάχθηκε στο 2013 μετά από εννέα χρόνια υποψηφιότητας).
Ο Τσαβούσογλου επισκέφθηκε επίσης το Κοσσυφοπέδιο, την αποσχισθείσα επαρχία της Σερβίας που κήρυξε την ανεξαρτησία της το 2008, και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητη χώρα από την Τουρκία, τα περισσότερα μέλη της ΕΕ και τα περισσότερα βαλκανικά κράτη - αν και όχι από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Παρά τις διαφορές σχετικά με το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου, ωστόσο, είναι ανοιχτό για την τριμερή εταιρική σχέση. Η Άγκυρα σκοπεύει να πραγματοποιήσει σύντομα σύνοδο κορυφής Τουρκίας-Βοσνίας-Ερζεγοβίνης-Σερβίας, ενώ οι τοπικοί ηγέτες επαίνεσαν τη διπλωματία της Τουρκίας. Ο Μίλοραντ Ντόντικ, ο Σέρβος μέλος της Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αποκάλεσε πρόσφατα τον Ερντογάν «μεγάλο πολιτικό» που κατανοεί την κατάσταση στη βαλκανική χώρα.
Αν και η Άγκυρα στοχεύει να απεικονίσει τον εαυτό της ως προστάτη των μουσουλμάνων των Βαλκανίων, ειδικά στη Βοσνία, στην πραγματικότητα, η Τουρκία δίνει μεγαλύτερη προσοχή στην οικονομική συνεργασία. Στη Σερβία, η Άγκυρα έχει ανοίξει εργοστάσια και έχει επενδύσει σε επιχειρήσεις, ενώ στη Βοσνία, επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των τζαμιών και στην εμβάθυνση των πολιτιστικών δεσμών με τους Βόσνιους – μία από τις τρεις γηγενείς εθνότητες.
Αυτές οι προτροπές ανταποκρίνονται. Στη Σερβία, οι Τούρκοι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν τη βιομετρική τους ταυτότητα για να ταξιδέψουν και όχι το διαβατήριό τους. Το 2019, η Σερβία παραχώρησε ακόμη και στην τουρκική αστυνομία τη δυνατότητα να επιχειρεί στο έδαφός της. Ενώ οι Τούρκοι αστυνομικοί στη Σερβία δεν είναι οπλισμένοι και δεν έχουν τις ίδιες εξουσίες όπως στο εσωτερικό, ορισμένες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων φοβούνται ότι η Σερβία θα πιεστεί να εκδώσει στην Άγκυρα επικριτές του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένων Κούρδων ακτιβιστών.
Τέτοιες ανησυχίες δεν είναι αβάσιμες. Τον Δεκέμβριο του 2017, δύο χρόνια πριν η Σερβία και η Τουρκία υπογράψουν μνημόνιο κατανόησης για κοινές αστυνομικές περιπολίες, το Βελιγράδι εξέδωσε στην Τουρκία τον Κούρδο πολιτικό Τζεβντέτ Αγιάζ. Οι σερβικές αρχές καλούνται τώρα να εκδώσουν τον Ετζεβίτ Πίρογλου, άλλον Κούρδο ακτιβιστή, στην Τουρκία, όπου καταζητείται για φερόμενες σχέσεις με την τρομοκρατία.
Η Σερβία δεν είναι η μόνη βαλκανική χώρα που φλερτάρει η Τουρκία. Άλλα περιφερειακά κράτη δέχονται επίσης την προσοχή της Άγκυρας. Οι πρόσφατες επενδύσεις στα μέσα ενημέρωσης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Αυτόν τον μήνα, ο τουρκικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός TRT ξεκίνησε μια υπηρεσία στα Βαλκάνια που σχεδιάστηκε για να μεταφέρει τη «φωνή της Τουρκίας» στην περιοχή. Εκτός από τη Σερβία και τη Βοσνία, η πλατφόρμα ειδήσεων θα παρέχει πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιεχόμενο στην Κροατία, τα Σκόπια, την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο και το Μαυροβούνιο.
Μια τέτοια κραυγαλέα επέκταση επιρροής πιθανότατα θα προβληματίσει τα μέλη της ΕΕ. Το 2018, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι αντιτίθεται στα «Βαλκάνια που στρέφονται προς την Τουρκία ή τη Ρωσία».
Ενώ τα σχόλιά του στόχευαν λιγότερο στις δυνατότητες των Βαλκανίων παρά στις εσωτερικές προκλήσεις της ΕΕ, το γεγονός παραμένει ότι η επέκταση της Τουρκίας δεν θα είναι καλή σε πολλές πρωτεύουσες της ΕΕ και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις είναι απίθανο να επιτρέψουν στην Τουρκία να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Έτσι, τα Βαλκάνια θα παραμείνουν η πύλη της Τουρκίας προς την Ευρώπη, αλλά η Άγκυρα δεν θα γίνει ο μεγαλύτερος οικονομικός παράγοντας στην περιοχή σύντομα.
Ωστόσο, ο αργός ρυθμός επέκτασης της ΕΕ άνοιξε μια πόρτα για την Τουρκία. Όλο και κουρασμένοι από αυτό που φαίνεται να είναι μια ατέρμονη πορεία προς την Ευρώπη, οι περιφερειακές χώρες αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για να περάσουν την αιωνιότητα στην αίθουσα αναμονής της ΕΕ. Για τις μικρές βαλκανικές χώρες με μεγάλες φιλοδοξίες, οι στενότεροι δεσμοί με την Τουρκία μπορεί να είναι πιο ελκυστικοί από το πολιτικό καθαρτήριο.
