Πιστέψετε το ή όχι, αλλά η ερώτηση «ποια ακριβώς κράτη περιλαμβάνονται στην Ευρώπη» είναι περισσότερο αμφιλεγόμενη από όσο νομίζετε. Κάποιοι είναι γενναιόδωροι και θεωρούν Ευρώπη μία περιοχή που φτάνει μέχρι την Ρωσία, ωστόσο κάποιοι πιο συντηρητικοί θεωρούν Ευρώπη μόνο τα κράτη που βρίσκονται δυτικότερα από την Πολωνία.
Ακόμη και οι ειδικοί καμιά φορά έχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το πού αρχίζει και πού τελειώνει η ευρωπαϊκή ήπειρος, μία στρατηγικά σημαντική ήπειρος που βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου.
Ποιος έχει δίκιο και ποιος λάθος σε αυτό το ζήτημα; Για να απαντήσουμε το ερώτημα «ποια είναι τα σύνορα της Ευρώπης» μπορούμε πολύ απλά να ρίξουμε μία ματιά σε έναν χάρτη. Οι παγκόσμιοι χάρτες προβάλουν καθαρά τα σύνορα των ηπείρων. Για παράδειγμα ο χάρτης της Βικιπαίδειας δείχνει πως τα νοτιοανατολικά όρια της Ευρώπης βρίσκονται στην Ελλάδα, δηλαδή η ήπειρος δεν περιλαμβάνει την ενδοχώρα της Τουρκίας. Βορειότερα τα σύνορα της Ευρώπης φτάνουν μέχρι την Ρωσία, το Καζακστάν και μέχρι κάποια μικρά τμήματα της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Αν και για πολλούς αυτή η απεικόνιση είναι όλα όσα χρειάζονται να ξέρουν για την έκταση της Ευρώπης, οι ειδικοί επισημάνουν πως υπάρχουν κάποια προβληματάκια με την γεωγραφική προσέγγιση του ζητήματος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αποκάλυψη: 20 χιλιάδων ετών η πυραμίδα που βρέθηκε στον βυθό του Ατλαντικού-Επιβεβαιώνει την ύπαρξη της Ατλαντίδας; (Βίντεο)
Ο Χάρτης της Ευρώπης
Η ήπειρος εξ ορισμού είναι μία μεγάλη και συνεχόμενη μάζα γης που ιδανικά διαχωρίζεται από άλλες μάζες γης μέσω εκτάσεων νερού. Η Βόρεια Αμερική διαφέρει από την Ευρώπη επειδή υπάρχει ένας τεράστιος ωκεανός στην μέση που αποκαλείται Ατλαντικός και τις διαχωρίζει. Όπως γνωρίζετε όμως δεν υπάρχει ένα αντίστοιχος ωκεανός που να χωρίζει την Ευρώπη με την Ασία, για αυτό και υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τα όρια της γηραιάς ηπείρου. Στα σύνορα Ασίας και Ευρώπης συναντάμε την Κασπία και την Μαύρη Θάλασσα, όμως αυτές οι θάλασσες δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να λύσουν το αιώνιο ερώτημα «πού τελειώνει η Ευρώπη».
Επίσης, εάν λάβουμε κυριολεκτικά τον παραπάνω ορισμό της ηπείρου τότε θα έπρεπε να βγάλουμε την Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισλανδία από την Ευρώπη και να προσθέσουμε πολλές ασιατικές και αφρικανικές χώρες διότι κάποιος μπορεί να περπατήσει από την Πορτογαλία μέχρι την Κίνα ή την Αφρική χωρίς να συναντήσει πουθενά νερό.
Επειδή καταλαβαίνετε πως ο ορισμός αυτός δεν είναι μία ικανοποιητική λύση, κάποιοι θεωρούν τα Καυκάσια Όρη ως την φυσική συνοριογραμμή μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας. Δεδομένου αυτού, γιατί η Τουρκία δεν βρίσκεται εντός του ευρωπαϊκού χάρτη; Ο χάρτης της Βικιπαίδειας περιλαμβάνει κάποιες πολύ μικρές περιοχές της Τουρκίας εντός της ευρωπαϊκής ηπείρου, ωστόσο θεωρεί πως το συντριπτικό ποσοστό της επικράτεια τους κράτους υπάγεται στην Ασία.
Ένα άλλο πολύ περίεργο ερώτημα είναι γιατί θεωρείται η Κύπρος μέρος της Ασίας, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη πως η χώρα αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξαιτίας όλων αυτών οι χάρτες δεν αποτελούν και την καλύτερη απεικόνιση της πραγματικής έκτασης της Ευρώπης. Η γεωγραφία και η τοπογραφία μας δίνουν μία καλή γενική εικόνα, αλλά όταν μεγεθύνουμε τον χάρτη και ξεκινήσουμε να παρατηρούμε τις λεπτομέρειες το ζήτημα θέλει μία προσεκτικότερη προσέγγιση.
Η Ιστορία της Ευρώπης
Η ευρωπαϊκή ήπειρος θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ηπείρους στην ιστορία. Εδώ άνθισε ο πολιτισμός, εδώ γεννήθηκαν και πέθαναν δεκάδες αυτοκρατορίες που κυριαρχούσαν όλον τον γνωστό κόσμο για χιλιάδες χρόνια. Ίσως το πιο εύστοχο παράδειγμα ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας είναι αυτό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Θα μπορούσε να μας βοηθήσει ο χάρτης της να καθορίσουμε τα όρια της Ευρώπης;
Στο αποκορύφωμά της, η επικράτεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας περιλάμβανε πολλές περιοχές και χώρες που σήμερα δεν θεωρούνται «ευρωπαϊκές», τουλάχιστον σύμφωνα με την παραδοσιακή έννοια της λέξης. Για παράδειγμα οι Ρωμαίοι κατείχαν περιοχές της σημερινής Συρίας, του Μαρόκου, της Τυνησίας, ακόμη και της Αιγύπτου. Παράλληλα, δεν είχαν φτάσει μέχρι την Ιρλανδία, την Σκωτία και την Δανία.
Η πραγματικότητα είναι πως ο όρος «Ευρώπης» δεν χρησιμοποιούνταν συνεχόμενα κατά την ιστορία, για αυτό και δεν μπορούμε να συμβουλευτούμε κάποιον τόσο παλιό χάρτη για να καθορίσουμε τα όρια της ηπείρου μας. Ακόμη και σε παλαιότερες εποχές που χρησιμοποιούσαν τον όρο Ευρώπη τα σύνορα των αυτοκρατοριών άλλαζαν πάρα πολύ συχνά, επηρεάζοντας και τα όρια της ηπείρου.
Οπότε ούτε η ιστορική προσέγγιση στο ζήτημα είναι η λύση που αναζητούμε, για αυτό ας δοκιμάσουμε να βοηθηθούμε από την πολιτική.
Η Πολιτική Προσέγγιση
Η πολιτική αναφέρει ρητά πως τα σύνορα των κρατών καθορίζονται νομίμως από την διεθνή κοινότητα. Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τα σύνορα μίας ολόκληρης ηπείρου, σωστά; Αν θέλουμε να μάθουμε τι σημαίνει Ευρώπη βάσει νόμου το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ρίξουμε μία ματιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν ευρωπαϊκό πολυεθνικό οργανισμό με 27 κράτη-μέλη που θεωρητικά θα μας βοηθήσει να δούμε ποιες χώρες είναι ευρωπαϊκές και ποιες όχι.
Βλέποντας έναν χάρτη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρατηρούμε άμεσα πως υπάρχουν χώρες που βρίσκονται βαθιά εντός της ενδοχώρας της ηπείρου αλλά δεν βρίσκονται στην Ε.Ε., γεγονός που δημιουργεί προβλήματα. Ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο λείπει από τον χάρτη, το ίδιο και η Νορβηγία και η Ελβετία. Αυτό γίνεται γιατί η γεωγραφική τοποθεσία δεν είναι το μοναδικό κριτήριο που θέτει ο οργανισμός για να αποδεχθεί μία χώρα και να την συμπεριλάβει στην Ε.Ε. Υπάρχουν άλλα σημαντικότερα κριτήρια, όπως το να υπάρχουν δημοκρατικές αξίες σε ένα κράτος. Επίσης πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία και η Ελβετία απλά δεν επιθυμούν να είναι μέλος της Ε.Ε. και κανείς δεν μπορεί να τις αναγκάσει να ενταχθούν στον οργανισμό.
Η Τελευταία μας Προσπάθεια
Μία και όλες οι υπόλοιπες προσεγγίσεις δεν δούλεψαν, ας δοκιμάσουμε άλλη μία: την πολιτιστική προσέγγιση. Οι λίγο πιο ρομαντικοί πιστεύουν ότι τα σύνορα της Ευρώπης δεν περιορίζονται ούτε από σύνορα ούτε από νόμους. Θεωρούν ότι Ευρώπη είναι Ευρώπη είναι η μυρωδιά ενός γαλλικού φούρνου, η ομορφιά ενός ιταλικού κάμπου, η γαλήνη μίας ελληνικής παραλίας... Με απλά λόγια πιστεύουν πως η Ευρώπη είναι κουλτούρα και πολιτισμός, και όπως ξέρουμε αυτά τα δύο δεν περιορίζονται με φυσικά σύνορα αφού μπορούν να επεκταθούν ελεύθερα σε όλον τον κόσμο.
Φυσικά αυτή η προσέγγιση είναι πολύ υποκειμενική, αφού δεν μπορεί κανείς να καθορίσει ποιες χώρες έχουν επηρεαστεί σε τόσο βαθμό από την ευρωπαϊκή κουλτούρα που μπορούν να θεωρηθούν ευρωπαϊκές. Για παράδειγμα, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ένα ευρωπαϊκό κράτος;
Δεδομένων όλων αυτών, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως κάθε μία από τις προσεγγίσεις που αναλύσαμε είναι κατάλληλη για διαφορετικές περιπτώσεις. Αν θέλεις να είσαι τυπικά ορθός δες τον επίσημο χάρτη της Ευρώπης στην Βικιπαίδεια ή τον χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ ακολούθα την πολιτιστική και την ιστορική προσέγγιση εάν θέλεις μία πιο διευρυμένη ματιά της Ευρώπης.
