Κύριες και κύριοι,
Θα ήθελα να σας πω ότι για μένα είναι ιδιαίτερη τιμή που βρίσκομαι σήμερα μπροστά σας, και θέλω να ευχαριστήσω θερμά και τη Σχολή Εθνικής Άμυνας και το Ίδρυμα Μελετών "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος" για την πρόσκληση να απευθύνω κάποιες σκέψεις σε αυτή την ημερίδα για τις στρατηγικές επιλογές του Ελευθέριου Βενιζέλου στην εξωτερική πολιτική.
Δεν θα μακρηγορήσω διότι, παρά την καλοσύνη του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, θεωρώ ότι είναι πολύ πιο σημαντικό να ακούσετε τους ομιλητές και να έρθετε σε επαφή με τη στρατηγική σκέψη και τις επιλογές ενός σημαντικού ανθρώπου, του σημαντικότερου πολιτικού στη νεότερη ιστορία μας, ο οποίος είχε το μέγα προσόν να μην πραγματοποιεί το αυτονόητο και να μην μένει εγκλωβισμένος ούτε καν στις δικές του επιλογές.
Θα μου επιτρέψετε να πω ότι η φετινή χρονιά, το 2022, εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922, ίσως είναι το πιο καλό χρονικό σημείο για να μπορέσει κανείς να μελετήσει τη στρατηγική σκέψη του μεγάλου πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου.
Γιατί το λέω αυτό; Διότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, καταρχήν, υπήρξε ο πολιτικός της υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας. Με αυτό γαλουχήθηκε, και αυτό πραγματοποίησε ως κύρια επιλογή της πολιτικής του. Αυτό, όμως, που είναι αξιοσημείωτο πέραν της επίτευξης, σε μεγάλο βαθμό, της εθνικής ολοκλήρωσης, είναι η ετοιμότητα του για αλλαγή στρατηγικής επιλογής όταν οι συνθήκες επέβαλαν μια άλλη στρατηγική.
Αναφέρομαι, κυρίως, στις επιλογές του στην εξωτερική πολιτική το διάστημα που επίσης υπήρξε πρωθυπουργός και είναι λιγότερο προβεβλημένο, το 1928-1932.
Όταν ο ίδιος πολιτικός της Μεγάλης Ιδέας προέταξε ως δόγμα, πλέον, την αναδημιουργία της Ελλάδας, την εσωτερική της οργάνωση, τη σταθερότητα και την οικονομική της ακμή. Άλλαξε ακόμα και το δόγμα των Ενόπλων Δυνάμεων της εποχής. Ήρθε σε σύγκρουση με τον στενό του φίλο και επιλογή του, τον Στρατηγό Μαζαράκη-Αινιάν. Θυσίασε ακόμα και την προοπτική ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων και της Κύπρου ως πρόταγμα των διαπραγματεύσεων με την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, για να δημιουργήσει σχέσεις με τις χώρες αυτές που θα του επέτρεπαν να πραγματοποιήσει τον κύριο στρατηγικό του στόχο, την ανασυγκρότηση της Ελλάδας.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κατά τούτο, νομίζω, αναδεικνύεται σε ένα εξαιρετικό πνεύμα. Ένας πολιτικός ο οποίος μπορεί να βλέπει καθαρά, να μην εγκλωβίζεται ούτε καν στις ίδιες του τις στρατηγικές επιλογές. Αλλά να αναπροσαρμόζει στόχους και δυνατότητες αγνοώντας, επίσης, το πολιτικό κόστος για αυτόν.
Διότι η επιλογή να μην προτάξει στις σχέσεις με την Ιταλία το ζήτημα της Δωδεκανήσου υπήρξε επώδυνη πολιτικά για τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Δεν δίστασε καθόλου. Θεωρούσε ότι με την Ιταλία η Ελλάδα όφειλε να βρεθεί σε στενή συνεννόηση για να πραγματοποιηθούν οι κύριοι στόχοι.
Είχε, επίσης, ακριβώς αυτήν τη στοχοπροσήλωση. Δεν διεσπάτο σε πολλαπλούς στόχους. Ελέχθη προηγουμένως δε, η διορατικότητά του στα θέματα των Ενόπλων Δυνάμεων είναι πασίγνωστη. Όχι μόνο τις αναδιοργάνωσε, πριν από τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά επίσης, να σας πω και ένα άλλο παράδειγμα που ακροθιγώς αναφέρθηκε: δημιούργησε Υπουργείο Αεροπορίας, ξέροντας ότι αυτό είναι το νέο σώμα των Ενόπλων Δυνάμεων το οποίο θα παίξει πρωταρχικό ρόλο.
Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλος πολιτικός σε πανευρωπαϊκό, αν όχι σε παγκόσμιο επίπεδο, που να παρουσίασε τις πολλαπλές ικανότητες του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Υπάρχει ένας ευρύς κατάλογος βιβλίων, νομίζω αρκετά έρχονται και στις προθήκες των βιβλιοπωλείων λόγω της χρονικής περιόδου που διερχόμαστε. Υπάρχουν και αποθετήρια, τα οποία λίγες μέρες πριν, σε μια από τις επισκέψεις μου στη βρετανική πρωτεύουσα, επισκέφθηκα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας καλεσμένος στο «Επτά»
Τείνω να πιστεύω, παρεμπιπτόντως, ακολουθώντας το παράδειγμά του, ότι η Ελλάδα, ανεξάρτητα από το Brexit, πρέπει πάντοτε να έχει στενές σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο, για αυτό και το επισκέφθηκα τρεις φορές τους τελευταίους δώδεκα μήνες.
Ένας άλλος πρώην Πρέσβης [στην Ελλάδα], ο Llewellyn-Smith μου χάρισε το βιβλίο του για την Ιωνική τραγωδία, όπως υπάρχει και το βιβλίο του καθηγητή Richter για την περίοδο 1919-1922. Αλλά θα μου επιτρέψετε να σας αναφέρω και ένα άλλο βιβλίο, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό διότι ο συγγραφέας του δεν φρόντισε να καταστεί γνωστό, για την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου τη περίοδο 1928-1932. Είναι η διδακτορική διατριβή στο Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts του πρώην πρωθυπουργού, Κώστα Καραμανλή. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο, γιατί αναφέρεται και στην οικονομική εξωτερική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου, κάτι που και σήμερα έχει μεγάλη σημασία.
Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω, αφού διαδηλώσω τον φθόνο μου για όσους έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν το σύνολο των εργασιών, και τη λύπη μου, γιατί εγώ λόγω των υποχρεώσεων μου, αγαπητέ κύριε Υπουργέ, δεν θα μπορέσω να το πραγματοποιήσω. Να τελειώσω με ένα μάλλον άγνωστο παράθεμα του Winston Churchill, επίσης γνωστός του Ελευθερίου Βενιζέλου, όπως και ο Lloyd George που ήταν στενός φίλος του εκείνη την εποχή, για την Ελλάδα. Λέει – μου επιτρέπετε την ελεύθερη μετάφραση γιατί το έχω στο μυαλό μου στα αγγλικά: «η Ελλάδα εκοιμήθη», όταν λέει «εκοιμήθη» ο Churchill μας ήξερε καλά, αναφέρεται στα ελαττώματα της φυλής μας «η Ελλάδα εκοιμήθη και πραγματοποίησε την αυτοκρατορία των ονείρων της και την απώλεσε μόλις αφυπνίσθη», μόλις δηλαδή τα εθνικά μας ελαττώματα πήραν πάλι το πάνω χέρι.
Σας ευχαριστώ.
