Η τεταμένη σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας φτάνει σε σημείο καμπής, καθώς η τουρκική κυβέρνηση έχει πάρει μια ολοένα και πιο αυταρχική στροφή και έκανε αμφισβητήσιμες επιλογές εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία χρόνια
Η Ουάσιγκτον όλο αυτό το χρονικό διάστημα ανησυχούσε με τη στάση της Άγκυρας κάνοντας "υπομονή" και αναμένοντας η Τουρκία να αρχίσει σταδιακά να αλλάζει πορεία.
Όμως αυτή η υπομονή των ΗΠΑ φθάρθηκε, καθώς η Άγκυρα έχει επανειλημμένα αποτύχει να μετριάσει τις ανησυχίες της, προβαίνοντας ακόμη και σε εχθρικές ενέργειες εναντίον τους, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση της φυλάκισης του Andrew Brunson, ενός χριστιανού ιερέα από τη Βόρεια Καρολίνα, με την κατηγορία της τρομοκρατίας.
ΗΠΑ και Τουρκία έχουν πολλές και σοβαρές διαφωνίες μεταξύ τους τα τελευταία χρόνια.
1. Κούρδοι
Η τουρκική κυβέρνηση πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν λάβει σοβαρά υπόψη τις προκλήσεις για την ασφαλειά της και έχει δηλώσει απογοητευμένη με την υποστήριξη των ΗΠΑ στους Κούρδους του YPG.
Θεωρεί η Άγκυρα ως δεδομένους των δεσμούς του YPG με το ΡΚΚ το οποίο ΗΠΑ και ΕΕ έχουν κηρύξει τρομοκρατική οργάνωση.
Ο πρωταρχικός στόχος της Άγκυρας στη Συρία ήταν να εμποδίσει το YPG να δημιουργήσει μια αυτόνομη κουρδική περιοχή κατά μήκος των τουρκικών συνόρων, θεωρώντας ότι η εδαφική συνέχεια κουρδικών πληθυσμών στη ΝΑ Τουρκία-Βόρεια Συρία -Βόρειο Ιράκ, θα αποτελούσε μια σημαντική παράμετρο στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους.
Για τον λόγο αυτό η Άγκυρα ανέλαβε στρατιωτική δράση εναντίον των δυνάμεων YPG τον Ιανουάριο του 2018.
2. Πραξικόπημα 2016
Πολλοί Τούρκοι παραμένουν προβληματισμένοι επειδή πιστεύουν ότι υπάρχει έλλειψη κατανόησης των δυτικών ηγετών στο να αντιληφθούν το τραύμα που τους προξένησε η απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016.
Παρά την αντίθεση με τον Ερντογάν στο εκλογικό σώμα, υπήρχε σπάνια συναίνεση σε όλο το πολιτικό φάσμα ότι το στρατιωτικό πραξικόπημα δεν ήταν η λύση, ενώ υπάρχει περαιτέρω ανησυχία καθώς ο κατηγορούμενος ως εγκέφαλος του, Ισλαμικός κληρικός Fethullah Gulen, διαμένει νόμιμα στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ.
Η Άγκυρα έχει παράσχει σωρεία εγγράφων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια να αποδείξει την ενοχή του Γκιουλέν.
Η Ουάσιγκτον ωστόσο δεν βρήκε τα αποδεικτικά στοιχεία αρκετά πειστικά, ώστε ο ομοσπονδιακός δικαστής να δώσει εντολή έκδοσης του Γκιουλέν στην Τουρκία προκειμένου να δικαστεί.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν αυτό το αδιέξοδο, αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν πραγματοποιήσει αρκετές τεχνικές συναντήσεις με τους Τούρκους ομολόγους τους, για να συζητήσουν τα στοιχεία που παρουσιάζονται.
Οι Αμερικανοί πέραν των ανωτέρω, ενοχλούνται από τον υπερβολικό ζήλο της τουρκικής κυβέρνησης για τη σύλληψη ύποπτων συνωμοτών του πραξικοπήματος, αφού αυτός μετατράπηκε σε κυνήγι εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του.
Αμέσως μετά το πραξικόπημα, επιβλήθηκε τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης η οποία επεκτάθηκε επανειλημμένα.
Ακολούθησε η φυλάκιση αρκετών Αμερικανών πολιτών, καθώς και Τούρκων υπαλλήλων δύο προξενείων των ΗΠΑ, με αβάσιμες κατηγορίες για συνδέσεις με το PKK και τον Gulen.
Η υπόθεση του ιερέα Μπράνσον την οποία μνημονεύσαμε νωρίτερα προκάλεσε τη μεγαλύτερη δυνατή κατακραυγή στις Ηνωμένες Πολιτείες και έλαβε πολύ σοβαρές διαστάσεις, αφού ενεπλάκη άμεσα η κυβέρνηση των ΗΠΑ και ο Αμερικανός Πρόεδρος στην υπόθεση της απελευθέρωσης του από τους Τούρκους
Τούρκοι αξιωματούχοι επέμεναν ότι η υπόθεση εμπίπτει αποκλειστικά στην αρμοδιότητα του ανεξάρτητου δικαστικού σώματος, αλλά οι κινήσεις του Ερντογάν υποδηλώνουν το αντίθετο, αφού ο οποίος έχει ασχοληθεί με τη διπλωματία ομήρων, δηλώνοντας δημοσίως ότι θα παραδώσει τον ένα κληρικό σε αντάλλαγμα του άλλου: τον Brunson για τον Gulen.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
To Κογκρέσο εισάγει νομοσχέδιο για τον αποχαρακτηρισμό του Πακιστάν ως συμμάχου του ΝΑΤΟ
3. S-400-F-35
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν επίσης για τα σχέδια της Άγκυρας η οποία αγόρασε το αντιαεροπορικό ρωσικό σύστημα S-400.
Αυτό το σύστημα δεν είναι διαλειτουργικό με το ΝΑΤΟ και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια των μαχητικών αεροσκαφών F-35.
Για τον λόγο αυτό οι ΗΠΑ έκαναν πολλές προσπάθειες να πείσουν την Τουρκία να μην το ενεργοποιήσει και επί της ουσίας ή να το αποδώσει πίσω στη Ρωσία, ή να το εναποθηκεύσει , αδρανοποιώντας το,
Η Τουρκία αδιαφόρησε, με αποτέλεσμα αφενός οι ΗΠΑ να την αποβάλλουν από το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών stealth F-35, αφετέρου να τις επιβάλλουν κυρώσεις για τους S-400 βάσει του νόμου Countering America's Adversaries Through Sanctions (CAATSA) που απαγορεύουν συναλλαγές με ρωσικές αμυντικές βιομηχανίες
4. Halkbank
Επίσης ενέργειες του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ θα μπορούσαν να βλάψουν περαιτέρω την τουρκική οικονομία.
Για παράδειγμα, το Υπουργείο Οικονομικών μπορεί να αποφασίσει να επιβάλει πρόστιμο στην κρατική Halkbank για απάτη και συνωμοσία για παραβίαση των κυρώσεων του Ιράν στην εποχή του Ομπάμα και επιβολή νέων κυρώσεων σε χώρες που δεν σταματούν όλες τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου
5. ΝΑ Μεσόγειος-Ελλάδα-Κύπρος
Περιοχές και κράτη στους οποίους ξεδιπλώθηκε η τουρκική επιθετικότητα με σοβαρούς κινδύνους για στρατιωτική ανάφλεξη, η οποία απεφεύχθη τελικά χάρη σε διπλωματικές ενέργειες με την ενεργή συμμετοχή της ΕΕ.
6. Η στάση του Τράμπ και των ΗΠΑ
Όταν ο Τραμπ ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Ερντογάν ήλπιζε ότι o Αμερικανός Πρόεδρος θα διορθώσει τα κακώς κείμενα της εποχής του Ομπάμα, λαμβάνοντας μέτρα όπως η έκδοση του Γκουλέν και θα έπαυε να βοηθάει τους Κούρδους του YPG.
Ωστόσο, η νέα Αμερικανική διοίκηση δεν παρέκκλινε σημαντικά από τις υπάρχουσες πολιτικές των ΗΠΑ για την Τουρκία.
Η διμερής σχέση φορτίστηκε τον Ιανουάριο του 2018, όταν ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στην περιοχή Αφρίν της βορειοδυτικής Συρίας, πολεμώντας κατά των Κούρδων του YPG.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Θεσσαλονίκη: Αστυνομικοί "αντιστέκονται" στις εντολές της κυβέρνησης και προσκυνούν τον Σταυρό
Οι απειλές της Άγκυρας να επεκτείνει αυτήν την επιχείρηση 60 μίλια ανατολικά στο Manbij, όπου είχαν την έδρα τους οι μαχητές YPG και οι Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ, αύξησαν την ανησυχητική προοπτική των Τούρκων και των Αμερικανών στρατιωτών να βρεθούν αντιμέτωποι στρέφοντας ο ένας το όπλο κατά του άλλου.
Η κυβέρνηση Τραμπ προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις μέσω της διπλωματικής oδού.
Την ίδια εβδομάδα τον Φεβρουάριο του 2018, οι Σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, ΥΠΑΜ και ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, συναντήθηκαν με τους Τούρκους ομολόγους τους.
Μια μακρά συνομιλία μεταξύ του πρώην Αμερικανού ΥΠΕΞ, Rex Tillerson και του Ερντογάν στην Άγκυρα, οδήγησε στη δημιουργία αρκετών ομάδων εργασίας για την επίλυση διμερών διαφορών.
Προκειμένου να αποτρέψει την Άγκυρα να αγοράσει ρωσικά S-400, η κυβέρνηση Trump βελτίωσε την προσφορά να πουλήσει στην Τουρκία το αμερικανικό σύστημα πυραύλων Patriot, ικανοποιώντας την τουρκική επιθυμία για περισσότερες δυνατότητες μεταφοράς τεχνολογίας και συμπαραγωγής.
Αν και η απόλυση του Tillerson προκάλεσε καθυστερήσεις, ο διάδοχός του Μάικ Πομπέο συνέχισε αυτές τις προσπάθειες.
Σύμφωνα με τον θαυμασμό του για τους ισχυρούς ηγέτες, ο Τραμπ απέφυγε να επικρίνει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τουρκίας ή τη φυλάκιση των πολιτών της με αμφίβολες κατηγορίες.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τράμπ, ο οποίος θαύμαζε τους ισχυρούς ηγέτες, απέφυγε να συγκρουστεί με τον Ερντογάν, τον οποίο μάλιστα κάλεσε να τον συγχαρεί που νίκησε στο συνταγματικό δημοψήφισμα τον Απρίλιο του 2017 που δημιούργησε ένα εξαιρετικά συγκεντρωτικό προεδρικό σύστημα στην Τουρκία, όπως και πάλι τον κάλεσε για να τον συγχαρεί για την επανεκλογή του ως Προέδρου τον Ιούνιο του 2018.
Από τότε και μέχρι σήμερα ο Τράμπ στάθηκε ως φίλος στον Ερντογάν, προσπαθώντας ακόμη και την ύστατη στιγμή να αποτρέψει, ανεπιτυχώς τελικά την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, λόγω της αγοράς των S-400.
7. Η εκλογή Μπάϊντεν σηματοδοτεί εξελίξεις
Ένα από τα σοβαρά ζητήματα που θα κληθεί να διαχειριστεί ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος είναι οι διμερείς σχέσεις με την Τουρκία.
Η στρατηγική γεωγραφική θέση της Τουρκίας, το γεγονός ότι ανήκει στο ΝΑΤΟ και η κεντρική θέση σε αρκετούς περιφερειακούς στόχους των ΗΠΑ, καθιστούν την ανάγκη ύπαρξης καλών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών ως σημαντική.
Καθώς η Ρωσία και άλλοι αντίπαλοι των ΗΠΑ επωφελούνται από τη διαμάχη με την Τουρκία, δεν είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να απομακρυνθούν από τον προκλητικό σύμμαχό τους.
Υπάρχουν αρκετοί Αμερικανοί αναλυτές οι οποίοι συνιστούν αναφορικά με τους χειρισμούς του νέου Αμερικανού Προέδρου σε σχέση με την Τουρκία ότι, οποιαδήποτε πολιτική απάντηση στις τρέχουσες κρίσεις των Αμερικανοτουρκικών σχέσεων θα πρέπει να προσέξει να δώσει προτεραιότητα στο μακροπρόθεσμο δυναμικό της σχέσης, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι οι ΗΠΑ θέλουν την Τουρκία ως σύμμαχο.
Το θέμα είναι θέλουν τον Ερντογάν;
Κλείνοντας, θα έλεγα πως πεποίθηση του γράφοντος είναι πως η Τουρκία του Ερντογάν θα πρέπει να αλλάξει πάρα πολύ τη στάση της εντός και εκτός Τουρκίας και να δώσει απτά δείγματα γραφής, ότι η στροφή της προς τη Δύση δεν θα είναι ευκαιριακή αλλά στέρεη.
Περί αυτού άπαντες αμφιβάλλουν για την αξιοπιστία του Ερντογάν, οπότε είναι πάρα πολύ πιθανό να δούμε αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία.
