Τα Βαλκάνια αποτελούν περιοχή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την Τουρκία, ως αποτέλεσμα της γεωπολιτικής εγγύτητας και των ιστορικών και πολιτιστικών δεσμών της.
Τους τελευταίους μήνες, οι σχέσεις με τις βαλκανικές χώρες, και τα ζητήματα που σχετίζονται με αυτές, έχουν αρχίσει να καταλαμβάνουν ολοένα και πιο εξέχουσα θέση στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας.
Η προσέγγιση Τουρκίας-Σερβίας
Τη Δευτέρα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε την Αλβανία, η οποία πέρυσι υπέγραψε συμφωνία για την αναβάθμιση των διμερών σχέσεων με την Άγκυρα σε επίπεδο στρατηγικής εταιρικής σχέσης.
Την επόμενη μέρα, ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς επισκέφθηκε την Άγκυρα μετά από πρόσκληση του Τούρκου ομολόγου του. Η επίσκεψη ήταν σημαντική για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι η Τουρκία είναι πιθανό να ενεργήσει ως μεσολαβητής κατά τις συνομιλίες κρίσης μεταξύ όλων των μερών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Αυτά αναμένεται να πραγματοποιηθούν μετά τις εκλογές στη Σερβία τον Απρίλιο.
Οι σχέσεις Τουρκίας με την Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βρίσκεται στη μέση μιας πολιτικής κρίσης που περιλαμβάνει τους Βόσνιους και τους Σέρβους του έθνους. Προκλήθηκε όταν το Σερβικό μέλος της τριμερούς προεδρίας της χώρας, Μίλοραντ Ντόντικ, ζήτησε την de facto απόσχιση των Σερβοβόσνιων από το κράτος της Βοσνίας, σχηματίζοντας το δικό τους επίσημο στρατό, δικαστικό και φορολογικό σύστημα.
Αυτό θεωρείται αντίθετο με τη Συμφωνία του Ντέιτον με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ που τερμάτισε τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο της χώρας το 1995 και καθιέρωσε την τριμερή προεδρία.
Σε μια χώρα όπου οι εθνοτικές διαιρέσεις μεταξύ Σέρβων, Βοσνίων και Κροατών οδήγησαν σε εγκλήματα πολέμου στην πρόσφατη ιστορία, οι τρέχουσες εντάσεις έχουν βάλει άλλες χώρες στην περιοχή σε επιφυλακή.
Οι επιπτώσεις αυτών των εντάσεων είναι πιθανό να γίνουν αισθητές πολύ πέρα από τα σύνορα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τα τουρκικά, ρωσικά, αμερικανικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα στην περιοχή.
Η Τουρκία, η οποία έχει βαθιά ριζωμένους δεσμούς με τα βαλκανικά κράτη, χαρακτήρισε την κίνηση του Ντόντικ ως «λανθασμένη και επικίνδυνη». Κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Σέρβο ομόλογό του μετά τη συνάντησή τους αυτή την εβδομάδα, ο Ερντογάν είπε ότι συμφώνησαν να συγκεντρώσουν τους τρεις ηγέτες της τριμερούς προεδρίας της Βοσνίας για μια συνάντηση στην Άγκυρα ή στο Βελιγράδι σε μια προσπάθεια επίλυσης της κρίσης.
Πρόσθεσε ότι η Τουρκία θα εντείνει τις διπλωματικές της προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης αμέσως μετά τη διεξαγωγή των εκλογών στη Σερβία.
Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης επικαλέστηκαν τον Ερντογάν που είπε ότι οι ηγέτες των βαλκανικών κρατών εξέφρασαν την υποστήριξή τους για την προσφορά διαμεσολάβησής του.
Η Τουρκία, η οποία έχει καλές διπλωματικές σχέσεις με τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων και παρέχει οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια, έχει καλλιεργήσει τις σχέσεις της με κάθε χώρα της περιοχής τα τελευταία χρόνια.
Τον Αύγουστο, για παράδειγμα, ο Ερντογάν ξεκίνησε μια τριήμερη περιοδεία στα Βαλκάνια, κατά τη διάρκεια της οποίας επισκέφθηκε τη Βοσνία και το Μαυροβούνιο. Τον επόμενο μήνα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου επισκέφτηκε τη Σερβία για να ανοίξει τουρκικό προξενείο στην πόλη Νόβι Παζάρ, ο πληθυσμός της οποίας είναι κατά κύριο λόγο Βόσνιοι Μουσουλμάνοι.
Η σημασία της Σερβίας και της Βοσνίας για την Τουρκία φαίνεται να αντανακλά το εμβληματικό έργο της Άγκυρας στην περιοχή, τον αυτοκινητόδρομο Βελιγραδίου-Σαράγεβο.
Ο Ερντογάν συναντήθηκε επίσης με τον Βούτσιτς, τον Κροάτη πρόεδρο Ζόραν Μιλάνοβιτς και τον Ντόντικ σε ξεχωριστές συναντήσεις τους επόμενους μήνες. Ειδικότερα, ο Ντόντικ υποστηρίζει τον ρόλο της Τουρκίας στα Βαλκάνια, λέγοντας: «Η μοίρα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης εξαρτάται από τον διάλογο των τοπικών πολιτικών, με την υποστήριξη του Ερντογάν. Εκτός από αυτό, η γνώμη κανενός δεν θα οδηγήσει σε ένα καλό αποτέλεσμα για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη».
Η Στρατιωτική συμφωνία Τουρκίας-Σερβίας
Η Τουρκία, η οποία απολαμβάνει ιστορικά στενούς δεσμούς με μουσουλμάνους Βόσνιους, έχει επίσης αρχίσει να αναπτύσσει στενότερους δεσμούς με τη Σερβία, η οποία θεωρεί μια σταθερή Τουρκία ζωτικής σημασίας για την περιοχή των Βαλκανίων. Αυτοί οι διμερείς δεσμοί έχουν αναπτυχθεί όχι μόνο σε πολιτικές και οικονομικές γραμμές, αλλά έχουν και στρατιωτική διάσταση.
Μια στρατιωτική συμφωνία-πλαίσιο που υπεγράφη από την Άγκυρα και το Βελιγράδι το 2019 αντιμετώπισε κριτική από την τουρκική αντιπολίτευση κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στο τουρκικό κοινοβούλιο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η κυβέρνηση υπερασπίστηκε τη συμφωνία, η οποία επικυρώθηκε από τη Σερβία το 2020, ως μια συμφωνία ρουτίνας παρόμοια με αυτές που υπογράφηκαν με άλλες χώρες.
Ωστόσο, πολιτικοί της αντιπολίτευσης είπαν ότι περιλαμβάνει λεπτομέρειες που θα προβληματίσουν τους συμμάχους της Τουρκίας και θα επηρεάσουν αρνητικά τα συμφέροντα της χώρας στα Βαλκάνια. Προειδοποίησαν ότι μπορεί επίσης να θέσει σε κίνδυνο τον ρόλο της Τουρκίας ως μεσολαβητή στην περιοχή.
Οι τουρκικές αρχές δήλωσαν πρόσφατα ότι θα αναπτύξουν 50 αστυνομικούς στα σύνορα της Ουγγαρίας με τη Ρουμανία και τη Σερβία για να βοηθήσουν στις προσπάθειες πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης, του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και των διασυνοριακών εγκλημάτων.
Η επίσκεψη Ερντογάν στην Αλβανία
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε πρόσφατα την Αλβανία με πολυπληθή αντιπροσωπεία στις αρχές της εβδομάδας . Μιλώντας για διμερείς συμφωνίες και επενδύσεις , ο Πρόεδρος Ερντογάν έκανε δύο πολύ συμβολικά ανοίγματα.
Ένα από αυτά ήταν που εγκαινίασε το άνοιγμα των σπιτιών που έχτισε η Τουρκία για τους σεισμόπληκτους μετά τον σεισμό που έγινε στην Αλβανία το 2019.
Το άλλο ήταν η εκδήλωση για τα εγκαίνια του τζαμιού Ετ’Χεμ Μπέη στην πρωτεύουσα, Τίρανα.
Πλήθος κόσμου, κρατώντας τουρκικές και αλβανικές σημαίες, συνέρρευσε στην τελετή έναρξης. Προκειμένου να διατηρηθεί το τέμενος Ετ’Χεμ Μπέη και να παραδοθεί στις επόμενες γενιές, η ΤΙΚΑ ξεκίνησε την αποκατάσταση το 2018 με οδηγίες του Ερντογάν και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν πέρυσι.
Φοβάμαι ότι αυτό είναι ένα όραμα που δεν μπορεί να καταλάβει η Akşener, η οποία είπε ότι θα έκλεινε την TIKA αν γινόταν πρωθυπουργός.
Τα λόγια του Ερντογάν στην τελετή εξηγούν επίσης ότι ένα τουρκικό ίχνος έχει μείνει στα Βαλκάνια που θα θυμούνται για γενιές:
«Το τέμενος Ετ’Χεμ Μπέη, η κοινή πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας και της Αλβανίας , είναι το στολίδι των Τιράνων», είπε
Η επίσκεψη Ερντογάν στην Αλβανία ωστόσο απέβλεπε στην εγγύηση παροχής υποστήριξης προς τον φίλο του Αλβανό Πρωθυπουργό Ράμα, προκειμένου να μην ενταχθεί άμεσα η Αλβανία στην ΕΕ και οπωσδήποτε όχι πριν από την διευθέτηση του θέματος του Κοσυφοπεδίου, επιχειρώντας έτσι η Τουρκία να παίξει το ρόλο του ρυθμιστή των εξελίξεων στα Βαλκάνια, κινώντας τα νήματα για την δημιουργία της Μεγάλης Αλβανίας, την οποία βλέπει ως επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την οποία επιχειρεί να αναβιώσει
Είναι περιττό να πούμε τέλος ότι η Τουρκία στοχεύει να ενεργοποιήσει την Αλβανία αλλά και τις δικές της δυνάμεις από το Αλβανικό έδαφος, σε περίπτωση στρατιωτικής αναμέτρησης με την Ελλάδα επ' ώφελεία της, γεγονός που θα είναι λίαν δυσχερές εάν η Αλβανία ενταχθεί στην ΕΕ .
Η Τουρκία και οι άλλες δυνάμεις στα Βαλκάνια
Από τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, τα Βαλκάνια αποτελούν προτεραιότητα για την Τουρκία, η οποία έχει αναδειχθεί σε σημαντικό παίκτη στην περιοχή τις τελευταίες δύο δεκαετίες χάρη στην αυξανόμενη οικονομική και πολιτική επιρροή της.
Η Άγκυρα έχει επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της συμμετοχής των βαλκανικών χωρών στο ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης στην επιτυχημένη προσπάθεια της πΓΔΜ να ενταχθεί στη συμμαχία.
Από το 1995, η Άγκυρα έχει λάβει μέρος σε όλες τις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια και έχει παράσχει στρατεύματα για να υπηρετήσουν με τις διεθνείς δυνάμεις ασφαλείας στο Κοσσυφοπέδιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Ενώ το διακύβευμα είναι μεγάλο για την Τουρκία στα Βαλκάνια, είναι επίσης σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα άλλων διεθνών και περιφερειακών παραγόντων. Η περιοχή έχει γίνει περιοχή ενδιαφέροντος για ένα ευρύ φάσμα ξένων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας, των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ρωσίας.
Η Μόσχα δείχνει ιδιαίτερα έντονο και ενεργό ενδιαφέρον για την περιοχή, καταβάλλοντας προσπάθειες να ενισχύσει την οικονομική της παρουσία και την πολιτική της επιρροή εκεί. Ωστόσο, οι πολιτικές της στα Βαλκάνια δεν ευθυγραμμίζονται με αυτές της Τουρκίας.
Ως εκ τούτου, η εμπλοκή της Άγκυρας στην τρέχουσα περιφερειακή κρίση, και ο μελλοντικός της ρόλος, είναι πιθανό να εξαρτηθεί από τον συντονισμό με άλλες δυνάμεις, ιδίως τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
