Ένας χρόνος συμπληρώνεται σήμερα, από το τέλος του 44ήμερου πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, που τελείωσε με την συνθηκολόγηση του Ερεβάν, και την κατάληψη από το Μπακού αρκετών εδαφών του αυτόνομου θύλακα, που στην συντριπτική του πλειοψηφία κατοικούνταν από Αρμένιους.
Του Χρήστου Τζώτζη
Μετά από σκληρές συγκρούσεις, οι Αζέρικες δυνάμεις κατέλαβαν το 10% περίπου του αρμενικού θύλακα, ενώ παράλληλα κατέλαβαν περιοχές που είχαν χάσει από τους Αρμένιους στο πρώτο πόλεμο του Καραμπάχ, στις αρχές της δεκαετίας του '90, περιοχές που το Ερεβάν συμφώνησε να επιστρέψει μετά την ήττα στον περσινό πόλεμο.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ήταν η εκτεταμένη χρήση drones από την πλευρά των Αζέρων. Πιο συγκεκριμένα, το Μπακού χρησιμοποίησε ευρέως μη επανδρωμένα αεροσκάφη τουρκικής (Bayraktar) και ισραηλινής (Harop, Skystriker και Orbiter) προέλευσης, τα οποία έγειραν αποφασιστικά την πλάστιγγα εναντίον των Αρμενίων.
Παράλληλα, η Τουρκία συνέδραμε αποφασιστικά το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, κυρίως με την διάθεση UAV Bayraktar όπως προαναφέραμε, αλλά και με τζιχαντιστές μισθοφόρους που μάχονταν μαζί με τον Αζερικό στρατό, και με Ειδικές Δυνάμεις, χωρίς βέβαια να το παραδεχτεί ποτέ. Στον αντίποδα, η Ρωσία, που αποτελεί και τον κατεξοχήν «σύμμαχο» της Αρμενίας, έμεινε στα λόγια και έφτασε μάλιστα στο σημείο, δια στόματος Πούτιν, να δώσει συγχωροχάρτι σε Αζέρους και Τούρκους, αποκαλώντας το Ναγκόρνο Καραμπάχ «αναπόσπαστο κομμάτι του Αζερμπαϊτζάν».
Τα θύματα και στις δύο πλευρές έφτασαν σε αρκετές χιλιάδες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που κυκλοφόρησαν από τους εμπoλέμους, η Αρμενία έχασε 3.360 στρατιώτες, ενώ το Αζερμπαϊτζάν έχασε 2.853 στρατιώτες. Ωστόσο, και οι δύο πλευρές υποβάθμισαν τον αριθμό των δικών τους απωλειών και υπερέβαλαν τον αριθμό των εχθρικών απωλειών και τραυματισμών, καθ' όλη την διάρκεια του πολέμου.
Το χρονικό του πολέμου
Οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν στις 27 Σεπτεμβρίου, με τις δύο πλευρές να βάλλουν εκατέρωθεν κατά των εχθρικών πρώτων γραμμών.
Οι εχθροπραξίες έλαβαν χώρα κατά μήκος των συνόρων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με αξιωματούχους τόσο από την Αρμενία όσο και στο Αζερμπαϊτζάν να ανακοινώνουν τις πρώτες απώλειες.
Αξιωματούχοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανέφεραν ότι η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής με πάνω από 55.000 ανθρώπους, επλήγη από το πυροβολικό του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο προχώρησε σε εκτενή βομβαρδισμό κατοικημένων περιοχών, προκαλώντας τα αρμενικά αντίποινα.
Ο πρώτος στόχος των αζέρικων drones, ήταν η εξουδετέρωση του συστήματος αεράμυνας του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο οποίος επετεύχθη με χτυπήματα ακριβείας. Τα αρμενικά αντιαεροπορικά όπλα, σοβιετικής κατασκευής, απέτυχαν να ανταποκριθούν, αφού, λόγω του μικρού μεγέθους των drones, τα ραντάρ δεν μπορούσαν να τα ανιχνεύσουν.
Στη συνέχεια τα αζέρικα drones, απομόνωσαν το θέατρο των επιχειρήσεων, καταστρέφοντας τεθωρακισμένα και οχήματα μεταφοράς προσωπικού των Αρμενίων, που επιχειρούσαν να πλησιάσουν. Παράλληλα, κατέγραφαν πληροφορίες για θέσεις οπλικών συστημάτων, τις διαβίβαζαν και ακολουθούσε η προσβολή τους από πυρά πυροβολικού.
Πέραν αυτών, μετέδιδαν πιστή εικόνα του πεδίου της μάχης στους σταθμούς διοικήσεως, με συνέπεια την άμεση προσαρμογή των τακτικών κινήσεων.
Χάρη στα πλεονεκτήματα που τους έδινε η εκτεκταμένη χρήση των drones, οι Αζέρικες επιθέσεις αποδείχθηκαν ιδιαίτερα επιτυχημένες, ειδικά στις νότιες περιοχές του Καραμπάχ, όπου το έδαφος δεν ήταν τόσο ορεινό και ευνοούσε περισσότερο την επίθεση. Στον βορρά, αντίθετα, οι αρμενικές δυνάμεις κράτησαν με μεγαλύτερη επιτυχία τις γραμμές τους, παραχωρώντας μόνο ελάχιστα εδάφη έπειτα από τις συγκρούσεις με τις αζέρικες δυνάμεις, εκμεταλλευόμενες και το ορεινό ανάγλυφο της περιοχής. Η στοχευμένη μάλιστα επίθεση στις νότιες επαρχίες του Καραμπάχ (Fuzuli, Jabrayil), εξυπηρετούσε άλλον έναν σκοπό: περιόριζε την επικοινωνία Αρμενίας-Ιράν σε ένα πολύ μικρό σημείο, συγκεκριμένα μόνο στα περιορισμένα σύνορα που διαθέτουν οι δύο χώρες.
Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν ζήτησε μάλιστα επισήμως από τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν βοήθεια, για να υπάρξουν εγγυήσεις για την ασφάλεια της χώρας του, ενώ η σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έφτανε σιγά-σιγά προς το τέλος της, και με τις αρμενικές δυνάμεις να υποχωρούν κάτω από τα στοχευμένα χτυπήματα των αζέρικων drones. Η Μόσχα όμως, πέρα από γενικές και φλύαρες δηλώσεις περί άμεσης ανάγκης διακοπής των εχθροπραξιών, δεν προέβη σε καμία ενέργεια.
Η πτώση του Shushi (Shusha για τους Αζέρους) στις 8 Νοεμβρίου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η οποία βρίσκεται σε απόσταση μόλις λίγων δεκάδων χιλιομέτρων μακριά από την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ, αποτέλεσε και την τελευταία πράξη του δράματος για την Αρμενία. Δύο μέρες αργότερα, ο πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν, αναγκάζεται να υπογράψει μια ταπεινωτική συνθήκη ανακωχής, που οδήγησε στην απώλεια σχεδόν όλων των εδαφών που είχε κερδίσει η Αρμενία κατά τον πόλεμο του 1988-1994, και τα σημαντικότερα σημεία της οποίας μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
- Ανακοινώνεται πλήρης εκεχειρία και τερματισμός όλων των εχθροπραξίων στη ζώνη σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
- Η περιοχή του Άγνταμ και τα εδάφη που κατέχονται από το αρμενικό μέρος στην περιοχή του Γκαζάκ της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν θα επιστραφούν στο μέρος του Αζερμπαϊτζάν στις 20 Νοεμβρίου 2020.
- Το ειρηνευτικό σώμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας αναπτύσσεται παράλληλα με την απόσυρση των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων. Η διάρκεια της παραμονής του ειρηνευτικού σώματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι 5 έτη με αυτόματη παράταση για τις επόμενες πενταετείς περιόδους, εάν κανένα από τα μέρη δεν δηλώσει 6 μήνες πριν από τη λήξη της περιόδου τη πρόθεση του να τερματίσει την εφαρμογή αυτής της διάταξης.
- Η Δημοκρατία της Αρμενίας θα επιστρέψει την περιοχή του Kelbajar στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν από τις 15 Νοεμβρίου 2020 και την περιοχή του Λατσίν από την 1η Δεκεμβρίου 2020 αφήνοντας πίσω τον διαδρόμο του Λατσίν (5 πλάτος χιλιομέτρου), το οποίο θα διασφαλίσει τη σύνδεση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία χωρίς να επηρεάζει ταυτόχρονα την πόλη Σούσι.Πραγματοποιείται ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου και άλλων κρατουμένων και σορών.
Γιατί έχασε η Αρμενία τον πόλεμο;
Η ήττα της Αρμενίας στον πόλεμο των 44 ημερών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της απώλειας της κυριαρχίας της στους αιθέρες. Η Αρμενία δεν διαθέτει τεράστιο πλούτο σε πετρέλαιο όπως το Αζερμπαϊτζάν. Η οικονομία της παραμένει στραγγαλισμένη από τον αποκλεισμό της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Αυτή η οικονομική πραγματικότητα επηρέασε τη στρατιωτική στρατηγική της Αρμενίας, η οποία προσπάθησε να ισοσταθμίσει τις επίγειες δυνάμεις της με τις χερσαίες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Η αεροπορική δύναμη του Αζερμπαϊτζάν, σε τελική ανάλυση, παρά τον μικρό της αριθμό είναι εξοπλισμένη με κλασικά σοβιετικά Sukhoi-25s, MiG-21s και MiG-24s. Η τοπογραφία του Nagorno-Karabakh, εν τω μεταξύ, μοιάζει με την Ελβετία.
Ακόμη και με μικρότερες δυνάμεις εδάφους, οι Αρμένιοι πίστευαν ότι μπορούσαν να κρατήσουν το υψηλότερο έδαφος. Ήταν ένας θανατηφόρα λανθασμένος υπολογισμός. Όχι μόνο το Αζερμπαϊτζάν αύξησε την αεροπορική του δύναμη με τα τουρκικά F-16, αλλά η αγορά και η χρήση δεκάδων ισραηλινών drones-καμικάζι, τουρκικών Bayraktar και αεροσκαφών επιτήρησης οδήγησαν στην ήττα της Αρμενίας.
Εκδηλωτικό αυτής της κατάστασης, αποτέλεσε και η απραξία των προηγμένων μαχητικών Su-30 ρωσικής κατασκευής που διαθέτει η Αρμενία και τα οποία θα μπορούσαν να παίξουν κρίσιμο ρόλο στο θέατρο των μαχών.
Σε δηλώσεις του ο Αρμένιος στρατηγός Μόζες Χαγκομπιάν αναφέρθηκε στην παρωχημένη αντιαεροπορική άμυνα της χώρας, ενώ μιλώντας για τα περίφημα μαχητικά αεροσκάφη Su-30SM που απέκτησε η Αρμενία από την Ρωσία, εξήγησε ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν στις συγκρούσεις, διότι δεν είχαν διαθέσιμους πυραύλους, αφού οι αρμόδιοι δεν είχαν φροντίσει για την απόκτησή τους!
Ο διάδρομος Zangezur
Η νίκη των Αζέρων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ επιτεύχθηκε με την τουρκική βοήθεια προς το Αζερμπαϊτζάν. Η Άγκυρα, προσπαθεί να ανοίξει έναν εμπορικό διάδρομο στην περιοχή, μέσω του Ναχιτσεβάν και του Αζερμπαϊτζάν με σκοπό η Τουρκία θα συνδεθεί απευθείας με την Κεντρική Ασία.
Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που τερμάτισε την επιχείρηση Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν η καθιέρωση του διαδρόμου μεταξύ Ναχιτσεβάν και Αζερμπαϊτζάν. Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλάμ Αλίγιεφ, ανακοίνωσε ότι θα δημιουργηθεί μία σύνδεση μεταξύ Ναγκόρνο-Καραμπάχ και της δεύτερης αυτόνομης περιφέρειας Ναχιτσεβάν, που θα περνάει μέσα από τα έδαφη της Αρμενίας. Τα σιδηροδρομικά έργα, που αποτελούν το ένα σκέλος αυτού του δρόμου που προκάλεσε ενθουσιασμό σε ολόκληρη την περιοχή, προχωρούν ταχύτητα. Με την ολοκλήρωση του έργου Σιδηροδρόμων Kars-Iıdır-Nakhchivan, που ξεκίνησε το 2018, θα αναβιώσει επίσης ο ιστορικός δρόμος του Μεταξιού.
Το άνοιγμα του διαδρόμου Zangezur θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στις οικονομίες των τουρκικών χωρών, θα αυξήσει τη σημασία των διαδρόμων μεταφορών Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου και θα κάνει το Αζερμπαϊτζάν μεταφορικό κόμβο στην περιοχή.
Ο διάδρομος Zangezur όχι μόνο θα ενώσει τις τουρκικές χώρες με ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν άνω των 1,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά θα αυξήσει επίσης τη στρατηγική σημασία του Αζερμπαϊτζάν. Αυτός ο διάδρομος θα συνδέσει την περιοχή με σημαντικό οικονομικό δυναμικό και φυσικούς πόρους.
Πως διαμορφώνεται σήμερα η κατάσταση
Ένα χρόνο μετά το τέλος του πολέμου, οι σχέσεις μεταξύ Ερεβάν-Μπακού εξακολουθούν να είναι τεταμένες. Σε μεγάλο βαθμό, η ισορροπία στην περιοχή διατηρείται χάρη στην ειρηνευτική δύναμη των 2.000 Ρώσων στρατιωτών, χωρίς όμως να λείπουν αρκετά συνοριακά επεισόδια που οδηγούν σε εκατέρωθεν απώλειες.
Σε χθεσινή ανακοίνωση του το Υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν, κατηγόρησε μάλιστα ευθέως το Ερεβάν, ότι επιτέθηκε εναντίον Αζέρικων δυνάμεων στην επαρχία Kelbajar του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, χωρίς όμως να σημειωθούν κάποιες απώλειες. Βέβαια, οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, περί πρόκλησης συνοριακών επεισοδίων, αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο τους τελευταίους μήνες.
Η Αρμενία, ευρισκόμενη σε δεινή θέση, περικυκλωμένη από τις επεκτατικές διαθέσεις Τούρκων και Αζέρων και χωρίς να δέχεται κάποια χειροπιαστή βοήθεια από την Ρωσία, έχει δεχθεί στωικά την ήττα της και προσπαθεί να βρει ένα νέο πάτημα, μία νέα κατεύθυνση στην εξωτερική της πολιτική. Δια στόματος Πασινιάν, έχει δηλώσει επανηλειμμένα ότι δεν επιβουλεύεται πια τα εδάφη που έχασε κατά την διάρκεια του περσινού πολέμου, αναφέροντας παράλληλα ότι θα προχωρήσει «σε όλα τα αναγκαία βήματα, ώστε η περιοχή του Νότιου Καυκάσου να μπει σε μια νέα περίοδο ειρήνης και ευημερίας».
"Η Αρμενία επιβεβαιώνει την ετοιμότητά της να αναλάβει πρακτικές προσπάθειες για να εκτονώσει την κατάσταση στην περιοχή, να ξεπεράσει σταδιακά την εχθρότητα, να φέρει σταθερότητα στην περιοχή και να εγκαινιάσει μια εποχή ειρηνικής ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, για να είναι αποτελεσματική η διαδικασία το Αζερμπαϊτζάν πρέπει να επιλέξει για μια εποικοδομητική στάση και να εγκαταλείψει την αντιαρμενική πολιτική και την εχθρική ρητορική του», ανέφερε συγκεκριμένα το Αρμενικό υπουργείο Εξωτερικών σε χθεσινό του μήνυμα.
Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μπορεί να προσφέρει σημαντικά μαθήματα και στην ελληνική πλευρά, η οποία αντιμετωπίζει μία αντίστοιχα εχθρική πολιτική από πλευράς Τουρκίας. Η ήττα των Αρμενίων πρέπει να αποτελέσει ''καμπανάκι'' για την χώρα μας, ώστε να μην βρεθεί απροετοίμαστη σε περίπτωση θερμού επεισοδίου με τους Τούρκους, μέσω του οποίου η Άγκυρα θα προσπαθήσει να επιβάλει τετελεσμένα στην χώρα μας. Η μόνη λύση για την αποφυγή τέτοιων καταστάσεων αποτελεί η άριστη προπαρασκευή και ο εξοπλισμός των ΕΔ με σύγχρονα οπλικά συστήματα και ενίσχυση σε αέρα και θάλασσα (κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει με την αγορά των Rafale, Belh@rra κτλ).
Γιατί οι Νίκες έρχονται με την κατάλληλη προετοιμασία, σε όλους τους τομείς, και όχι με λεκτικούς ηρωισμούς και συνθήματα...
