του Gleb Kuznetsov*
Το Αζερμπαϊτζάν βομβάρδισε τον καθεδρικό ναό στη Σούσα. Για να είμαστε ακριβείς τον ναό του Χριστού Σωτήρος [ο ναός ανεγέρθηκε την περίοδο 1858-1887 και ανήκει στην Αρμενική Αποστολική Εκκλησία]. Το βομβάρδισε απολύτως σκόπιμα. Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει καμία στρατιωτική σημασία σ’ αυτή την πράξη. Ο ναός υπήρξε, πράγματι, στρατιωτικός χώρος. Αλλά αυτό συνέβη πριν από καιρό και το έκαναν οι Αζέροι. Κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου στο Καραμπάχ, οι Αζέροι αποθηκεύτηκαν εκεί πυρομαχικά για τους πολλαπλούς εκτοξευτές “Grad”, ορθά πιστεύοντας ότι οι Αρμένιοι δεν θα χτυπούσαν τη δική τους εκκλησία, αν και δεν είχαν λειτουργήσει εντός της ήδη για 70 χρόνια.
.
Δεν ήταν, όμως, οι κομμουνιστές που σταμάτησαν τις λειτουργίες στο ναό και τον μετέτρεψαν σε αποθήκη το 1920. Ήταν οι άνθρωποι του δήμιου του Καραμπάχ, του Khosrov bey Pasha bey oglu Sultanov, που διορίστηκε από την κυβέρνηση των μουσαβατιστών [παντουρκιστικό κίνημα των Αζέρων που κυβέρνησε την Λ.Δ. του Αζερμπαϊτζάν το διάστημα 1918-1920] ως «κυβερνήτης» [ο ίδιος ήταν και υπουργός άμυνας του κράτους αυτού].
Τα ερείπια της Σούσα μετά τη σφαγή του 1920
.
Ο Σουλτάνοφ έγινε διάσημος για τη σφαγή των Αρμενίων και τις ληστείες που διέπραξε, στη συνέχεια προσπάθησε να πάει με τους Μπολσεβίκους που επιτέθηκαν στην Υπερκαυκασία, αλλά αυτοί δεν τον δέχθηκαν. Τότε κατέφυγε στην Τουρκία, όπου τελείωσε τις μέρες του θέτοντας τα θεμέλια για το σημερινό τουρκικό προπαγανδιστικό οικοδόμημα «Δύο χώρες – ένας λαός».
.
Η σφαγή στη Σούσα, την οποία οργάνωσε ο Σουλτάνοφ, δεν άφησε ούτε έναν Αρμένιο στη μεγάλη εμπορική πόλη, που ο μισός της πληθυσμός ήταν Αρμένιοι. Πολλές χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν [ο αριθμός φθάνει μέχρι τις 30 χιλιάδες]. Αυτόπτες μάρτυρες των συνεπειών της δράσης του Σουλτάνοφ στο Καραμπάχ από τον επιτιθέμενο Κόκκινο Στρατό, όπως ο Σεργκό Ορντζονικίντζε, περιέγραψαν το ερειπωμένο αρμενικό τμήμα της πόλης ως μια από τις πιο φρικτές εντυπώσεις της ζωής τους. Και οι Μπολσεβίκοι, που έζησαν τον εμφύλιο πόλεμο, προφανώς, είχαν δει τα πάντα.
.
Εάν κερδίσει το Αζερμπαϊτζάν, αυτή θα είναι η μοίρα του Αρτσάχ. Και δεν είναι μια υπερβολή. Είναι απλή διαπίστωση.
.
Οι Αρμένιοι που δεν αφήνουν τα σπίτια τους οικειοθελώς, θα αναγκαστούν να το κάνουν υπό το φόβο του θανάτου. Οι εκκλησίες τους θα καταστραφούν ή θα μετατραπούν σε τζαμιά. Τα μνημεία θα καταστραφούν. Θα καταστραφούν επίσης τα νεκροταφεία των Αρμενίων, ώστε να μην παραμείνει ούτε μία ένδειξη της παρουσίας τους σε αυτήν τη γη. Αυτό συνέβη και συμβαίνει στην Τουρκία, μετά τη σφαγή [1915], αλλά και στο Ναχιτσεβάν και στο Αζερμπαϊτζάν – τα πρόσφατα χρόνια. Γι’ αυτήν την εξέλιξη δεν υπάρχει κανένα μυστικό ή πιθανότητα άλλων σεναρίων.
.
Όσοι μιλούν για «ουδετερότητα», για δύο αλήθειες, για «τους Αρμένιους που επίσης πυροβολούν», είτε εν γνώσει τους, με βάση το συναίσθημα ή τα χρήματα, είτε ασυνείδητα, απλώς αρνούνται την πραγματικότητα. Την πραγματικότητα του τι θα συμβεί αν κερδίσει το Αζερμπαϊτζάν. Δεν πρόκειται για πόλεμο για την «εδαφική ακεραιότητα», αλλά για έναν πόλεμο αφανισμού. Αφανισμός των ανθρώπων, αφανισμός της ιστορίας και αφανισμός του πολιτισμού.
.
*πολιτικού επιστήμονα, επικεφαλής του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων του Εξειδικευμένου Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας (EISI)
