Του Μάνου Χατζηγιάννη
«Αν θέλεις μια εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου για πάντα…».
Αυτό το μήνα, το θρυλικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Οργούελ, "1984" γίνεται 70 ετών, και οι προειδοποιήσεις που περιέχονται στην ιστορία είναι πλέον πιο επίκαιρες και ανησυχητικές από ποτέ.
Οι προβλέψεις του Orwell ήταν τόσο εμφανείς, λες και χρησιμοποιήθηκε ως κάποιο τυχαίο εγχειρίδιο οδηγιών για πιθανούς τυράννους.
Στον κόσμο του οργουελικού αριστουργήματος, υπάρχει ένα περιβόητο κράτος επιτήρησης που έχει στραμμένο ένα άγρυπνο μάτι προς όλους, σε αναζήτηση πιθανών εξεγερμένων και σημείων αντίστασης.
Η λογοκρισία είναι ο κανόνας σε αυτόν τον κόσμο και είναι τόσο ακραία ώστε άτομα μπορεί να αν γίνουν «απρόσεκτοι» να διαγράφονται από την κοινωνία σαν να μην υπήρξαν ποτέ, επειδή οι ιδέες τους θεωρήθηκαν επικίνδυνες από την επιτήρηση.
Αυτή είναι μια ιδέα που στις μέρες μας είναι πολύ γνωστή στους ακτιβιστές και στους ανεξάρτητους δημοσιογράφους, οι οποίοι κρατούν αποστάσεις από τη δημόσια συζήτηση για να μιλήσουν για διαφθορά της εκάστοτε κυβέρνησης και ή μιας εταιρίας.
Ο Orwell είναι διάσημος για την εμφάνιση του όρου "double-speak", ο οποίος είναι ένας τρόπος για να περιγράψουμε την ευφημιστική γλώσσα που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να "ξεσκονίσει" τις πιο βρώμικες πράξεις. Για παράδειγμα, στην ιστορία του Orwell, το υπουργείο προπαγάνδας ονομάστηκε Υπουργείο Αλήθειας, όπως σήμερα το κυβερνητικό γραφείο που κάποτε ήταν γνωστό ως "Υπουργείο Πολέμου" αποκαλείται πλέον "Υπουργείο Άμυνας".
Στην ιστορία του Orwell υπήρξε επίσης ένας ατελείωτος πόλεμος , με τον εχθρό να αλλάζει κατά το δοκούν και τις συνθήκες του να μεταβάλονται σε τακτική βάση, διατηρώντας τον γενικό πληθυσμό μπερδεμένο σχετικά με τις συγκρούσεις, σε σημείο να εγκαταλείπουν την προσπάθεια να καταλάβουν τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Ορισμένες από αυτές τις προβλέψεις ήταν απλώς αναγνωρίσεις μοτίβων στην ανθρώπινη ιστορία, αφού η πολεμική προπαγάνδα δεν είναι κάτι νέο. Ωστόσο, ο Orwell είχε μια απίστευτη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η τεχνολογία επρόκειτο να προχωρήσει κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, και ήταν σε θέση να οραματιστεί πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτή η τεχνολογία από όσους έχουν την εξουσία να ελέγχουν τις μάζες.
Οι τεχνολογικές προβλέψεις που έγιναν στο βιβλίο ήταν πραγματικά εκπληκτικές, καθώς δίνουν μια αρκετά ακριβή περιγραφή του σύγχρονου κόσμου μας. Ο Orwell περιγράφει τις "τηλεοπτικές οθόνες", οι οποίες λειτουργούσαν τόσο ως συσκευή ψυχαγωγίας όσο και ως αμφίδρομη συσκευή επικοινωνίας. Αυτός ο τύπος τεχνολογίας προβλεπόταν από πολλούς φουτουριστές τότε, αλλά η πρόβλεψη του Orwell ήταν μοναδική γιατί προέβλεψε ότι οι συσκευές αυτές θα χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση για να κατασκοπεύουν τους ανθρώπους, μέσω μικροφώνων και κάμερας ενσωματωμένων σε αυτές.
Δυστυχώς, όπως και στο βιβλίο του Orwell, οι άνθρωποι του σύγχρονου κόσμου είναι τόσο αποστασιοποιημένοι από την ψυχαγωγία και από την πολιτική που δεν έχουν ιδέα ότι ζουν σε ένα τυραννικό αστυνομικό κράτος. Αυτό το αστυνομικό κράτος ήταν επίσης ένας ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας στον κόσμο του "1984", διότι αν και πολλοί από τους πολίτες του βιβλίου είχαν μια θετική γνώμη για τον «Μεγάλο αδελφό», ήταν ωστόσο κάτι που φοβούνταν, μια δύναμη που κατείχε τον έλεγχο.
Φυσικά, αυτό δεν είναι πολύ διαφορετικό από τη στάση που έχει ο μέσος Αμερικανός ή Ευρωπαίος όταν έρχεται αντιμέτωπος με την αστυνομική βία και τη διαφθορά της κυβέρνησης.
Πολλές από τις ιδέες για την δύναμη και την εξουσία που εκφράστηκαν στο κλασσικό αριστούργημα του Orwell είναι διαχρονικές, αλλά η ανάλυσή του για το πώς η τεχνολογία θα ενίσχυε την καταστροφική φύση της εξουσίας ήταν απίστευτα μοναδική, ειδικά για την εποχή του.
«Δεν μας νοιάζει το καλό των άλλων –ενδιαφερόμαστε αποκλειστικά για τη εξουσία. Ούτε πλούτη, ούτε πολυτέλειες, ούτε μια μακρά ευτυχισμένη ζωή –μόνο εξουσία, καθαρή εξουσία. Τι σημαίνει “καθαρή εξουσία” θα το καταλάβεις σύντομα. Εμείς διαφέρουμε από κάθε ολιγαρχία του παρελθόντος αναφορικά με το τι γνωρίζουμε και με το πώς ενεργούμε. Όλοι οι άλλοι, ακόμα και όσοι μας έμοιαζαν, ήταν δειλοί και υποκριτές. Οι Γερμανοί Ναζί και οι Ρώσοι Κομμουνιστές ήταν πολύ κοντά μας, μεθοδολογικά, αλλά δεν είχαν ποτέ το κουράγιο να αναγνωρίσουν τα κίνητρά τους. Υποκρίνονταν, ίσως να το πίστευαν κιόλας, ότι χρησιμοποιούσαν την εξουσία αναγκαστικά και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, κι ότι στην επόμενη γωνία υπήρχε ένας παράδεισος όπου όλοι οι άνθρωποι θα ήταν ελεύθεροι και ίσοι. Εμείς δεν είμαστε σαν αυτούς. Γνωρίζουμε ότι κανένας δεν οικειοποιείται την εξουσία με σκοπό να την παραδώσει. Η εξουσία δεν είναι το μέσο, είναι ο σκοπός. Κανένας δεν εγκαθιστά μια δικτατορία για να υπερασπιστεί μια επανάσταση, όποιος κάνει μια επανάσταση το κάνει για να εγκαταστήσει μια δικτατορία. Ο σκοπός των διώξεων είναι οι διώξεις. Ο σκοπός των βασανιστηρίων είναι τα βασανιστήρια. Ο σκοπός της εξουσίας είναι η εξουσία».
