Κεραυνός εν αιθρία τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας ή κάτι αναμενόμενο;
"Άδειασμα" από Υπουργό του Ερντογάν στην πρόταση Πούτιν για δημιουργία κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία
Αυτό το ερώτημα πλανάται, μετά την "δημόσια αμφισβήτηση του Τούρκου Υπουργού Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ αναφορικά με την ανάγκη για δημιουργία ενός νέου κόμβου φυσικού αερίου που πρότεινε πέρυσι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν", που αναφέρει σε άρθρο του Ρωσικό ΜΜΕ, επισημαίνοντας:
"Η Τουρκία αμφισβητεί την ανάγκη για νέο ρωσικό κόμβο φυσικού αερίου. Ο υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ είπε σε ομάδα δημοσιογράφων την Πέμπτη ότι η Τουρκία διαθέτει ήδη μια καλά λειτουργική πλατφόρμα εμπορίας φυσικού αερίου.
Ο Πούτιν έθεσε για πρώτη φορά την ιδέα της δημιουργίας «ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία για προμήθειες σε άλλες χώρες» κατά τη διάρκεια συνομιλιών με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Καζακστάν τον περασμένο Οκτώβριο. Στη συνέχεια ο Ερντογάν έδωσε εντολή στην κυβέρνησή του να ξεκινήσει άμεσα τις προετοιμασίες για «ένα διεθνές κέντρο διανομής» στην Τουρκία.
Η ιδέα προκάλεσε άμεσο συναγερμό στην ΕΕ, λόγω των συνεχιζόμενων προσπαθειών της να τερματίσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια ως απάντηση στον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία.
Ενίσχυσε επίσης τις ανησυχίες στην Ουάσιγκτον ότι η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, συσφίγγει τις σχέσεις της με την Μόσχα παρά την ουδέτερη στάση της στον πόλεμο και την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία. Όμως η πρόταση φαίνεται να έχει σημειώσει μικρή πρόοδο τους επόμενους μήνες.
Ο Πούτιν είπε έκτοτε ότι μιλούσε για τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας συναλλαγών στην Τουρκία, αντί για την αποθήκευση φυσικού αερίου. Ο Μπαϊρακτάρ αμφισβήτησε την ανάγκη για μια τέτοια ανταλλαγή την Πέμπτη. «Έχουμε ένα πολύ καλά λειτουργικό ανταλλακτήριο ενέργειας καθώς και ένα ανταλλακτήριο φυσικού αερίου», είπε.
Η "μερική παύση" των συζητήσεων Τουρκίας-Ρωσίας
Ο Μπαϊρακτάρ είπε ότι υπήρξε «ένα είδος παύσης» στις συζητήσεις όταν η Τουρκία επλήγη από έναν καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου και στη συνέχεια ενώ η χώρα διεξήγαγε δύο γύρους προεδρικών εκλογών τον Μάιο. «Αλλά είμαστε σε συζητήσεις», πρόσθεσε.
Αυτή τη στιγμή η Μόσχα προμηθεύει αέριο στην Τουρκία μέσω των αγωγών Blue Stream και TurkStream μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Το φυσικό αέριο μέσω του TurkStream πηγαίνει επίσης για περαιτέρω εξαγωγές στη νότια και ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας, της Ελλάδας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Ρουμανίας και της Σερβίας.
Η Μόσχα κατασκευάζει επί του παρόντος έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στις ακτές της Μεσογείου της Τουρκίας που θα μπορούσε τελικά να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από το εξωτερικό.
Ο Μπαϊρακτάρ είπε ότι οι "κυριότερες κατασκευαστικές εργασίες" ολοκληρώθηκαν στον πρώτο από τους τέσσερις αντιδραστήρες του ρωσικού εργοστασίου, σημειώνοντας ότι όλα "προχωρούσαν καλά".
Η Τουρκία συνομιλεί με τη ρωσική κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Rosatom για την κατασκευή ενός δεύτερου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στην πόλη Σινώπη της Μαύρης Θάλασσας.
Όμως ο Μπαϊρακτάρ τόνισε ότι η Τουρκία ήταν επίσης ανοιχτή σε προσφορές από εταιρείες της Νότιας Κορέας καθώς και της Κίνασ που θέλουν να κατασκευάσουν «μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες». «Συζητάμε τη Σινώπη με όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες», είπε."
Πλέον των ανωτέρω, έτερο Διεθνές ΜΜΕ επικαλούμενο το REUTERS, αναφέρει διευκρινίζοντας για το θέμα τα παρακάτω κατά την εκτίμησή μας κύρια σημεία:
Κόντρα Gazprom- Τουρκικού Υπουργείου Ενέργειας για τον έλεγχο του κόμβου
"Η ώθηση της Ρωσίας να δημιουργήσει έναν «κόμβο φυσικού αερίου» στην Τουρκία για να αντικαταστήσει τις χαμένες πωλήσεις στην Ευρώπη αντιμετωπίζει καθυστερήσεις λόγω διαφωνιών σχετικά με το ποιος θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για αυτό, ανέφεραν στο Reuters δύο πηγές που γνωρίζουν το έργο.
Πηγή που γνωρίζει την κατάσταση είπε ότι το σχέδιο του κόμβου φυσικού αερίου αντιμετώπισε καθυστερήσεις επειδή η Μόσχα και η Άγκυρα διαπληκτίζονταν για τον έλεγχο.
«Υπάρχουν διαχειριστικά ζητήματα, παλεύουν για το ποιος πρέπει να διαχειριστεί τον κόμβο», είπε η πηγή υπό τον όρο της ανωνυμίας, καθώς δεν είχε εξουσιοδότηση να μιλήσει στα μέσα ενημέρωσης.
Μια άλλη πηγή, κοντά στον ελεγχόμενο από το Κρεμλίνο κολοσσό φυσικού αερίου Gazprom GAZP.MM, αναγνώρισε ότι υπήρχε «πρόβλημα» σχετικά με τα θέματα διαχείρισης.
Η Gazprom και το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχολιασμό. Η Ρωσία βλέπει τον κόμβο ως έναν τρόπο για να επαναφέρει τις εξαγωγές φυσικού αερίου της τώρα που οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν περικόψει απότομα τις αγορές τους. Ελπίζει να πουλήσει λίγο φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας σε χώρες που δεν θα ήταν πρόθυμες να αγοράσουν απευθείας από τη Ρωσία.
Ορισμένες δυτικές πρωτεύουσες ανησυχούν ότι οποιοσδήποτε τουρκικός κόμβος φυσικού αερίου που περιλαμβάνει ρωσικό αέριο θα μπορούσε να επιτρέψει στη Μόσχα να συγκαλύψει τις εξαγωγές που επιβάλλονται από τη Δύση για τις ενέργειές της στην Ουκρανία, αναμιγνύοντας το καύσιμο με αυτό από άλλες πηγές.
Η Τουρκία εισάγει σήμερα σχεδόν όλο το φυσικό αέριο της και διαθέτει εκτεταμένη υποδομή εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η Άγκυρα πιστεύει ότι μπορεί να αξιοποιήσει τις υπάρχουσες και τις νέες εμπορικές της σχέσεις για να γίνει κόμβος φυσικού αερίου.
Ο Πούτιν είπε τον Ιούλιο ότι ο κόμβος φυσικού αερίου ήταν ακόμα στην ημερήσια διάταξη και η Ρωσία ήθελε να δημιουργήσει μια ηλεκτρονική πλατφόρμα για τις πωλήσεις φυσικού αερίου στην Τουρκία.
Σε συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του Ταγίπ Ερντογάν στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Πούτιν είπε ότι η Gazprom υπέβαλε έναν οδικό χάρτη για τον κόμβο στην τουρκική ενεργειακή εταιρεία BOTAS.
Είπε ότι τα θέματα περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας κοινής ομάδας εργασίας, την κατάρτιση νομικού πλαισίου και "σχέδια για την εμπορία και τη μεταφορά του αγορασμένου φυσικού αερίου".
Το Κρεμλίνο είπε ότι ο κόμβος είναι ένα πολύπλοκο έργο που θα απαιτήσει χρόνο για να πραγματοποιηθεί. Ο εκπρόσωπός της Ντμίτρι Πεσκόφ είχε πει για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο ότι ενδέχεται να υπάρξουν καθυστερήσεις με το σχέδιο λόγω ενός καταστροφικού σεισμού που έπληξε τη νοτιοανατολική Τουρκία και τη Συρία.
Η Τουρκία προωθεί τη δική της ατζέντα εξαγωγής φυσικού αερίου
Η BOTAS τον Αύγουστο σύναψε συμφωνία με την ουγγρική MVM για την πώληση περίπου 300 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων (mcm) φυσικού αερίου. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία συμφώνησε εξαγωγές φυσικού αερίου με μια μη γειτονική χώρα και μπορεί να υποδηλώνει την προθυμία της να ενισχύσει την ασφάλεια του ευρωπαϊκού ενεργειακού εφοδιασμού.
Η Τουρκία έχει πει ότι θα είναι επίσης δυνατό να συμπεριληφθεί στον προτεινόμενο κόμβο ο αγωγός Trans Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν στα τουρκικά σύνορα.
Η Ρωσία προμηθεύει αέριο αγωγών στην Ευρώπη κυρίως μέσω της Ουκρανίας με ρυθμό άνω των 40 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων την ημέρα, λιγότερο από το μισό ποσό που πουλούσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση πριν από τη σύγκρουση στην Ουκρανία μέσω αυτής της διαδρομής.
Το Κρεμλίνο είπε ότι ο αγωγός φυσικού αερίου TurkStream δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη χωρητικότητα του κατεστραμμένου Nord Stream.
Τον Αύγουστο, η Gazprom προμήθευσε την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ουκρανίας και της TurkStream περίπου 2,84 bcm φυσικού αερίου, εκ των οποίων 1,54 bcm μεταφέρθηκε μέσω Τουρκίας και 1,3 bcm μέσω Ουκρανίας.
Το 2022, οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας με αγωγούς σχεδόν μειώθηκαν στο μισό σε 100,9 bcm, ένα μετασοβιετικό χαμηλό.
Ο υπάρχων TurkStream κόστισε 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια και ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2 που δεν ξεκίνησε ποτέ μέσω της Βαλτικής Θάλασσας άλλα 11 δισεκατομμύρια δολάρια, που μοιράζονται η Gazprom και οι δυτικοί εταίροι της.
Πολλές χώρες έχουν δεσμευτεί να τερματίσουν ή να περιορίσουν τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία για να περιορίσουν τα έσοδα της Μόσχας. Η ΕΕ είπε τον Μάρτιο ότι θα μειώσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία κατά δύο τρίτα εντός ενός έτους. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο εισήγαγε μόνο μικρές ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου, έχει περικόψει εντελώς τις εισαγωγές."
Συμπέρασμα
Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου δημιουργίας κόμβου εξαγωγής φυσικού αερίου στο τουρκικό έδαφος από την Ρωσία, κυρίως λόγω διαφωνίας μεταξύ Gazprom και Τουρκικού Υπουργείου Ενέργειας για τον έλεγχο του.
Υφίστανται σοβαρά θέματα προς επίλυση τα οποία περιλαμβάνουν, τη δημιουργία μιας κοινής ομάδας εργασίας μεταξύ της Ρωσικής Gazpom και της Τουρκικής Boratas, την κατάρτιση νομικού πλαισίου και τη δημιουργία κοινά αποδεκτών, επικυρωμένων σχεδίων για την εμπορία και τη μεταφορά του αγορασμένου φυσικού αερίου.
Ωστόσο η καθυστέρηση οφείλεται κατά την εκτίμησή μας και στο γεγονός ότι ο Ερντογάν σφυγμομετράει την αντίδραση ΗΠΑ-ΕΕ αναφορικά με τις κινήσεις του, με τις οποίες η Τουρκία συσφίγγει περαιτέρω τις σχέσεις της με τη Ρωσία.
Μην ξεχνάμε ότι ο Τούρκος Πρόεδρος επιχειρεί να αγοράσει από τις ΗΠΑ 40 F-16 BLOCK-70 και 79 κιτ εκσυγχρονισμού για ισάριθμα μαχητικά της Πολεμικής Αεροπορίας της, οπότε και θα πρέπει να κρατήσει μια συγκρατημένη στάση σε σχέση με την Ρωσία, τουλάχιστον μέχρις ότου να το πετύχει.
Πάντως οι νέες οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ, σε πέντε (5) τουρκικές ναυτιλιακές εταιρείες για συνεργασία με τη Ρωσία, δείχνουν ότι η Ουάσιγκτον δεν πείθεται από τις "πιρουέτες" του αφερέγγυου Ερντογάν.
