Αυτές τις ημέρες στην Κύπρο δεν έρχονται στο μυαλό των παλαιότερων μόνο οι μνήμες της εισβολής του 1974 αλλά και των μαχών στην Τυλληρία.
Είναι χαρακτηριστικό πως την Κυριακή, 13 Αυγούστου 2023, τελέστηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Ραφαήλ, Πρωτοστατούντος του Πανιερώτατου Μητροπολίτη Πάφου, κ. Τυχικού, το Εθνικό Μνημόσυνο των Πεσόντων στις μάχες Τυλληρίας τον Αύγουστο 1964, στην παρουσία του Υπουργού Άμυνας κ. Μιχάλη Γιωργάλλα, του Υπαρχηγού της Εθνικής Φρουράς, Αντιστράτηγου Λουκά Χατζήμιχαηλ, των πολιτικών, θρησκευτικών και τοπικών αρχών, καθώς και αντιπροσωπείας στελεχών.
Το μνημόσυνο συνδιοργάνωσε το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς, με την Ιερά Μητρόπολη Πάφου, τον Σύνδεσμο Συγγενών Πεσόντων, τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Εθελοντών Αγωνιστών 1963-64, την Παγκύπρια Ομοσπονδία Εφέδρων Αξιωματικών, τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Εφέδρων Καταδρομέων και την Κοινότητα Παχυάμμου. Κατά την διάρκεια του μνημοσύνου το Πλοίο Ανοικτής θαλάσσης (ΠΑΘ) ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, βρισκόταν αγκυροβολημένο στην θαλάσσια περιοχή Παχυάμμου, αποδίδοντας τιμές.
Στον αντίποδα η τουρκική πολεμική αεροπορία μέσω ανάρτησης του τουρκικού υπουργείου άμυνας θυμήθηκε τον πρώτο τούρκο πιλότο που σκοτώθηκε σε πολεμική επιχείρηση από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας και η συγκυρία το έφερε να είναι κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων της Τυλληρίας!
Η ανάρτηση του τουρκικού υπουργείου ανέφερε συγκεκριμένα: «Με έλεος, ευγνωμοσύνη και σεβασμό τιμούμε τον πρώτο μας μάρτυρα αεροπορικού πολέμου στην εποχή της Δημοκρατίας, τον πιλότο Σμηναγό Cengiz Topel, ο οποίος μαρτύρησε πριν από 59 χρόνια, και τους Τουρκοκύπριους μάρτυρες μας που έκαναν έπος με την Αντίσταση του Erenköy (σ.σ χωριό Κόκκινα στην Κύπρο)»
Σύμφωνα με την ιστοριογραφία της περιόδου ο Topel ήταν ο τούρκος πιλότος που καταρρίφθηκε στις 8 Αυγούστου με τα γεγονότα εκείνης της ημέρας να καταγράφονται ως εξής: «Στις 8 Αυγούστου 1964, μετά από αναμονή σχεδόν δύο ημερών, η Τουρκία επενέβη, αφού είχε γίνει σαφές ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν θα αποχωρούσαν από την Κόκκινα, αλλά απλώς θα διέθεταν όλο και περισσότερες πολιορκητικές δυνάμεις μέχρι να τελειώσουν οι Τουρκοκύπριοι.
Το πρωί της 8ης Αυγούστου, τα κυπριακά περιπολικά Φαέθων και Αρίον δέχθηκαν επίθεση από αεροσκάφη της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας καθώς έπλεαν κοντά στο λιμάνι του Ξερού, στον κόλπο Μόρφου. Τα σκάφη ξεκίνησαν ελιγμούς αποφυγής και έβαλαν αντιαεροπορικά πυρά. Το Φαέθων καταστράφηκε γρήγορα με ρουκέτες 75 χιλιοστών και τυλίχθηκε στις φλόγες, σκοτώνοντας επτά μέλη του πληρώματος και τραυματίζοντας αρκετούς άλλους. Με τον κινητήρα του ακόμα σε λειτουργία, το πλήρωμα που επέζησε κατάφερε να το καθοδηγήσει στην προσάραξη και στη συνέχεια εγκατέλειψε το πλοίο.
Καθώς το Αρίον συνέχιζε να αποφεύγει την επίθεση, ένας δεύτερος σχηματισμός τουρκικών αεροσκαφών F-100 Super Sabre έπεσε χαμηλά για να του επιτεθεί. Ένα από τα τζετ καταρρίφθηκε από την ελληνοκυπριακή άμυνα. Ο Τούρκος πιλότος διασώθηκε αλλά μόλις πάτησε το πόδι του σε κυπριακό έδαφος ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από αγανακτισμένους χωρικούς.
Μεταξύ 8 και 9 Αυγούστου 1964, δόθηκε η ελευθερία στην Τουρκική Αεροπορία να επιτεθεί σε πολλούς στόχους εντός της Τυλληρίας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ελληνοκυπριακών χωριών. Ως εκ τούτου, οι ισχυροί βομβαρδισμοί προκάλεσαν επίσης σημαντικές απώλειες στον άμαχο πληθυσμό.
Αναφέρθηκαν απώλειες Κύπριων πολιτών ως αποτέλεσμα σφοδρών αεροπορικών επιθέσεων εναντίον πολλών κατοικημένων τοποθεσιών, συμπεριλαμβανομένου του Κάτω Πύργου όπου οι τούρκοι έριξαν εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ.
Τουρκικά αεροσκάφη επιτέθηκαν επίσης σε χώρους που κατείχε η κυπριακή Εθνική Φρουρά, σκοτώνοντας έναν αριθμό στρατιωτικών και καταστρέφοντας ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο Marmon Herrington Mk-IVF».
Η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται, επικαλούμενη και καταθέσεις βρετανών πως ο Topel πριν θανατωθει, ξυλοκοπήθηκε και βασανίστηκε. Η Κυπριακή πλευρά αναφέρει πως ο Topel πέθανε εξαιτίας των τραυμάτων του στο νοσοκομείο.
