Λένε πως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να κάνεις κάτι επιθυμητό, από το να το καταστήσεις παράνομο. Και η πρόσφατη έκρηξη πωλήσεων του Maus: A Survivor’s Tale, ενός graphic novel που έχει βραβευτεί με Pulitzer για την αφήγηση του Ολοκαυτώματος, μετά την πρόσφατη απαγόρευση της διδασκαλίας του στα σχολεία της πολιτείας του Τενεσί, αποτελεί αν μη τι άλλο ισχυρό επιχείρημα υπέρ αυτής της άποψης.
Το Maus, που περιγράφει τις εμπειρίες των γονιών του συγγραφέα, Αρτ Σπίγκελμαν, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί και την αυτοκτονία της μητέρας του, απαγορεύτηκε με πρόσχημα τη «σκληρή, προσβλητική γλώσσα του». Όμως είναι απλώς ένα παράδειγμα του μπαράζ απαγορεύσεων λογοτεχνικών έργων από δημόσιες και σχολικές βιβλιοθήκες των ΗΠΑ, το οποίο ακόμη και ο πλέον καλοπροαίρετος θα αντιμετώπιζε με καχυποψία.
Βιβλία στο στόχαστρο
Πρώτα από όλα, δύσκολα μπορεί κανείς να αγνοήσει τα μοτίβα στις θεματικές που κρίνονται ακατάλληλες για τους έφηβους. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους, αφορούν ιστορίες για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, μειονότητες και κρατική ή αστυνομική βία. Και έπειτα, όπως παρατηρεί ο Guardian, ακόμη και στις περιπτώσεις που φαινομενικά οι διαμαρτυρίες που προηγούνται του εξοστρακισμού τους προέρχονται από κινήματα «απλών πολιτών» και γονέων, με μια πιο προσεκτική εξέταση οι συνδέσεις με και η χρηματοδότηση από επιδραστικούς συντηρητικούς δωρητές γίνονται εμφανείς.
Η βρετανική εφημερίδα σταχυολογεί ορισμένα παραδείγματα. Το Gender Queer, ένα βιβλίο της Μάια Κομπέιμπ που εστιάζει στις δυσκολίες του coming out και της εξερεύνησης της έμφυλης ταυτότητας έχει απαγορευτεί ή βρεθεί στο επίκεντρο διαμαρτυριών… αγανακτισμένων γονέων, τουλάχιστον σε 11 πολιτείες, όπως το Τέξας, η Φλόριντα και η Πενσιλβάνια.
Το The Bluest Eye του Τόνι Μόρισον, ένα μυθιστόρημα για τη φυλετική και έμφυλη καταπίεση, πρόσφατα απομακρύνθηκε από τις σχολικές βιβλιοθήκες της Φλόριντα και του Μιζούρι. Το Out of Darkness της Άσλεϊ Χόουπ Περέζ περιγράφει έναν έρωτα ανάμεσα σε μια νεαρή Αμερικανίδα με καταγωγή από το Μεξικό και έναν μαύρο έφηβο στο Τέξας του 1930. Έχει απαγορευτεί σε πολλαπλές πολιτείες..
Το The Hate U Give, της Άντζι Τόμας, ένα βραβευμένο μυθιστόρημα για νεαρούς ενήλικες που αφορά την αστυνομική δολοφονία ενός άοπλου μαύρου άνδρα από έναν λευκό αστυνομικό έχει επίσης εξοριστεί από πολλαπλές σχολικές βιβλιοθήκες.
Το τοπίο φαντάζει μάλλον σκοτεινό, για μια χώρα που υπερηφανεύεται πάνω από όλα για τη φιλελεύθερη παράδοσή της.
Διαβάζοντας… κόντρα στο σύστημα
Όμως οι αγανακτισμένοι γονείς δεν έλαβαν υπόψη τους την ανάγκη των εφήβων για εξερεύνηση – ούτε και το πνεύμα αντίστασης στην καταπίεση που συνήθως τους χαρακτηρίζει. Σε πολλές γωνιές της χώρας, έφηβοι μαθητές πηγαίνουν κόντρα στον συντηρητισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, με έναν μάλλον αναπάντεχο τρόπο. Διαβάζουν.
Στη Λέσχη Απαγορευμένων Βιβλίων της πόλης Κουτστάουν της Πενσιλβάνια, έφηβοι 13 έως 16 ετών συναντιούνται κάθε εβδομάδα για να συζητήσουν για κάποιο βιβλίο που βρέθηκε στο στόχαστρο των συντηρητικών κύκλων της χώρας. Πέρσι, το κεντρικό σχολικό συμβούλιο της πολιτείας τους απαγόρευσε μια μακρά λίστα βιβλίων που σχεδόν στο σύνολό τους είτε είχαν γραφτεί από είτε αφορούσαν σε μειονότητες χρώματος. Τον Σεπτέμβρη, μετά από διαμαρτυρίες των μαθητών, έγινε άρση της απαγόρευσης.
Παρά το νεαρό της ηλικίας τους, είναι σε θέση να παρατηρήσουν ομοιότητες ανάμεσα στη Φάρμα των Ζώων – την οποία επέλεξαν εξαιτίας του μεγάλου ιστορικού απαγορεύσεών της, τόσο ως αντικομμουνιστικής, όσο και ως κομμουνιστικής, από διάφορες χώρες του κόσμου – και στον τρόπο που οι οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ πίστεψαν χωρίς δυσκολία τους ισχυρισμούς του περί νοθείας στις εκλογές του 2020. Και τα επιχειρήματά τους υπέρ της άρσης των απαγορεύσεων, ακούγονται κάθε άλλο παρά αφελή.
«Είναι τρομακτικό»
«Είναι τρομακτικό να ξέρεις ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που ίσως χρειάζονται αυτά τα βιβλία για κάποιο λόγο, ίσως επειδή μόλις αρχίζουν να μαθαίνουν τον εαυτό τους και έχουν ανάγκη να διαβάσουν κάτι, δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά», λέει στον Guardian η Τζόσλιν Ντίφενμπο. Η 14χρονη, που ίδρυσε τη Λέσχη μετά το κύμα απαγορεύσεων, υπογραμμίζει: «Λατρεύω το διάβασμα, για αυτό και είναι κάπως εκνευριστικό να βλέπω τις απαγορεύσεις, ιδίως επειδή προέρχονται από ενήλικες, που όμως δεν ρωτούν τη γνώμη των εφήβων για αυτά τα βιβλία».
Η Φάρμα των Ζώων, εξάλλου, τους θυμίζει σε πολλά και το αμερικανικό κίνημα κατά των βιβλίων. Όταν αναρωτιούνται γιατί τα πρόβατα δεν εγκατέλειπαν απλώς τη φάρμα, η 13χρονη Μπρίτζετ Τζόνσον, το νεότερο μέλος της Λέσχης, σημειώνει: «Κατά κάποιο τρόπο το βλέπω να συμβαίνει και με τους ανθρώπους στην πραγματική ζωή. Δεν ξέρουν, δεν ρισκάρουν, δεν αλλάζουν τίποτα».
«Απογοητεύτηκα που έβλεπα να αφήνουν [την απαγόρευση] να συμβεί», συνεχίζει. «Απλώς δεν μου έβγαζε νόημα που μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Και συνήθως προκύπτει από το μίσος των ανθρώπων για μια κοινότητα. Ένα μικρό παιδί δεν πρόκειται να αλλάξει εξαιτίας αυτών των βιβλίων, απλώς θα το βοηθήσουν να γνωρίσει τον εαυτό του».
Τι επιφυλάσσει το μέλλον;
Η 16χρονη Τζέσι Χέιστινγκς δηλώνει «σοκαρισμένη» για αυτές τις εξελίξεις μιλώντας στον Guardian. «Κυρίως λόγω ορισμένων από τους γελοίους λόγους για τους οποίους απαγορεύτηκαν κάποια βιβλία».
«Πολλά βιβλία απαγορεύτηκαν απλώς επειδή εμφανίζονται σε αυτά μαύρα ή ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα», προσθέτει. «Ειδικά για τα queer παιδιά είναι πολύ σημαντικό να βλέπουν τον εαυτό τους σε βιβλία και ο αποκλεισμός τους από αυτά μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμος».
Επιπλέον, επισημαίνει ότι υπάρχει και άλλη μια άσχημη όψη αυτής της κατάστασης: «Είναι κεντρικό πρόβλημα, επειδή ήδη υπάρχει τεράστια έλλειψη αναπαραστάσεων μειονοτήτων στα μυθιστορήματα. Και ξέρεις, απαγορεύουν βιβλία που μιλούν για την πολιτική και τέτοιου είδους πράγματα».
«Νομίζω ότι πολλά παιδιά θα γίνουν πολύ πιο στενόμυαλα εξαιτίας αυτής της κατάστασης», καταλήγει.
