Η δυσαρέσκεια για τον Ερντογάν εντός της Τουρκίας αυξάνεται μέρα με τη μέρα, καθώς οι αυταρχικές στρατιωτικές πολιτικές του Τούρκου προέδρου σε συνδυασμό με την οικονομική και επισιτιστική κρίση που απειλεί συνεχώς τη γειτονική χώρα με κατάρρευση, έχουν οδηγήσει σε ένα πρωτοφανές χάος την τουρκική κοινωνία.
Μετά την πανδημία του κορονοϊού που έχει χτυπήσει γερά την Τουρκία, ακολουθεί η άβυσσος, καθώς τα πλήγματα που έχει δεχθεί η τουρκική οικονομία έχουν οδηγήσει την Άγκυρα σε αδιέξοδο. Η αντιπολίτευση ανεβαίνει, οι δημοσκοπήσεις "πνίγουν" τον Ερντογάν και οι φήμες για την επικείμενη πτώση του αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται.
Η επιδημία του κορονοϊού, σύμφωνα με την τουρκική κυβέρνηση, φαίνεται να μπαίνει σε μια πορεία αποκλιμάκωσης στην Τουρκία. Η Άγκυρα ήδη ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αρχίσει να χαλαρώνει σταδιακά μετά το Ραμαζάνι, δηλαδή στα τέλη Μαΐου, τα περιοριστικά μέτρα που έχει θέσει σε ισχύ. Όμως κατά πολλούς, ένα πολύ σοβαρότερο πρόβλημα αναμένεται να κυριαρχήσει το επόμενο διάστημα, αυτό της οικονομίας.
Πολλοί Τούρκοι αναλυτές έχουν αρχίσει να ασχολούνται με την επικείμενη σοβαρή οικονομική κρίση, που όλοι αναμένουν και η οποία μπορεί να δημιουργήσει αλλαγές και στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.
Η Τουρκία, όπως και άλλες χώρες, πήρε κάποια οικονομικά μέτρα για να μετριάσει τον αντίκτυπο που είχε η επιδημία του κορονοϊού στην κοινωνία και τις επιχειρήσεις. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα μέσα Απριλίου εξήγγειλε ένα πακέτο ύψους 100 δισ. τουρκικών λιρών (περίπου 13,5 δισ. ευρώ) για την στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων ενώ απαγορεύτηκαν οι απολύσεις για τρεις μήνες. Επιπλέον οι εργαζόμενοι που έχουν τεθεί σε άδεια άνευ αποδοχών, επειδή οι επιχειρήσεις που εργάζονταν έχουν κλείσει, λαμβάνουν ένα μηνιαίο βοήθημα 1.170 τ.λ. (155 ευρώ) για ένα τρίμηνο.
Όμως η τουρκική οικονομία βρισκόταν ήδη σε κρίση και πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού. Η ανεργία τον Ιανουάριο του 2020 έτρεχε με ρυθμό 13,8% και η ανεργία των νέων με 24,5%. Το εθνικό νόμισμα είχε αρχίσει να κλυδωνίζεται από το περασμένο φθινόπωρο και οι συνεχείς μειώσεις των επιτοκίων που εξήγγειλε η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, ενώ γίνονταν για να στηρίξουν το νόμισμα ,είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα.
Μια ενδιαφέρουσα έρευνα της εταιρείας Istanbul Ekonomi Araştirma αναδεικνύει τον αντίκτυπο της κρίσης του κορονοϊού σε κάθε τουρκικό νοικοκυριό την πρώτη και τη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου προβάλλοντας το πόσο αυξάνεται η αγωνία των εργαζόμενων με την προοπτική της ανεργίας. Ενώ την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, το 25,5% των ερωτηθέντων απάντησε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η “παύση εργασίας”, στα μέσα Απριλίου το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 41,8%. Η τουρκική κοινωνία ανησυχεί πολύ για το άμεσο μέλλον, ένα ποσοστό 28% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η τουρκική οικονομία θα πάει “πολύ χειρότερα” το 2020.
Δυσαρέσκεια για Ερντογάν
Στο μεταξύ, με το πακέτο στήριξης των 100 δισ. τουρκικών λιρών για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, το οποίο πολλοί έκριναν πολύ περιορισμένο και ανεπαρκές, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξήγγειλε μια εθνική εκστρατεία Αλληλεγγύης, έναν έρανο από όλους τους Τούρκους πολίτες για να στηρίξουν τον αγώνα κατά του κορονοϊού και τους πιο αδύναμους.
Η έρευνα της Istanbul Ekonomi Araştirma για τον Απρίλιο έδειξε ότι οι μισοί από τους ερωτηθέντες (50,4%) διαφωνούν με την εκστρατεία του Τούρκου προέδρου θεωρώντας ότι το κράτος θα πρέπει να βοηθήσει τους πολίτες και όχι το αντίθετο.
Είναι χαρακτηριστικό πως οι νεότερες ηλικίες 18-24 ετών είχαν το μεγαλύτερο ποσοστό διαφωνούντων με την εκστρατεία του Τούρκου προέδρου, με 61,9%.
Η κόντρα με τους δημάρχους
Όμως η επιδημία του κορονοϊού ανέδειξε και ένα άλλο πρόβλημα: την αντιπαράθεση μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και των δημάρχων 11 μεγάλων πόλεων της χώρας, μεταξύ αυτών της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης, που έχουν εκλεγεί με τη σημαία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης και οι οποίοι θέλησαν να οργανώσουν και εκείνοι εράνους για να βοηθήσουν τους αναξιοπαθούντες δημότες τους.
Όμως το τουρκικό υπουργείο Εσωτερικών διέταξε το κλείσιμο των τραπεζικών λογαριασμών των δήμων αυτών με το σκεπτικό ότι οι έρανοι γίνονται κεντρικά από το κράτος.
Η ενέργεια αυτή της τουρκικής κυβέρνησης δεν βρήκε σύμφωνους το 41% των ερωτηθέντων στην έρευνα της εταιρείας Istanbul Ekonomi Araştirma και μόνο το 35% την υποστήριξε. Πάντως η δημοτικότητα των 3 δημάρχων των μεγαλύτερων μητροπολιτικών δήμων της Τουρκίας, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης, ήταν πάνω από 50% τον περασμένο Μάρτιο.
Αλλαγή στον τρόπο ζωής
Στο μεταξύ εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα συγκριτικά στοιχεία που δημοσιεύει ο γνωστός Τούρκος οικονομικός αναλυτής Μουσταφά Σονμέζ σχετικά με τις δαπάνες των Τούρκων πολιτών τις οποίες πληρώνουν με τραπεζικές κάρτες, για την περίοδο 4 εβδομάδων πριν και 4 εβδομάδων μετά την κρίση του κορονοϊού.
Τέσσερις εβδομάδες πριν από το ξέσπασμα της επιδημίας, οι δαπάνες που πληρώνονταν μέσω κάρτας έφθαναν τα 81,7 δισ. τ.λ. (περίπου 11 δισ. ευρώ). Τέσσερις εβδομάδες μετά, είχαν πέσει στα 56,3 δισ τ.λ. δηλαδή είχαν μειωθεί κατά 25,4 δισ τ.λ. (περίπου 3,5 δισ ευρώ).
Η επί μέρους ανάλυση των στοιχείων δείχνει τις δραματικές μειώσεις στα έξοδα που έχουν κάνει οι Τούρκοι πολίτες σε σημαντικούς τομείς διαβίωσης και αντανακλούν τη μεγάλη αλλαγή στον τρόπο ζωής τους.
Έτσι, ενδεικτικά, οι δαπάνες για υγεία μειώθηκαν κατά 48,2%, για τις αγορές μέσω διαδικτύου και τηλεφώνου κατά 18,3%, για γενικές υπηρεσίες (εστιατόρια, κομμωτήρια, ξενοδοχεία κτλ) κατά 28%, για βενζίνη και καύσιμα κατά 36,7%, για οικοδομικά υλικά κατά 22,1%, για φόρους, πρόστιμα κτλ. κατά 57,5% , για ενοικιάσεις και πωλήσεις αυτοκινήτων κατά 29,4%, για ρουχισμό κατά 69,9%, για έπιπλα και διακόσμηση κατά 42,9%, για παιδεία, χαρτικά εκπαιδευτικό υλικό και είδη γραφείου κατά 49,3%.
