Όταν η πανδημία από τον Covid-19 οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στον εγκλεισμό στα σπίτια τους, πολλοί Βρετανοί, για να γεμίσουν το χρόνο τους, βγήκαν στους κήπους τους χαρούμενοι με σκοπό να καλλιεργήσουν τα δικά τους λαχανικά. Οι προμηθευτές σπόρων ξεπούλησαν τα εμπόρευμά τους μέσα σε λίγες εβδομάδες από το lockdown και η «Royal Horticultural Society» (Βασιλική Εταιρία Οπωροκηπευτηκών) κατέγραψε αύξηση του αριθμού κλήσεων και μηνυμάτων στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο της, από άτομα που ζητούσαν συμβουλές, έως και πέντε φορές πάνω από τα συνηθισμένα.
Τελικά, τι θα μπορούσε να είναι πιο υγιεινό από το να βγαίνεις στον καθαρό αέρα, καλλιεργώντας τα δικά σου λαχανικά; Όχι μόνο τονώνει την ψυχική υγεία, αλλά μειώνει και τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Ωστόσο, σύμφωνα με κάποιες ανησυχητικές αναφορές, η καλλιέργεια του δικού σας λαχανικού μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία, αντί να τη βελτιώσει!
Δεκάδες – πιθανολογείται ακόμη και εκατοντάδες – ερασιτέχνες κηπουροί πιστεύεται ότι έχουν δηλητηριαστεί τους τελευταίους μήνες, καταναλώνοντας σπιτικής καλλιέργειας κολοκυθάκια, που όμως είναι επιβαρυμένα με επιβλαβείς τοξίνες. Τα συμπτώματα κυμαίνονται από έντονες και επώδυνες κράμπες στο στομάχι, εμετούς και διάρροια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σπασμούς, πυρετό και παραισθήσεις.
Νωρίτερα, μέσα στον Αύγουστο, ο 64χρονος διευθυντής εταιρείας μάνατζμεντ Μάικ Άντριους στο ανατολικό Γιορκσάιρ, δήλωσε πως αρρώστησε μέσα σε λίγες μόνον ώρες μετά την κατανάλωση ενός και μόνο μαγειρεμένου κολοκυθιού που είχε καλλιεργήσει ο ίδιος: «Ήμουν σε κάκιστη κατάσταση, έτρεμα και ίδρωνα και έβλεπα παραισθήσεις» είπε. «Διαλύθηκα. Είναι ό,τι χειρότερο μου έχει συμβεί. Έχασα πέντε κιλά σε τέσσερις ημέρες. Το κολοκύθι φαινόταν υπέροχο, δεν θα φανταζόσασταν ποτέ ότι υπάρχει κάτι δηλητηριώδες μέσα του».
Η περίπτωση του Άντριους δεν είναι μοναδική. Σε βρετανικό διαδικτυακό φόρουμ, περίπου 30 άτομα - από διαφορετικά μέρη της χώρας - έχουν αναφέρει ότι ασθένησαν σοβαρά τους τελευταίους μήνες έπειτα από κατανάλωση κολοκυθιών. Ένας από αυτούς περιέγραψε: «Ξυπνούσα όλη τη νύχτα. Δεν θυμάμαι ποτέ να έχω νιώσει τόσο άθλια μετά από το φαγητό. Οι κράμπες στο στομάχι ήταν τρομακτικές». Κάποιος άλλος έγραψε: «Έπρεπε να καλέσω ασθενοφόρο στις 4 τα ξημερώματα καθώς η γυναίκα μου κατέρρευσε τέσσερις φορές και έδειχνε πολύ άρρωστη». Εξυπακούεται ότι για τους ηλικιωμένους και τους αδύναμους, οι επιπτώσεις είναι δυνητικά πολύ σοβαρές.
Φανατικός ερασιτέχνης κηπουρός έγραψε στο φόρουμ: «Κάτι ανάλογο συνέβη στην 87χρονη μητέρα μου, που ήδη ήταν άρρωστη. Διακομίστηκε με ασθενοφόρο σε νοσοκομείο και μια εβδομάδα μετά δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί η υγεία της». Τα επίσημα στοιχεία του Ηνωμένου Βασιλείου για δηλητηριάσεις που σχετίζονται με κολοκύθια είναι λίγα, ωστόσο, μια έρευνα που έγινε το 2018, στη Γαλλία, κατέγραψε περισσότερες από 350 περιπτώσεις που σχετίζονται με τοξικά λαχανικά σε μια περίοδο τεσσάρων ετών, σύμφωνα με μια έκθεση στο Journal of Clinical Toxicology. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί κάποιος να πεθάνει μετά την κατανάλωση τοξικών λαχανικών: Το 2014, συνταξιούχος από το Hildesheim στη Γερμανία, πέθανε αφού έφαγε ένα φαγητό με κολοκυθάκια από την παραγωγή γείτονά του.
Πώς μπορεί λοιπόν ένα προϊόν χωρίς φυτοφάρμακα και ισχυρά λιπάσματα να είναι τόσο επικίνδυνο;
Πρώτον, δεν είναι μόνο στα κολοκύθια το πρόβλημα. Τα αγγούρια και οι κολοκύθες ενέχονται για ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Τα συμπτώματα που προκαλούν, έχουν ονομαστεί: «σύνδρομο τοξικής κολοκύθας». Όλα τα παραπάνω που αναφέρθηκαν, προέρχονται από οικογένεια φυτών, που περιέχουν από τη φύση τους υψηλά επίπεδα χημικών ουσιών που ονομάζονται cucurbitacins, και οι οποίες τα προστατεύουν από έντομα και ασθένειες, όμως είναι τοξικά για τον άνθρωπο, ακόμη και όταν τα λαχανικά βράζονται ή ψήνονται ή τηγανίζονται. Οι επαγγελματίες καλλιεργητές λαχανικών χρησιμοποιούν σπόρους γενετικά τροποποιημένους ώστε να είναι απαλλαγμένοι από αυτές τις χημικές ουσίες, γεγονός που αφαιρεί επίσης την πικρή γεύση τους, έτσι ώστε το τελικό προϊόν να είναι εύγευστο.
Τον Ιούλιο, μια από τις κορυφαίες εταιρίες διάθεσης σπόρων φυτών της Βρετανίας - η «Mr Fothergill's» που εδρεύει στο Σάφολκ - εξέδωσε ανάκληση προϊόντος, όταν βγήκε στην αγορά κατά λάθος φορτίο σπόρων κολοκυθιού με πολύ υψηλά επίπεδα cucurbitacin. Η εταιρία δήλωσε ότι ήταν η πρώτη φορά στα 40 χρόνια λειτουργίας της που υπέπεσε σε τέτοιου είδους λάθος. Όμως η αγορά μολυσμένων σπόρων είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος. Ειδικοί προειδοποιούν ότι το θερμικό στρες - όπως οι ζεστές και ξηρές συνθήκες που βίωσε η Βρετανία τον Απρίλιο και τον Μάιο - μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα τοξινών στα λαχανικά.
Ωστόσο, πολλοί κηπουροί συλλέγουν σπόρους από τα λαχανικά τους, στο τέλος της σεζόν και τα αποθηκεύουν ώστε να καλλιεργήσουν νέα φυτά τον επόμενο χρόνο. Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, εκτός εάν το φυτό - είτε πρόκειται για κολοκυθάκι, αγγούρι, ή κολοκύθα - έχει τυχαία επικονιαστεί. Αυτό συμβαίνει όταν έχει έρθει σε επαφή με γύρη από άλλο φυτό της ίδιας οικογένειας που έχει υψηλά επίπεδα τοξινών. Αλλά πώς μπορούν οι κηπουροί να διαπιστώσουν αν τα λαχανικά τους είναι τοξικά; «Μόνο με τη γεύση», λένε οι ειδικοί: «Αν ανησυχείτε, συνιστούν να κόψετε ένα μικρό κομμάτι και να το δοκιμάσετε - ωμό ή μαγειρεμένο - και εάν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη πίκρας, πετάξτε αμέσως τον καρπό και ξεριζώστε το φυτό από τον κήπο σας.
