Του Μάνου Χατζηγιάννη
Χρονιά σταθμός για την Χριστιανοσύνη υπήρξε το 2018 που σε λίγο μας αποχαιρετάει. Οι ασφυκτικές πιέσεις εις βάρος των Χριστιανών και το μαρτύριό τους σε πολλές περιοχές του πλανήτη δυστυχώς δεν ισοσκελίστηκαν από ευχάριστες ειδήσεις όπως η απελευθέρωση της γυναίκας σύμβολο Asia Bibi στο Πακιστάν, η οποία ακόμη και σήμερα μπορεί να αποφυλακίστηκε αλλά δεν την αφήνουν να βγει από τη χώρα και διώκεται και απειλείται ακόμη και από τους γείτονές της, αλλά και του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον που κρατείτο για μεγάλο χρονικό διάστημα στις τουρκικές φυλακές.
Αναμφίβολα πάντως το πιο σημαντικό από όλα τα γεγονότα που άπτονται θρησκευτικού ενδιαφέροντος είναι τα συνεχή ποτάμια αίματος Χριστιανών μαρτύρων σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η Βόρεια αλλά και η υποσαχάρια Αφρική, ασιατικές χώρες και γενικά σε πολλές γωνιές της Γης.
Στην Ελλάδα ο διωγμός της Εκκλησίας είναι διπλός. Πολιτικός και αστικός. Σοκ προκαλούν τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων για 525 περιστατικά επιθέσεων που αφορούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το τελευταίο τρομοκρατικό χτύπημα στον Άγιο Διονύσιο ήταν το κερασάκι στην τούρτα και άφησε πληγωμένη την Εκκλησία της Ελλάδος κυρίως λόγω της απουσίας του Αρχιεπισκόπου.
Από την άλλη πλευρά σε πολιτικό επίπεδο η άθεη κυβέρνηση Τσίπρα με την συνδρομή των ΑΝΕΛ δεν άφησε και φέτος την Εκκλησία σε χλωρό κλαρί.... Από τα Θρησκευτικά μέχρι τις αποφάσεις του ΣτΕ και από τα εθνικά θέματα μέχρι τους μισθούς των κληρικών το σφυροκόπημα ήταν ανηλεές.
Κορύφωση βέβαια των πολιτικοεκκλησιαστικών θεμάτων αυτήν την χρονιά ήταν οι στενές σχέσεις Αρχιεπισκοπής-Μαξίμου που πρωτοφάνηκαν έντονα όταν ο κ. Ιερώνυμος τάχθηκε ενάντια τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό και αποκαλύφθηκαν πλήρως με το πως Τσίπρας και Ιερώνυμος “έψησαν” εν κρυπτώ την συμφωνία για διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας και μας την ξεφούρνισαν πρόσφατα αιφνιδιάζοντας τους πάντες.
Δυστυχώς εκεί ήταν που η διοικούσα Εκκλησία έχασε το παιχνίδι. Ενώ δεν είχε αντιδράσει σε ανώτερο επίπεδο σχεδόν για τίποτα όλο το χρόνο μόλις πειράχθηκε το "ιερό" μισθολόγιο επαναστάτησε.
Κατά τα λοιπά μεμονωμένοι Ιεράρχες σήκωσαν μέσα στο χρόνο παντιέρα για εθνικά και άλλα θέματα. Ο Μητροπολίτης Κονίτσης ξιφουλκεί κατά της κυβέρνησης με κάθε ευκαιρία για το Βορειοηπειρωτικό, οι Μητροπολίτες της Βορείου Ελλάδος για το Μακεδονικό, αυτοί της Κρήτης για το διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας, ο Αμβρόσιος με κάθε αφορμή, και ένα σωρό άλλοι που δεν κρατούν πια το στόμα τους κλειστό και χαλάνε την συνταγή του Μαξίμου που νομίζει πως με παροχές-ψίχουλα θα αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα ενόψει των εκλογών.
Το σημαντικότερο κομμάτι όμως της εκκλησιαστικής πίτας του 2018 ήταν η νέα σοβαρή αντιπαράθεση Αθήνας-Φαναρίου.
Μια κόντρα που μας γυρίζει σχεδόν 15 χρόνια πίσω όταν η κατάσταση έμοιαζε με την σημερινή. Αθήνα και Φανάρι διασταύρωναν τα ξίφη τους με πρωταγωνιστή τότε τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Μάλιστα η κόντρα είχε φτάσει στα άκρα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο να επιβάλει την ποινή της ακοινωνησίας, της διακοπής δηλαδή κάθε επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές, στον μακαριστό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Παράλληλα, θεώρησε άκυρη την εκλογή μητροπολιτών των “Νέων Χωρών” από την Εκκλησία της Ελλάδος.
Σήμερα οι σχέσεις των δύο πλευρών περνούν μια νέα σοβαρότατη κρίση, αν και μέχρι πριν από ένα χρόνο περίπου καλοκαίρι του 2017 όλα ήταν αλλιώς. Ιούνιο του 2017 Βαρθολομαίος και Ιερώνυμος είχαν συναντηθεί στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών και το κλίμα έμοιαζε ιδανικό ανταλλάσοντας αβρότητες.
Βασικό και διαχρονικό κομμάτι αντιπαράθεσης των δύο πλευρών είναι οι λεγόμενες “Νέες Χώρες”. Πριν από μερικά χρόνια η προσωπική κόντρα Βαρθολομαίου και Ιερώνυμου για τις “Νέες Χώρες” είχε διαφανεί με αφορμή την εκλογή του Μητροπολίτη Ιωαννίνων όταν και εξελέγη ο εκλεκτός του Αρχιεπισκόπου και μέχρι τότε στενός του συνεργάτης Μάξιμος αντί για τον Αμφιλόχιο που ήταν επιλογή του Βαρθολομαίου, τον οποίο όμως αργότερα έχρισε Μητροπολίτη Ανδριανουπόλεως και τον φόρεσε στενό κορσέ ως “επιτηρητή” στην Αθήνα.
Τι κι αν κατά την Σύνοδο της Κρήτης το 2016, πραγματοποιήθηκε μια πολύ σημαντική δήλωση αναφορικά με το καθεστώς των λεγομένων “Νέων Χωρών”. Ήταν τότε που ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος υπογράμμισε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι οι Μητροπόλεις των Νέων Χωρών, δηλαδή Ηπείρου, Κεντρικής, Ανατολικής και Δυτικής Μακεδονίας, Θράκης και Βορείου Αιγαίου υπάγονται μεν στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου, αλλά έχουν παραχωρηθεί επιτροπικώς με την Πατριαρχική Συνοδική Πράξη του 1928 στην Εκλλησία της Ελλάδος για λόγους που σχετιζόταν με την αποτελεσματική διαποίμανσή του, αλλά ούτε ο ίδιος ούτε το Πατριαρχείο ούτε τώρα ούτε στο μέλλον προτίθενται να ζητήσουν επιστροφή. Δηλαδή, οι Μητροπόλεις των “Νέων Χωρών” θα παραμείνουν για πάντα στη διοικητική δικαιοδοσία της Ελλάδας.Και τότε η διοίκηση της Ελλαδικής Εκκλησίας πανηγύριζε….
Το θέμα όμως με τις “Νέες Χώρες” δεν κλείνει έτσι εύκολα.
Οι 36 Μητροπόλεις των Νέων Χωρών μπορούν να αποτελέσουν “ουρά” του ουκρανικού ζητήματος, το οποιό ταλανίζει ολόκληρη την Ορθοδοξία;;
Το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα είναι απλά κερασάκι στην τούρτα της αντιπαράθεσης Αθήνας-Φαναρίου. Πριν από μερικούς μήνες με το κλίμα ανάμεσα στις δύο πλευρές ήδη κακό, αντιπροσωπεία από το Φανάρι ήρθε στην Αθήνα να απαιτήσει την στήριξη της Ελλαδικής Εκκλησίας στην προειλημμένη απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για χορήγηση τόμου αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς του Κιέβου.
Στην πρόσφατη τακτική συνεδρίαση της Ιεραρχίας της Ελλαδικής Εκκλησίας στις αρχές Οκτωβρίου, το θέμα δεν συζητήθηκε παρόλο το γεγονός πως κάποιοι Μητροπολίτες όπως ο Κυθήρων Σεραφείμ και ο Ναυπάκτου Ιερόθεος το ζήτησαν. Αντιθέτως αποστάσεις-αν όχι αρνητική στάση- φαίνεται να κρατάει η Ελλαδική Εκκλησία αναφορικά με τη ρωσική έκκληση για συνομιλίες για την Ουκρανία και για Πανορθόδοξη Σύνοδο επί του συγκεκριμένου θέματος.
Η Ελλαδική Εκκλησία διατηρεί στάση αναμονής στο όλο ουκρανικό ζήτημα γιατί οι Έλληνες Ιεράρχες φοβούνται πως σειρά θα πάρει η σχισματική “μακεδονικη” εκκλησία των Σκοπίων, αλλά και οι “Νέες Χώρες”.
Άλλωστε προ 4 ετών σε ταξείδι του στην Θράκη ο κ. Βαρθολομαίος έλεγε και προειδοποιούσε την Ελληνική Εκκλησία: «Εις ουδένα επιτρέπομεν να αμφισβητήση τα από αιώνων απαράγραπτα δικαιώματα του Οικουμενικού Θρόνου επί των περί ων πρόκειται Μητροπόλεων, αι οποίαι αποτελούν την ενδοχώραν αυτού»! Και για να μην υπάρξει… παρανόηση για το τι εννοούσε, πρόσθεσε: «Δεν πρόκειται να απεμπολήσωμεν ποτέ τα δικαιώματα της Μητρός Εκκλησίας επί των Ιερών αυτής Μητροπόλεων»! Η δήλωση αυτή είναι πανομοιότυπη με όσα λέει σήμερα για την Ουκρανία!! Πως να μην ανησυχεί λοιπόν η ελληνική πλευρά παρά τις διαβεβαιώσεις της Συνόδου της Κρήτης με έναν άνθρωπο που άλλα λέει την μια μέρα και άλλα την άλλη αναλόγως τα συμφέροντα.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός πως το Φανάρι κάλεσε τους Ιεράρχες των “Νέων Χωρών” την 1η Σεπτεμβρίου για την συνεδρίαση της Ιεραρχίας του Οικουμενικού θρόνου υποχρεώνοντάς τους να συμφωνήσουν πως έχει δικαίωμα να λαμβάνει αποφάσεις αυτοκεφαλίας στο ουκρανικό. Ζήτημα.
Συν τοις άλλοις η κόντρα Αθήνας-Φαναρίου εμπλέκει και την ρωσική πλευρά. Οι Φαναριώτες εκτιμούν πως Έλληνες Μητροπολίτες διατηρούν καλές σχέσεις με το ρωσικό πατριαρχείο και υπάρχουν κρυφά κονδύλια που ρέουν από την Μόσχα προς διάφορες ελληνικές Μητροπόλεις .
Άλλωστε συχνά πυκνά ελληνικά ιερά προσκυνήματα (εικόνες, Ιερά λείψανα κλπ) μεταφέρονται από ελληνικές Μητροπόλεις σε ρωσικές πόλεις.
Και δεν έφτανε το μονίμως ανοιχτό μέτωπο για τις “Νέες Χώρες” ήρθαν τα πολύ χειρότερα που κορυφώθηκαν με την αφορμή την υπόθεση του κτήματος Προμπονά. Και το μήνυμα της δυσφορίας εστάλη όταν ο Αρχιεπίσκοπος τον περασμένο Ιούνιο δεν πήγε στους εορτασμούς για τον νέο Άγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας Γέροντα Ιάκωβο Τσαλίκη την Εύβοια και δεν συλλειτούργησε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Αναφορικά πάντως με το Κτήμα Προμπονά αιτία για τη νέα ρήξη στις σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος είναι ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου που κτίστηκε ύστερα από επιθυμία του Δημήτρη Προμπονά του Ναξιώτη ιατρού, η οποία αναφερόταν στη διαθήκη του. Την Πέμπτη 26 Οκτωβρίου 2017 η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος κατέθεσαν ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών αγωγή κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου αλλά και κατά της επιτροπής του κληροδοτήματος Προμπονά. Η αγωγή κατατέθηκε γιατί το Οικουμενικό Πατριαρχείο με συμβολαιογραφική πράξη δωρεάς πήρε στην ιδιοκτησία του τον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου εντός του Κτήματος που βρίσκεται εντός των ορίων Δήμου Αθηναίων και Νέας Φιλαδέλφειας.
Σύμφωνα με την αγωγή ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος ισχυρίζεται ότι με τη δωρεά που έγινε από την επιτροπή του κληροδοτήματος Προμπονά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο «επιχείρηθηκε να αποσπαστεί ο ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου από τη νόμιμη και κανονική πνευματική δικαιοδοσία που είναι η Αρχιεπισκοπή Αθηνών και ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος, μέσω της μεταβίβασής του μετά του οικοπέδου στο οποίο είναι κτισμένος σε άλλο εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο κατά παράβαση της βούλησης του διαθέτη Δημητρίου Η. Προμπονά».
Πάντως τον περασμένο Απρίλιο με εντολή του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερώνυμου, κοινοποιήθηκε από τις υπηρεσίες της Αρχιεπισκοπής Αθηνών στον ίδιο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, κάθε λεπτομέρεια και αναλυτικά όλες οι ενέργειες που έχουν γίνει σχετικά με το Ναό του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στο Κτήμα Δ. Προμπονά.
Η αγωγή της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερώνυμου κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη είναι το αποκορύφωμα της νέας κρίσης στις σχέσεις Εκκλησίας της Ελλάδος και Φαναρίου με απρόβλεπτες εξελίξεις.
Την Τετάρτη 7 Μαρτίου 2018, στη συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ο κ. Ιερώνυμος ενημέρωσε με εκτενή και εμπεριστατωμένη Εισήγησή του περί του θέματος του κτήματος Προμπονά και του εντός αυτού Ιερού Ναού. Κατά την Εισήγησή του, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος επικαλέστηκε απόφαση του Ειρηνοδικείου Αθηνών, το οποίο έκρινε νόμιμη την Απόφαση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών περί σφραγίσεως του Ιερού Ναού, λόγω λειτουργίας του, άνευ της κανονικής αδείας του.
Προ λίγων μηνών όμως ήρθε απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας της Ελλάδος (μετά από αίτηση ακύρωσης από πλευράς του Οικουμενικού Πατριαρχείου) υπερ του Φαναρίου. Οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν ότι «η σφράγιση του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου, με την αιτιολογία ότι η θέση σε δημόσια λατρεία του Ναού από τον Ηγούμενο της μονής Βλατάδων πραγματοποιήθηκε χωρίς κανονική άδεια της Αρχιεπισκοπής, δεν αιτιολογείται»
Αυτή ήταν και η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της κόντρας και ο προφανέστατος λόγος που ακυρώθηκε η προγραμματισμένη συνάντηση Βαρθολομαίου-Ιερώνυμου στην Αρχιεπισκοπή λίγες μέρες μετά την απόφαση.
Η κόντρα Αθήνας-Φαναρίου όμως έχει και άλλες διαστάσεις....
Πρόσφατα διορίσθηκε πολιτικός διοικητής στο Άγιο Όρος με την στήριξη της κυβέρνησης ο στενός συνεργάτης του Αρχιεπισκόπου, Ιωάννης Δήμτσας, επικεφαλής της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης της Ελλαδικής Εκκλησίας με το όνομα “ΑΠΟΣΤΟΛΗ”.
Η πολιτική διοίκηση του Αγίου Όρους ανήκει στην αρμοδιότητα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών. Από πνευματική άποψη όμως το Άγιο Όρος διατελεί υπό την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, συνεπώς το Φανάρι δεν είδε με καλό μάτι την εγκατάσταση ενός συνεργάτη του κ. Ιερώνυμου στις Καρυές.
Και κάπου εκεί άλλαξαν τα δεδομένα.
Μέχρι πέρυσι ο Βαρθολομαίος διατηρούσε καλές σχέσεις με τον δηλωμένο άθεο Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά επίσης.
Η συνεννόηση Τσίπρα-Ιερώνυμου και η συμφωνία των 15 σημείων όμως , χωρίς την συγκατάθεση του Φαναρίου, έφερε τα πάνω κάτω.
Σε σημείο που σήμερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει βγει στο...αντάρτικο για το σχέδιο επικρίνοντας άρθρο προς άρθρο την συμφωνία.
Το τι μέλλει γενέσθαι θα το δούμε σύντομα, αλλά το 2019 δεν προβλέπεται ευοίωνο....
