Μια νέα άτυπη συμμαχία αναδύεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη της οποίας ηγείται η Τουρκίας.
Η νίκη του Αζερμπαϊτζάν ενάντια στην Αρμενία δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την τουρκική διπλωματική και στρατιωτική βοήθεια.
Η Τουρκία εκπαίδευσε τις Ένοπλες Δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και τις βοήθησε αποφασιστικά στο πεδίο της μάχης με τα UAV της , αλλά και με Σύριους μισθοφόρους της που μετέφερε εκεί.
Επιπλέον και αυτό είναι το σπουδαιότερο την Διοίκηση και τον έλεγχο διεξαγωγής των επιχειρήσεων τον είχαν φαινομενικά οι Ένοπλες Δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, αφού ουσιαστικά τις κατεύθυναν οι Τούρκοι.
Μιλώντας στο Μπακού στις 12 Νοεμβρίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δήλωσε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να υποστηρίζει το Μπακού για τυχόν περαιτέρω μέτρα που θα αποφασίσει να λάβει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με Ρωσία-Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ
Εκείνο που γίνεται σταδιακά αντιληπτό από όλους είναι ότι ο Ερντογάν είναι ένας Ισλαμοεθνικιστής, ο οποίος επιθυμεί να ξεπεράσει σε υστεροφημία τον Κεμάλ Ατατούρκ, έχοντας κατά νού την παροχή «στήριξης» σε όσα κράτη ή μέρος αυτών αποτελούν κατά τον ίδιο «κληροδότημα» της Τουρκίας και ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και σε όποιους μιλούν την τουρκική γλώσσα.
Η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό Sukhoi Su-24 πάνω από τον τουρκικό εναέριο χώρο το Νοέμβριο του 2015, γεγονός που οδήγησε σε ρωσικό μποϊκοτάζ του τουρκικού εμπορίου και τουρισμού.
Παρόλο που και οι δύο χώρες μείωσαν τις εντάσεις μεταξύ τους υποστήριξαν τις αντίπαλες πλευρές στη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη, αφού βρήκαν τρόπους να δημιουργήσουν μια επίπλαστη λυκοφιλία μεταξύ τους.
Στη Συρία και τον Νότιο Καύκασο, Ισραήλ και Τουρκία, που έχουν τεταμένες σχέσεις μεταξύ τους, έχουν κοινούς γεωπολιτικούς στόχους.
Στη Συρία, και οι δύο αντιτίθενται στη συμμαχία του καθεστώτος Μπασάρ Αλ Άσαντ με το Ιράν και τη Ρωσία..
Στο Νότιο Καύκασο, το Ισραήλ βλέπει το Αζερμπαϊτζάν ως αντίβαρο στο Ιράν, το οποίο υποστηρίζει την Αρμενία και τη Ρωσία.
Το Ισραήλ έχει παράσχει όπλα και εκπαίδευση στο Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία.
Η εγγύτητα της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας ήταν εμφανής τον Αύγουστο του 2019 όταν μια ισραηλινή ομάδα διείσδυσε στο Ιράν από το Αζερμπαϊτζάν για να δολοφονήσει ανώτατο στέλεχος της Αλ Κάιντα στην Τεχεράνη.
Το Αζερμπαϊτζάν πήρε πλέον τον έλεγχο όλων των συνόρων του με το Ιράν.
Τα συμφέροντα της Δύσης και της Ρωσίας σε Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία
Το Αζερμπαϊτζάν υπήρξε υποτιμημένος σύμμαχος της Δύσης εδώ και δεκαετίες παρά το γεγονός ότι είναι ενεργειακός γίγαντας και βρίσκεται σε μια γεωστρατηγική περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας.
Επίσης είναι ένας σημαντικός και αναδυόμενος προμηθευτής ενέργειας για την Τουρκία, το Ισραήλ και την Ευρώπη και ως εκ τούτου σύμμαχος των ΗΠΑ στη μείωση της μονοπώλησης ενεργειακών προμηθειών της Ρωσίας στην ΕΕ.
Αντίθετα, η Αρμενία είναι σύμμαχος της Ρωσίας από το 1994, όταν ήταν ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια (CSTO), μια προσπάθεια της Ρωσίας να δημιουργήσει μια δομή τύπου ΝΑΤΟ των πρώην σοβιετικών κρατών.
Η Αρμενία αποχώρησε από τη Συμφωνία Σύνδεσης Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης της ΕΕ το 2013 και προσχώρησε στην Τελωνειακή Ένωση της ΚΑΚ, έγινε η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση δύο χρόνια αργότερα.
Στον πόλεμο 44-ημερών Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας, το CSTO εμφανίστηκε ως ''χάρτινη τίγρης''.
Ένας σημαντικός λόγος για την ήττα της Αρμενίας ήταν η λανθασμένη υπόθεση ότι η Ρωσία ή το CSTO θα έπαιρνε μέρος υπέρ της στον πόλεμο.
Αυτό δεν θα συνέβη, αφού ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κατέστησε σαφές ότι ούτε οι εθνικές του δυνάμεις ούτε το CSTO θα ενεργοποιηθούν υπέρ της Αρμενίας στον πόλεμο με τους Αζέρους.
Τα γεωπολιτικά συμφέροντα έχουν ξεπεράσει το γεγονός ότι η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν προέρχονται από δύο συχνά ανταγωνιστικούς κλάδους του Ισλάμ, του Σουνί και του Σιίτες αντίστοιχα.
Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν συνδέονται με εθνοτικούς και γλωσσικούς δεσμούς, που περιγράφονται ως «Δύο κράτη, ένα έθνος» (İki Dövlət, Bir Millət) με τρόπο παρόμοιο με εκείνο που έχει η Τουρκία με τους Τάταρους της Κριμαίας.
Η Κριμαία υπήρχε ως αυτόνομη οντότητα εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για έξι αιώνες πριν από την κατάληψη της Ρωσίας στη χερσόνησο το 1783.
Τον 19ο και τον 20ο αιώνα, εκατομμύρια Τάταροι της Κριμαίας διέφυγαν μετά από ρωσικές και σοβιετικές διώξεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία.
Οι μισοί από τους εναπομείναντες Τατάρους που ζούσαν στην Κριμαία πέθαναν μετά τον εθνολογικό καθαρισμό από τον σοβιετικό δικτάτορα Τζόζεφ Στάλιν το 1944.
Από την κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, τουλάχιστον 20.000 Τάταροι της Κριμαίας έχουν φύγει στην Ουκρανία και εκατοντάδες έχουν φυλακιστεί.
Στην Τουρκία, όπου υπάρχουν περίπου έξι εκατομμύρια Τατάροι της Κριμαίας, συχνά αποκαλούνται «Τούρκοι της Κριμαίας» λόγω της εγγύτητας των γλωσσών, του πολιτισμού και της ιστορίας τους.
Αυτή η σημαντική μειονότητα της Ταταρικής Κριμαίας είναι ενεργή και έχει επιρροή στην Τουρκία, η οποία τώρα έχει έναν Πρόεδρο που υποστηρίζει τα λόγια του με πράξεις, αν και πρέπει να δούμε κατά πόσο η θέση της Τουρκίας για το μέλλον της Κριμαίας συμπίπτει πλήρως με εκείνη της Ουκρανίας.
Ενεργειακή σύμπλευση Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν
Η Τουρκία συμφώνησε να γίνει το Αζερμπαϊτζάν κύριος προμηθευτής της φυσικού αερίου, αντικαθιστώντας τη Ρωσία.
Αυτό το βήμα έχει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις για ολόκληρο τον Νότιο Καύκασο, τη Μαύρη Θάλασσα και τη Νοτιοδυτική Ευρώπη.
Πιθανότατα δεν είναι τυχαίο ότι το Αζερμπαϊτζάν έγινε ο μοναδικός προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας μόνο πέντε μήνες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας.
Η Τουρκία είναι ένας ζωτικός περιφερειακός κόμβος για τον αγωγό φυσικού αερίου Trans-Ανατολίας, ένας από τους τρεις αγωγούς στο διάδρομο νότιου φυσικού αερίου που συνδέει το πεδίο Shah Deniz II του Αζερμπαϊτζάν με την ευρωπαϊκή αγορά.
Η στρατηγική συμμαχία Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν, επιτρέπει στο δεύτερο να γίνει σημαντικός εξαγωγέας φυσικού αερίου στην Ευρώπη για πρώτη φορά.
Επιπλέον, το 40% του πετρελαίου που εισάγει το Ισραήλ προέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν.
Κοινός άξονας Τουρκίας-Ουκρανίας
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βόλοτυρ Ζελένσκι πραγματοποίησε δύο στρατηγικές επισκέψεις στα μέλη του ΝΑΤΟ Πολωνία και Τουρκία, οι οποίες βρίσκονται στα πολικά άκρα μιας νέας στρατηγικής ευθυγράμμισης που περιλαμβάνει την Ουκρανία και το Αζερμπαϊτζάν.
Η Ουκρανία και το Αζερμπαϊτζάν είναι μακροχρόνια υπέρ του ΝΑΤΟ και φιλοδυτικά πρώην Σοβιετικά κράτη σε μια αμφισβητούμενη περιοχή, την οποία η Ρωσία απαιτεί από τη Δύση να αναγνωρίσει ως αποκλειστική σφαίρα επιρροής της.
Σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ζελένσκι, ο Ερντογάν είπε ότι «η Τουρκία βλέπει την Ουκρανία ως βασική χώρα για τη διασφάλιση σταθερότητας, ειρήνης και ευημερίας στην περιοχή μας. Στο πλαίσιο αυτό υποστηρίζαμε πάντα και θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας». Πρόσθεσε, «η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει και δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας».
Η μη αναγνώριση του Ερντογάν για την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ήρθε μόνο τρεις εβδομάδες αφότου το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις εναντίον της Αρμενίας.
Μετά τον Νοέμβριο του 2018, η Τουρκία και η Ουκρανία έχουν αναπτύξει κοινά συμφέροντα για την ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας.
Η Τουρκία, παράλληλα με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, υποστηρίζει την ανοικοδόμηση του ναυτικού της Ουκρανίας.
Τέλος μετά το Πακιστάν, η Ουκρανία αγόρασε κορβέτες κατηγορίας T MILGEM από την Τουρκία.
Η Ουκρανία και η Τουρκία συνεργάζονται για την κατασκευή μιας σειράς στρατιωτικών προϊόντων.
Για παράδειγμα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Akinci (Raider) της Τουρκίας και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Akinci τροφοδοτούνται από κινητήρες turboprop της Ουκρανίας Ivchenko-Progress.
Η Ουκρανία αγόρασε 12 (με σχέδιο να αγοράσει συνολικά 48) Bayraktar TB-2 UAS drone που χρησιμοποίησε η Τουρκία με υψηλά ποσοστά επιτυχίας στη Συρία και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ μερικά από αυτά θα εδρεύουν στην πολεμική ζώνη Donbas της ανατολικής Ουκρανίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ζελένσκι πραγματοποίησε επίσης συνάντηση με τον Βαρθολομαίο Α 'της Κωνσταντινούπολης.
Το 2018-19, η Τουρκία παρασκηνιακά υποστήριξε τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην κίνηση του για παραχώρηση του αυτοκέφαλου στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, αφού κήρυξε τον έλεγχο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ROC) στην Ουκρανία ως «ασυνήθιστο».
Η απώλεια του 40% των ενοριών στην Ουκρανία ήταν μια μεγάλη ήττα για τον Πούτιν, αφού η ROC δεν είναι πλέον η μεγαλύτερη από 14 Ορθόδοξες Εκκλησίες και είναι τώρα παρόμοια σε μέγεθος με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας.
Μέσω της ανοχής του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Ερντογάν, αλλά και της έλλειψης βαρύτητας της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, η Τουρκία εισέβαλε γεωπολιτικά στο Νότιο Καύκασο σε μια περιοχή που η Ρωσία απαιτεί η Διεθνής κοινότητα, να βλέπει ως αποκλειστική σφαίρα επιρροής της.
Η συνολική υποστήριξη της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν ήταν αποφασιστική για την ήττα της Αρμενίας και δείχνοντας ότι το CSTO αλλά και η ΕΕ να είναι χάρτινες τίγρεις.
Οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, θα προκαλέσουν περαιτέρω τη Ρωσία, λόγω της παροχής ενέργειας από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη και της τουρκικής στήριξης προς την Ουκρανία, της οποίας περιοχές τελούν υπό ρωσική κατοχή.
Ενώ η συμμαχία Αζερμπαϊτζάν-Τουρκίας έχει περάσει ένα σημαντικό τεστ αντοχής, η ανάπτυξη μιας νέας στρατηγικής συμμαχίας με την Ουκρανία βρίσκεται στην εμβρυϊκή εποχή.
