Η Ουγγαρία απέρριψε την έκκληση της Ουκρανίας να επιτρέψει τις παραδόσεις όπλων μέσω της επικράτειάς της και απορρίπτει το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, δήλωσε ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πέτερ Σιγιάρτο.
Ο Σιγιάρτο είπε ότι η ουγγρική κυβέρνηση πρέπει να εγγυηθεί την ασφάλεια του λαού της, να αποτρέψει την εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο και να διασφαλίσει ότι οι Ούγγροι δεν θα πληρώσουν το υψηλό τίμημα της σύγκρουσης στην Ανατολική Ευρώπη.
«Για να μειώσει όλους τους κινδύνους, η Ουγγαρία αποφάσισε να μην στείλει στρατεύματα και όπλα στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, γνωρίζουμε, κατανοούμε και σεβόμαστε ότι ορισμένοι φίλοι και σύμμαχοί μας πήραν μια διαφορετική απόφαση», είπε.
Ο υπουργός επεσήμανε επίσης ότι η ουγγρική κυβέρνηση αντιτίθεται σε αποφάσεις που θα έβαζαν σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Ο Σιγιάρτο είπε ότι δεν ήταν ρεαλιστικό να μειωθεί η εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια "από χρόνο σε χρόνο, πόσο μάλλον από μέρα σε μέρα".
Υπενθυμίζεται ότι η Ουγγαρία είναι μία από τις τέσσερις χώρες που θα αναπτυχθούν νέες ομάδες μάχης του ΝΑΤΟ. Παρά το γεγονός αυτό ωστόσο, η Ουγγαρία παραμένει το "μαύρο πρόβατο".
Παράλληλα, οι ηγέτες των 27 κρατών της ΕΕ ενέκριναν την πρώτη κοινή στρατηγική άμυνας και ασφάλειας για την Ένωση για τα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια, η οποία ονομάζεται «Στρατηγική Πυξίδα», δήλωσε στο Twitter ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Η κοινή ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική καταρτίζεται για πρώτη φορά μετά τη συμφωνία των υπουργών Άμυνας και Εξωτερικών της ΕΕ τη Δευτέρα. Η νέα στρατηγική, γνωστή ως «Στρατηγική Πυξίδα», χαρακτηρίστηκε από τον κορυφαίο διπλωμάτη της ΕΕ ως «σημείο καμπής για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πάροχο ασφάλειας και σημαντικό βήμα για την ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας».
Ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος μίλησε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα, τόνισε ότι «αυτή είναι μόνο η αρχή».
Τι είναι η Στρατηγική Πυξίδα;
Θα οδηγήσει στη δημιουργία ισχυρής χωρητικότητας ταχείας ανάπτυξης της ΕΕ έως και 5.000 στρατευμάτων, τακτικές ασκήσεις σε γη και θάλασσα, σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών για μείωση των στρατιωτικών χασμάτων και ισχυρότερες επενδύσεις στην αμυντική έρευνα και ανάπτυξη. Σχεδιάζει επίσης πιο τακτικές αξιολογήσεις απειλών και βαθύτερη συνεργασία με τους συμμάχους.
«Αυτό θα μας επιτρέψει να υποστηρίξουμε τους εταίρους μας και να γίνουμε καλύτερος εταίρος», είπε ο Μπορέλ, σύμφωνα με το Euronews. «Θέλουμε να ενεργούμε με πιο συντονισμένο τρόπο μεταξύ μας και θέλουμε να ενεργούμε με πιο ολοκληρωμένο τρόπο με τους εταίρους μας».
Για την Isabella Antinozzi, Αναπληρωτή Ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) που εδρεύει στις Βρυξέλλες, «σε θέματα άμυνας της ΕΕ, πρέπει να επικροτήσουμε τα μικρά βήματα».
«Λαμβάνοντας υπόψη πόσο ταμπού ήταν πάντα η κοινή άμυνα, δεν νομίζω ότι οι προσπάθειες της ΕΕ πρέπει να απορριφθούν εντελώς. Σε σύγκριση με προηγούμενες στρατηγικές αναθεωρήσεις, αυτό μοιάζει με ένα καλά στρογγυλεμένο έγγραφο. Για πρώτη φορά, και στο υψηλότερο επίπεδο, οι Ευρωπαίοι κυκλοφόρησαν συλλογικά μια κοινή αξιολόγηση απειλών, ένα κοινό όραμα και λεπτομερείς στόχους για την ασφάλεια και την άμυνα της ΕΕ», είπε στο Euronews.
Η Γαλλία, η οποία έχει τον ισχυρότερο στρατό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ζητούσε εδώ και χρόνια μια πιο συντονισμένη αμυντική στρατηγική, αλλά η έκκλησή της είχε σε μεγάλο βαθμό πέσει στο κενό. Μια προηγούμενη απόπειρα το 2016 — που ονομάστηκε «Σχέδιο Εφαρμογής για την Ασφάλεια και την Άμυνα» — με επικεφαλής τη Φρεντερίκα Μογκερίνι, τότε ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ, απέτυχε.
Από την Κριμαία στο Αφγανιστάν
Τα ανατολικά κράτη μέλη - όπως η Βαλτική και η Πολωνία - ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικά σε μια τέτοια κοινή πολιτική παρά την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Αυτές οι χώρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ΝΑΤΟ και φοβούνται να τρομάξουν τις ΗΠΑ που έχουν πολλές μπότες στο έδαφος ως μέρος της διατλαντικής συμμαχίας αλλά και λόγω πρόσθετων διμερών συμφωνιών.
Αλλά η κατάσταση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ έχει επιδεινωθεί απότομα έκτοτε. Η σύγκρουση ξέσπασε στη νότια πλευρά του μπλοκ -ιδίως στη Λιβύη και τη Συρία που τροφοδοτεί μια μεταναστευτική κρίση- καθώς και στην ανατολική πλευρά με έναν σύντομο αλλά φαύλο πόλεμο που ξέσπασε μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για τον έλεγχο της περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020.
Οι εργασίες για τη στρατηγική πυξίδα ξεκίνησαν την ίδια χρονιά, ωστόσο η Ανάλυση Απειλών που προέκυψε από τη Φάση Ι δεν επικυρώθηκε ποτέ από τους ηγέτες της ΕΕ και δεν ταξινομήθηκε.
Αλλά η γρήγορη και βάναυση ανακατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν το καλοκαίρι του 2021, η οποία άφησε τις χώρες της ΕΕ, όπως και άλλους δυτικούς συμμάχους, να προσπαθούν να εκκενώσουν τους υπηκόους τους και τους Αφγανούς πολίτες που κινδυνεύουν με αντίποινα, επιτάχυνε τις διαπραγματεύσεις.
Η συσσώρευση στρατευμάτων της Ρωσίας κατά μήκος των κοινών συνόρων της με την Ουκρανία, η οποία ξεκίνησε την άνοιξη του 2021, έδωσε μια άλλη ώθηση. Η εισβολή της στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου σφράγισε τη συμφωνία.
«Σταθερή αλλαγή της ρητορικής για τη Ρωσία»
Μια από τις αξιοσημείωτες πτυχές της Πυξίδας είναι ότι «τονίζει τη ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υποχρεώνει τα μέλη να βοηθούν «με όλα τα μέσα που διαθέτουν» εκείνα τα μέλη που αντιμετωπίζουν ένοπλη επίθεση», παρόμοια με τη ρήτρα του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, τόνισε η Antinozzi.
Ένα άλλο είναι η «απόλυτη αλλαγή της ρητορικής για τη Ρωσία». «Ενώ τα πρώτα σχέδια της πυξίδας χαρακτηρίζονταν από μια διπλωματική προσέγγιση, όπου ένας επίδοξος αντίπαλος δεν κατονομάζεται, τώρα το έγγραφο χρησιμοποιεί απλή γλώσσα απεικονίζοντας τη Ρωσία ως επιθετικό εναντίον της γείτονάς της και ως απειλή για την Ευρώπη», εξήγησε.
Έχει όμως αδυναμίες. Παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το πώς θα λειτουργήσει η ικανότητα ταχείας ανάπτυξης, η οποία πρόκειται να ξεκινήσει ασκήσεις το 2023 και να είναι επιχειρησιακή έως το 2025, και εάν το μπλοκ θα ενισχύσει τελικά το επιχειρησιακό στρατηγείο της ΕΕ που προορίζεται να το διοικήσει.
Ένα άλλο είναι για συνεργασίες. Ο Μπορέλ έλεγξε το όνομα του ΝΑΤΟ, των Ηνωμένων Εθνών και της Αφρικανικής Ένωσης το βράδυ της Δευτέρας, αλλά για την Antinozzi, η πυξίδα "δεν εξηγεί πώς οι προσδιορισμένοι εταίροι είναι καθοριστικοί για την επίτευξη των προσδιορισμένων στόχων ασφάλειας και άμυνας".
«Οποιαδήποτε πραγματική χρησιμότητα από τη συνεργασία εξαρτάται από τη διασφάλιση ότι "η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργία". Με άλλα λόγια, αποφασίστε τι θέλετε να κάνετε με κάποιον άλλον, τι ελπίζετε να αποκομίσετε από αυτό και μόνο τότε τι είδους εκδήλωση ή διαδικασία θα εξυπηρετούσε καλύτερα αυτόν τον σκοπό – η πυξίδα δεν κάνει τίποτα από τα παραπάνω. Επίσης, παραλείπει να αναγνωρίσει ότι για την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας, οι Ευρωπαίοι εταίροι εκτός ΕΕ (π.χ. ΗΒ, Νορβηγία) είναι το κλειδί», είπε.
Μάλιστα, περιέγραψε το Ηνωμένο Βασίλειο ως έναν από τους χαμένους αυτής της νέας στρατηγικής. «Το έγγραφο αφιερώνει μόλις μια γραμμή στην περιγραφή της συνεργασίας με το Ηνωμένο Βασίλειο – κάτι που είναι εντυπωσιακό λαμβάνοντας υπόψη πόσο βασικός εταίρος είναι το Ηνωμένο Βασίλειο σε θέματα ασφάλειας και άμυνας. Αυτό είναι, για μένα, ένα σαφές σημάδι ότι οι σχέσεις μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών είναι εντελώς καταπονημένη», τόνισε.
Περισσότερα χρήματα για την άμυνα
Ωστόσο, το ΗΒ είναι μέρος του ΝΑΤΟ και η ΕΕ καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να υπογραμμίσει ότι αυτή η νέα στρατηγική δεν θα αντικαταστήσει σε καμία περίπτωση τη διατλαντική συμμαχία, αλλά στην πραγματικότητα θα την ενισχύσει.
Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όπως και η Αλβανία, ο Καναδάς, η Βόρεια Μακεδονία, η Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Ωστόσο, οι περισσότεροι απέτυχαν σταθερά στη δέσμευσή τους να ξοδέψουν το 2% του ΑΕΠ τους σε αμυντικές δαπάνες, όπως απαιτεί το ΝΑΤΟ, επικαλούμενες τακτικά κριτική από την Ουάσιγκτον. Η Ελλάδα, η Κροατία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Εσθονία, η Λετονία, η Πολωνία, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Γαλλία ήταν οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες που έφτασαν αυτό το όριο πέρυσι.
Ωστόσο, η Στρατηγική Πυξίδα θα μπορούσε να δει ότι η κριτική αποσιωπήθηκε καθώς υποδηλώνει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ «δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν ουσιαστικά τις αμυντικές τους δαπάνες».
Σχεδιάζει επίσης να ενισχύσει την ικανότητα των κρατών μελών να χρηματοδοτούν από κοινού έργα έρευνας και ανάπτυξης με βάση τις απαιτήσεις δυνατοτήτων τους — κάτι που θα οδηγήσει σε περισσότερο στρατιωτικό εξοπλισμό επόμενης γενιάς «Made in Europe» — και να επενδύουν από κοινού σε ικανότητες.
Ο στρατιωτικός εξοπλισμός δεν κοστίζει λίγα και καθώς οι απειλές εξελίσσονται - οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο ενώ η Ρωσία μόλις ανέπτυξε νέους υπερηχητικούς πυραύλους - το ίδιο ισχύει και για την τεχνολογία, αλλά μπορεί να είναι απρόσιτη για μικρές χώρες με μικρούς προϋπολογισμούς, όπως η Βαλτική.
Από τον Ιανουάριο, όταν η συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κατά μήκος των συνόρων με την Ουκρανία είχε ήδη φτάσει τις 100.000, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν ενισχύσει τους πόρους τους στην ανατολική πλευρά του με περισσότερα στρατεύματα και περισσότερες δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένων πολεμικών πλοίων και μαχητικών αεροσκαφών.
Οι ΗΠΑ αύξησαν επίσης απότομα τον αριθμό των στρατευμάτων που έχουν αναπτύξει σε διμερή βάση σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Για πρώτη φορά από το 2005, 100.000 στρατιώτες των ΗΠΑ αναπτύχθηκαν σε όλη την Ευρώπη στα μέσα Μαρτίου. Η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία, που συνορεύουν με τη Ρωσία, ζήτησαν και έλαβαν περισσότερη βοήθεια. Αλλά λένε ότι χρειάζονται περισσότερα.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Gabrielius Landsbergis, δήλωσε τη Δευτέρα πριν από το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων ότι «τα κράτη της Βαλτικής χρειάζονται απεγνωσμένα πρόσθετη προσοχή όσον αφορά την ασφάλεια και την άμυνα. Στηριζόμαστε στην αποτροπή, νομίζω ότι αυτή η φάση πρέπει να τελειώσει Πρέπει πραγματικά τώρα στην πραγματική όρθια άμυνα. Νομίζω ότι πρέπει να δούμε περισσότερο εξοπλισμό και πρώτα από όλα τα πραγματικά αμυντικά σχέδια της Βαλτικής που θα αντικατοπτρίζουν τη στρατηγική πραγματικότητα της περιοχής», πρόσθεσε.
«Ένας ικανός και ισχυρός παράγοντας εξωτερικής πολιτικής»
Τα τελευταία δύο χρόνια, αξιωματούχοι και ηγέτες της ΕΕ φωνάζουν όσο το δυνατόν συχνότερα ότι θέλουν το μπλοκ να έχει μεγαλύτερο γεωπολιτικό βάρος παγκοσμίως.
Όμως, οι εβδομάδες που προηγήθηκαν της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία επέφεραν μεγάλο πλήγμα σε αυτές τις φιλοδοξίες με τις ευρωπαϊκές χώρες να παραμερίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις συνομιλίες Ρωσίας-ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Έκτοτε, η ΕΕ έχει μπλοκάρει τη Ρωσία με τεράστιες κυρώσεις με γρήγορο και ενιαίο τρόπο, γεγονός που ενίσχυσε τα γεωπολιτικά διαπιστευτήρια της ΕΕ. Η Στρατηγική Πυξίδα έχει ως στόχο να το προωθήσει αυτό.
Στο πλαίσιο της νέας πολιτικής της, η ΕΕ δεσμεύεται να εκπονεί μια νέα ανάλυση απειλών κάθε τρία χρόνια, η οποία, σύμφωνα με την Antinozzi, «είναι το κλειδί για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής κουλτούρας που, με τη σειρά της, μπορεί να κάνει την ΕΕ ασφαλή και τις αμυντικές πολιτικές πολύ πιο συνεκτικές».
«Ως απάντηση στην εισβολή, η ΕΕ έδειξε —ενδεχομένως για πρώτη φορά στη ζωή της— ότι μπορεί να είναι ικανός και διεκδικητικός παράγοντας εξωτερικής πολιτικής. Αυτό δίνει νέα πνοή στη μεγαλειώδη ρητορική της, ιδίως στη στρατηγική πυξίδα», κατέληξε η ίδια.
