Η στρατιωτική λογική της πολύ αμφιλεγόμενης αγοράς από την Τουρκία συστημάτων αντιβαλλιστικής πυραυλικής άμυνας S-400 από τη Ρωσία το 2017 συνεχίζει να προβληματίζει πολλούς αναλυτές.
Το θέμα αυτό εξακολουθεί να παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο στην τεταμένη σχέση της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους της.
Έχει επίσης στερήσει από την Άγκυρα ένα στρατηγικό πλεονέκτημα, όπως τα υπερσύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη 5ης γενιάς F-35 με τα οποία ήλπιζε να ενισχύσει την αεροπορία της. Η Τουρκία εκδιώχθηκε από αυτό το πρόγραμμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω της αγοράς των S-400.
Δεν έχει γίνει γνωστό πού και πότε η Άγκυρα σκοπεύει να αναπτύξει τα ρωσικά συστήματα και ποιο θα είναι το πιθανό σενάριο για την τελική χρήση τους.
Η χρήση του "θέματος των S-400" από τη Ρωσία
Παρ 'όλα αυτά, εμφανίζονται ενδείξεις ότι η Μόσχα μπορεί να χρησιμοποιεί το ζήτημα των S-400 για να ασκήσει πίεση στην Τουρκία τη στιγμή που η Άγκυρα δείχνει ότι προσπαθεί να βελτιώσει τους δεσμούς της με τη Δύση.
Η ανακοίνωση της περασμένης εβδομάδας από τον Αλεξάντερ Μίχεγιεφ του επικεφαλή της ρωσικής υπηρεσίας εξαγωγής όπλων, Rosoboronexport, ότι η δεύτερη συστοιχία των S-400 θα κατευθυνθεί σύντομα προς την Τουρκία, προκάλεσε αναταραχή στην Άγκυρα.
Υποβάλλοντας ερωτήσεις από δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια του Φόρουμ Στρατού 2021 στη Μόσχα, ο Mikheyev είπε ότι οι τελευταίες πινελιές απονένουν σε μια συμφωνία σχετικά με αυτήν την πώληση.
Είπε ότι η συμφωνία θα οριστικοποιηθεί σύντομα. "Δουλεύουμε πάνω σε αυτό και «σύντομα» γεγονός που σημαίνει φέτος, θα καταλήξουμε ».
Η τουρκική αντίδραση
Προφανώς δυσαρεστημένη με το χρονοδιάγραμμα αυτής της δήλωσης, η απάντηση της Άγκυρας στον Μιχάγιεφ ήταν τουλάχιστον, παγωμένη.
Πηγές κοντά στην αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας αρνήθηκαν ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία θα συναφθεί τους επόμενους μήνες.
"Αυτό είναι ένα θέμα που μπορεί να συζητηθεί ανά πάσα στιγμή, αλλά δεν έχουμε τέτοιο αίτημα σε αυτό το στάδιο", δήλωσε τουρκική πηγή στο BBC Turkish.
Το σημερινό ζήτημα, σύμφωνα με την ίδια πηγή, είναι το Αφγανιστάν και ο στενός διάλογος μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον σχετικά με αυτό το θέμα.
«Η ρωσική πλευρά είτε δηλώνει την πρόθεσή της είτε προσπαθεί να χειραγωγήσει τη συνεργασία που έχουμε με τις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε η πηγή.
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν επίσης επιφυλακτικός. Έθιξε το θέμα με γενικό τρόπο όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους κατά την πτήση του από την επίσκεψή του στη Βοσνία -Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο.
«Δεν είμαστε απρόθυμοι για τη δεύτερη παρτίδα S-400 από τη Ρωσία ή για παρόμοια θέματα. Έχουμε κάνει πολλά βήματα με τη Ρωσία σχετικά με τους S-400 ή άλλα θέματα αμυντικής βιομηχανίας », είπε ο Ερντογάν.
Ωστόσο, απέφυγε να επεκταθεί σε λεπτομέρειες και δεν είπε τίποτα που να υποδεικνύει ότι μια συμφωνία για την παράδοση περισσότερων S-400 ήταν υπό επεξεργασία και θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους.
«Σε αυτό το σημείο, η Ρωσία δεν έχει να χάσει τίποτα όσον αφορά τους S-400. Η πώληση ολοκληρώθηκε και τα χρήματα εισπράχθηκαν », δήλωσε ο καθηγητής διεθνών σχέσεων Ilter Turan από το Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης.
Όταν ρωτήθηκε από το Al-Monitor, ο Τουράν είπε ότι η Μόσχα είναι επίσης ικανοποιημένη από τα πολιτικά αποτελέσματα αυτής της πώλησης.
«Ανεξάρτητα από το αν η Άγκυρα θέτει σε λειτουργία αυτά τα συστήματα ή όχι, αυτή η αγορά οδήγησε σε αμφιβολίες για τη δέσμευση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και έσπειρε τους σπόρους της διχόνοιας μέσα στη συμμαχία», δήλωσε ο Τουράν.
Οι πιρουέτες Ερντογάν ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία
Οι αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν βρίσκεται σήμερα σε δύσκολη θέση όσον αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία σήμερα.
Το όραμά του για τη δημιουργία στρατηγικών δεσμών με τη Μόσχα για να αντικαταστήσει τους σοβαρά επιδεινωμένους δεσμούς της Άγκυρας με τη Δύση αποδείχθηκε ότι ήταν κάτι περισσότερο από ένα όνειρο.
Η Άγκυρα έχει ανακαλύψει τα τελευταία τρία χρόνια ιδίως ότι οι διαφορές με τη Μόσχα σε θέματα όπως η Συρία, η Λιβύη, ο Καύκασος και η Ουκρανία δεν είναι μόνο ανυπέρβλητες αλλά αποτελούν επίσης πηγές πιθανών εντάσεων μεταξύ των δύο χωρών, εάν δεν αντιμετωπιστούν προσεκτικά.
Αυτή ήταν επίσης μια περίοδος κατά την οποία ο Ερντογάν έπρεπε να σκεφτεί πιο ρεαλιστικά για το πόσο και για ποιούς λόγους εξαρτάται η Άγκυρα από τη Δύση, με τον πιο πιεστικό να είναι η κατάσταση της επιδεινούμενης οικονομίας της Τουρκίας.
Το ζήτημα των S-400 είχε επίσης ως αποτέλεσμα την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ στην Τουρκία βάσει του νόμου για την αντιμετώπιση των αμερικανικών αντιπάλων μέσω κυρώσεων (CAATSA).
Η συνάντηση του Ερντογάν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο περιθώριο της πρόσφατης συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες ανέδειξε επίσης την ανάγκη του να βελτιώσει τους δεσμούς της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτοί οι δεσμοί έχουν τρωθεί σοβαρά τα τελευταία χρόνια σε πολλά θέματα. Το θέμα των S-400 είναι μόνο ένα από αυτά.
Η προσφορά του Ερντογάν στον Μπάιντεν για να βοηθήσει την Ουάσινγκτον να απελευθερωθεί από το Αφγανιστάν ερμηνεύθηκε από έμπειρους διπλωμάτες, ως κίνηση της Τουρκίας προσπάθειας βελτίωσης των σχέσεων της με τις ΗΠΑ .
Ωστόσο απαντώντας στις επίμονες εκκλήσεις της Ουάσινγκτον, ιδίως του Κογκρέσου, η Τουρκία να αλλάξει στάση απέναντι στους S-400, ο Ερντογάν παρ 'όλα αυτά τόνισε πριν συναντήσει τον Μπάιντεν ότι η θέση της Τουρκίας σε αυτό το θέμα δεν θα αλλάξει.
Η πολιτική θέση του Ερντογάν στο εσωτερικό έχει αποδυναμωθεί λόγω κακής διαχείρισης από την κυβέρνησή του του σε πολλά επίπεδα, οπότε δεν έχει την πολυτέλεια να θεωρηθεί ως οπισθοδρομικός σε ένα τόσο αμφιλεγόμενο ζήτημα.
Γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο θα τροφοδοτούσε τον ισχυρισμό της αντιπολίτευσης ότι οι επιλογές του στην εξωτερική πολιτική ήταν καταστροφικές για την Τουρκία.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν βρέθηκε στην παγίδα της δικής του υπόθεσης με το ζήτημα των S-400, δίνοντας στη Ρωσία "ένα χαρτί", που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να προσπαθήσει και να επηρεάσει τις αποφάσεις της Τουρκίας.
Η Ρωσία παρακολουθεί στενά τις κινήσεις Ερντογάν
Η Μόσχα παρακολουθεί στενά τις προσπάθειες του Ερντογάν να προσεγγίσει τη Δύση για οικονομική υποστήριξη και βοήθεια ενάντια σε μια νέα πλημμύρα προσφύγων, αυτή τη φορά από το Αφγανιστάν.
«Η δήλωση αυτή από πλευράς Ρωσίας σε μια στιγμή που η Τουρκία δείχνει ότι προσπαθεί να βελτιώσει τους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσε να είναι μια προσπάθεια να εμποδίσει αυτή τη διαδικασία», δήλωσε ο Τουράν, αναφερόμενος στις παρατηρήσεις του διευθύνοντος συμβούλου της Rosoboronexport.
Η ρωσική πλευρά γνωστοποίησε επίσης μέσω διαφόρων διαύλων ότι είναι γενικά δυσαρεστημένη με τις θέσεις της Τουρκίας σε περιφερειακές συγκρούσεις, από τη Συρία και τη Λιβύη έως την Ουκρανία και τον Καύκασο.
Η Amberin Zaman του Al-Monitor τόνισε την πιο πρόσφατη επίπληξη της Μόσχας στην Τουρκία για την Ουκρανία και την Κριμαία.
Η κρίσιμη βοήθεια της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία επίσης αναστάτωσε τη Μόσχα.
Η Ρωσία είναι διπλά ευαίσθητη σε αυτό το θέμα επειδή η Τουρκία προμηθεύει τον ουκρανικό στρατό με τα ίδια drone με τα οποία προμήθευε τις ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, τα οποία επέδρασαν αποφασιστικά στην εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Η κάποτε πολύ διαδεδομένη αντίληψη του Ερντογάν και των οπαδών του ότι η Τουρκία και η Ρωσία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ισχυρούς δεσμούς με σκοπό την κοινή αντίθεση στη Δύση αποδείχθηκε ότι ήταν η πλάνη.
Έχοντας συνειδητοποιήσει αυτό σε μια εποχή που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα από όλες τις πλευρές, η Άγκυρα προσπαθεί να δείξει ότι επιθυμεί να αποκαταστήσει τη θέση της στη δυτική συμμαχία.
Η ανάγκη για υποστήριξη της Τουρκίας ειδικά στο Αφγανιστάν τώρα ,διασφαλίζει επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν να συνεργάζονται με την Τουρκία σε μια σειρά πρακτικών θεμάτων.
Ο αναλυτής της εξωτερικής πολιτικής Μπαρτσίν Γινάντς σημείωσε ότι σε πρόσφατες συνομιλίες με Ευρωπαίους ηγέτες, ο Ερντογάν επανέλαβε την επιθυμία της Άγκυρας να συμμετάσχει στο πρόγραμμα «Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (PESCO)» που σχετίζεται με την πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Η επιθυμία της Τουρκίας να προσχωρήσει στην PESCO, δείχνει ότι ενώ θέλει να αποτρέψει το ΝΑΤΟ από το να χάσει τη δύναμή του, δεν θέλει επίσης να μείνει εκτός δυτικών δομών εκτός του ΝΑΤΟ», έγραψε η Γινάντς στη στήλη της για την πύλη ειδήσεων T24.
Ο Τουράν υπενθύμισε ότι η Τουρκία είχε συμμετάσχει ενεργά στις πρόσφατες ασκήσεις του ΝΑΤΟ και δεν δημιουργούσε κανένα πρόβλημα στα πλοία του ΝΑΤΟ που χρησιμοποιούσαν τη Συνθήκη του Μοντρέ για να έχουν πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα για στρατιωτικές ασκήσεις.
Η παγίδα των S-400 για τον Ερντογάν
«Η Τουρκία λαμβάνει μέτρα προς το παρόν για να εξισορροπήσει τους δεσμούς που αναπτύσσει με τη Ρωσία. Η Τουρκία και η Ρωσία συνεχίζουν να συνεργάζονται, αλλά ταυτόχρονα προσπαθούν να αντισταθμίσουν τη δύναμη η μία της άλλης », δήλωσε ο Τουράν.
Ο Τουράν πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η Τουρκία δεν θέλει να κλείσει την πόρτα στη Ρωσία ούτε σε θέματα όπως η αγορά περισσότερων S-400 "επειδή δεν είναι σίγουρο πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις με τη Δύση".
Κλείνοντας θα επισημαίναμε ότι ο Ερντογάν έχει πέσει ο ίδιος στην παγίδα των S-400 που δημιούργησε, θέλοντας να πατάει ταυτόχρονα σε δύο σκαλοπάτια. Αυτό των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και εκείνο της Ρωσίας. Υπολόγιζε ότι με κατάλληλους ελιγμούς θα δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες που θα του αποκόμιζαν οφέλη τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Ρωσία, στην προσπάθειά του να καταστήσει την Τουρκία ανεξάρτητη περιφερειακή δύναμη.
Τώρα αυτό γυρίζει εναντίον του αφού ο ίδιος έχει δημιουργήσει κλίμα αβεβαιότητας για το κατά πόσο ειλικρινείς είναι οι προθέσεις του προς τη Δύση, εκτίμηση μας είναι ότι οι προθέσεις του είναι παντελώς ανειλικρινείς και καιροσκοπικές, και κατά πόσο μπορεί να συμπλεύσει με τη Ρωσία, πράγμα που αποδεικνύεται στην πράξη ως ουτοπία.
