Η μεγαλύτερη μαγεία του δεύτερου σε έκταση νησιού της Ελλάδας ίσως και να κρύβεται στα μόλις 80 χλμ που το χωρίζουν από το κλεινόν άστυ. Η Εύβοια είναι τόσο κοντά που συχνά ξεχνάμε πως είναι νησί.
Ένα τεράστιο νησί πράγματι, με πρωτεύουσα τη Χαλκίδα, μια πόλη με εξαιρετικά μακρά ιστορία και πολλούς πιστούς θαυμαστές. Κάνοντας μια γρήγορη και απολύτως ανυπόστατη έρευνα μεταξύ γνωστών και φίλων, καταλήγει κανείς με σχετική ευκολία στο συμπέρασμα πως δεν πρέπει να υπάρχει Αθηναίος – βέρος ή μη- που να μην έχει επισκεφθεί έστω και μια φορά στη ζωή του, έστω και για λίγες ώρες, τη Χαλκίδα. Είναι ένας προορισμός για όλους, γι’ αυτό και τα Σαββατοκύριακα γεμίζει με οικογένειες, ζευγάρια όλων των ηλικιών, παρέες – μικρές και μεγάλες.
Παρόλο, όμως που η Χαλκίδα βρίσκεται σταθερά στις πρώτες επιλογές των Αθηναίων για μια εξόρμηση, οι περισσότεροι από εμάς συχνά παραβλέπουμε την ιστορία και τις κρυμμένες ομορφιές αυτού του τόπου και επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά το ίδιο δρομολόγιο – βόλτα, δηλαδή, στον παραλιακό πεζόδρομο μέχρι το κόκκινο σπίτι, καφές δίπλα στα «τρελά νερά» του Ευρίπου κι έπειτα επιστροφή στο αυτοκίνητο και βουρ για ολόφρεσκο ψάρι και θαλασσινά στα κατά τα άλλα εξαιρετικά ουζάδικα της Νέας Λάμψακου.
Η σημερινή όψη της πόλης της Χαλκίδας κρύβει επιμελώς το σπουδαίο αρχιτεκτονικό παρελθόν της
Η αλήθεια είναι πως η σύγχρονη πόλη της Χαλκίδας σε τίποτα δεν προδίδει το αρχιτεκτονικό παρελθόν της. Ολόκληρη η πόλη μέχρι και το 1885 ήταν περίκλειστη σε τείχη, σε ένα μεσαιωνικό κάστρο, ενώ μια τεχνητή τάφρος την έκανε να μοιάζει με ένα μικροσκοπικό αυτόνομο νησί στην τόση δα θαλάσσια λωρίδα που χωρίζει την Εύβοια από την Στερεά Ελλάδα. Η στρατηγική θέση της ήταν που τράβηξε και το ενδιαφέρον των πρώτων κατοίκων της πόλης, οι οποίοι έχοντας ορθώς προαίσθημα ότι θα τους προσπόριζε δύναμη και πλούτο, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ήδη από την παλαιολιθική εποχή. Ο πρώτος σημαντικός προϊστορικός οικισμός της με στοιχεία πρώιμης αστικοποίησης (έχουν βρεθεί οικίες, δρόμοι, ανοιχτοί χώροι συνάθροισης σαν πλατείες, αλλά και έργα κοινής ωφέλειας, όπως για παράδειγμα πήλινοι αγωγοί που έδιωχναν τα όμβρια ύδατα) ανάγεται στο 3000 π.Χ. και βρισκόταν 5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χαλκίδας, στην θέση Μάνικα. Η πόλη της Χαλκίδας φαίνεται μάλιστα να πήρε το όνομά της ήδη από τότε χάρη στην εξειδίκευση των κατοίκων της Μάνικας στη μεταλλουργία και το εμπόριο του χαλκού. Η πόλη της Χαλκίδας ιδρύθηκε γύρω στα 800 π.Χ., ταυτόχρονα με την πόλη της Ερέτριας.
Το Ενετικό Νεγροπόντε/ Δ. Γκόφας -Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Χαρακτικά της Εύβοιας, Συλλογή Γιάννη Κ. Καράκωστα. Εταιρία Ευβοϊκών Σπουδών, Αθήνα 1999
Πολλούς αιώνες και αμέτρητα κεφάλαια ιστορίας αργότερα, γύρω στον 6ο αιώνα μ.Χ., ο Ιουστινιανός οχυρώνει την Χαλκίδα, καθώς τόσο η πόλη όσο και ολόκληρο το νησί της Εύβοιας είχε ιδιαίτερη ναυτική σημασία για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Το 1205 μ.Χ. ξεκινά η πιο λαμπρή περίοδος για την Χαλκίδα, η περίοδος της Λατινοκρατίας, κατά την οποία το μεσαιωνικό κάστρο ανακατασκευάζεται και ενισχύονται τα τείχη του, ενώ ταυτόχρονα η πόλη γίνεται γνωστή με το όνομα Νεγροπόντε, ισχυρό λιμάνι των Βενετών και έδρα του βενετικού στόλου. Παρόλο που ως το 1461 μ.Χ. το Νεγροπόντε είχε ενισχυθεί σημαντικά, δεν κατάφερε να αποκρούσει την επίθεση των Τούρκων, οι οποίοι είχαν αρχίσει ήδη να εξαπλώνονται στον ελλαδικό χώρο, και τελικά το 1470 ο ίδιος ο Μωάμεθ Β΄ κατακτά τη Χαλκίδα.
Η πόλη έμεινε υπό τον τούρκικο ζυγό μέχρι και το 1833. Η Χαλκίδα διατηρούσε τα εντυπωσιακά τείχη της και τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της και μετά την απελευθέρωσή της. Όμως το 1885 το θρυλικό κάστρο γκρεμίστηκε από τους Έλληνες και τα οικοδομικά υλικά που προέκυψαν από την κατεδάφισή του χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη της τάφρου. Κάπως έτσι έφτασε στο αρχιτεκτονικό της σήμερα η Χαλκίδα, μια πόλη που συχνά θεωρούμε πως την γνωρίζουμε αρκετά καλά, αλλά που η ίδια κρατά ακόμα αμέτρητα κρυμμένα μυστικά. Οι στάσεις που ακολουθούν μέσα στη σύγχρονη πόλη μας ξεδιπλώνουν έναν άλλο, για χρόνια κρυμμένο χάρτη της Χαλκίδας και μας αποκαλύπτουν το άλλο πρόσωπο αυτής της πανάρχαιας πόλης για να μπορέσουμε τελικά να δούμε τη Χαλκίδα αλλιώς.
Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας «Αρέθουσα» άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό στις αρχές του 2021
Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο «Αρέθουσα»
Βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Χαλκίδας των κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων, στην συνοικία Αγίου Στεφάνου, εκεί όπου οι πηγές της μυθικής Αρέθουσας αναβλύζουν γάργαρο νερό ακόμα και σήμερα. Στεγάζεται σε ένα βιομηχανικό κτίριο του 20ου αιώνα, το παλιό οινοπνευματοποιείο «Αρέθουσα ΑΕ», το οποίο αποτελεί το ίδιο έκθεμα, ενώ είναι και κηρυγμένο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας «Αρέθουσα» άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό στις αρχές του 2021 και αποτελεί σημαντικό μέσο προσανατολισμού των επισκεπτών τόσο της Χαλκίδας, όσο και ολόκληρης της Εύβοιας. Το μουσείο είναι θεματικό και παρουσιάζει τέσσερις βασικές πτυχές της ιστορίας της Χαλκίδας – την πολιτειακή οργάνωση, την λατρεία, την οικονομία και τις πολιτισμικές ταυτότητες – ενώ έχει και υποθέματα, όπως είναι η ιστορία του κτιρίου που το στεγάζει. Σύντομα βίντεο και πολυμεσικές εφαρμογές πλαισιώνουν τις ενότητες του μουσείου, το οποίο προσφέρει μια σύγχρονη, διαδραστική μουσειακή εμπειρία στους επισκέπτες. Το μουσείο είναι προσβάσιμο και σε άτομα με αναπηρίες.
Η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν. Ωράριο λειτουργίας : Δευτέρα – Κυριακή 08.30 με 15.30, Τρίτη κλειστά.
Το κάστρο Καράμπαμπα χτίστηκε το 1684 από τους Οθωμανούς
Επίσκεψη στο κάστρο Καράμπαμπα
Το απόρθητο κάστρο Καράμπαμπα στέκεται αγέρωχο στη θέση της αρχαίας πόλης της Κανήθου στην ηπειρωτική ακτή της Χαλκίδας, εποπτεύοντας όχι μόνο το στενό του Ευρίπου, αλλά μεγάλο κομμάτι του Ευβοϊκού κόλπου. Το φρούριο κτίστηκε το 1684 από τους Οθωμανούς, οι οποίοι το είχαν εξοπλίσει με 6 κανόνια κάτω, 14 πάνω στην οροφή κι άλλα 20 στους προμαχώνες από τα οποία όμως δεν σώζεται κανένα. Τα δύο που βρίσκονται σήμερα στο φρούριο προέρχονται από ένα ρωσικό καράβι τα οποία τοποθέτησαν εκεί οι Γερμανοί μεταγενέστερα. Σήμερα, στο εσωτερικό του δυτικού προμαχώνα λειτουργεί εκθεσιακός χώρος που στεγάζει πάρα πολλά ευρήματα από την παλαιοχριστιανική, βυζαντινή, ενετική και οθωμανική περιόδους της Χαλκίδας, ξεκινώντας από τον 5ο αιώνα μ.Χ.
Το κάστρο Καράμπαμπα προσφέρει πανοραμική θέα στην πόλη της Χαλκίδας
Πέρα όμως από τα εκθέματα του, το κάστρο προσφέρει και εκπληκτική πανοραμική θέα. Σταθείτε στον ανατολικό προμαχώνα, θαυμάστε τη θέα προς την πόλη της Χαλκίδας και προσπαθήστε να φανταστείτε πώς μπορεί να έμοιαζε πριν γκρεμιστούν τα μεσαιωνικά τείχη. Ο καλύτερος τρόπος για να ανεβείτε στο φρούριο είναι να ακολουθήσετε το μονοπάτι περιμετρικά του φρουρίου. Πρόκειται για μια πανέμορφη διαδρομή 600 μέτρων συνολικά, ανάμεσα σε πεύκα, φραγκοσυκιές και λουλούδια, αρκετά βατή που προσφέρει μαγευτικές εικόνες.
Το φρούριο είναι επισκέψιμο καθημερινά από τις 08.00 έως τις 15.00, εκτός Δευτέρας, και η είσοδος είναι ελεύθερη.
Βόλτα στην παλιότερη γειτονιά της Χαλκίδας
Πίσω από την πλατεία Αθανάτων, η οποία βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την παλιά γέφυρα, χτυπά η καρδιά της παλιάς Χαλκίδας. Πρόκειται για μια μικρή συνοικία που βρισκόταν εντός των τειχών. Η συνοικία του κάστρου, όπως την αποκαλούν, κατάφερε να ξεφύγει του εκμοντερνισμού της πόλης. Έτσι σήμερα αποπνέει ακόμα κάτι από τον αέρα και την ιστορία αυτού του τόπου. Εξερευνήστε τα μικρά σοκάκια, θαυμάστε τα παραδοσιακά διώροφα σπίτια με τα ακροκέραμα και τα σιδερένια μπαλκόνια, πολλά από τα οποία δυστυχώς σήμερα βρίσκονται σε παρακμή.
Η συνοικία του κάστρου αποπνέει ακόμα κάτι από τον αέρα και την ιστορία αυτού του τόπου
Γεγονός που προκαλεί μεγάλο θαυμασμό είναι πως σε αυτήν την τόσο δα μικρή συνοικία κατάφεραν να συνυπάρξουν ειρηνικά οι λατρευτικοί τόποι τριών διαφορετικών θρησκειών κατά την οθωμανική περίοδο. Σε απόσταση μόλις ενός οικοδομικού τετραγώνου συναντάμε μέχρι και σήμερα την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, την εβραϊκή συναγωγή και το τζαμί του Εμίρ Ζαδέ.
Η πίσω όψη και το καμπαναριό του ναού
Ο βυζαντινός ναός της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος αποτελεί ιστορικό μνημείο, χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.Χ. και θεμελιώθηκε κατά παράδοση πάνω στα ερείπια αρχαιοελληνικού ναού, κάτι που μας μαρτυρούν οι κολώνες και οι πεσσοί του ναού που φέρουν κυανόκρανα Ιωνικού και Κορινθιακού ρυθμού. Ακριβώς απέναντι από τον ναό της Αγίας Παρασκευής σώζεται η οικία του Βαΐλου, του Ενετού Διοικητή της Χαλκίδας, ο οποίος βρήκε φρικτό θάνατο δια πριονισμού από τους Οθωμανούς όταν κατέλαβαν τη Χαλκίδα. Πρόκειται για ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό δείγμα που συνδυάζει ενετική και οθωμανική αρχιτεκτονική και που αξίζει να επισκεφθεί κανείς.
Λίγα μόλις μέτρα από την Αγία Παρασκευή δεσπόζει το τζαμί του Εμίρ Τζαδέ
Η Συναγωγή της Χαλκίδας είναι μία από τις παλιότερες στην Ελλάδα, ενώ η εβραϊκή της κοινότητα είναι η μοναδική στην Ευρώπη που εξακολουθεί και διαβιοί αδιάκοπα εδώ και 2.500 χρόνια στην ίδια πόλη. Η Συναγωγή έχει καταστραφεί έξι φορές στο πέρασμα των χρόνων, όμως κάθε φορά χτιζόταν ξανά στο ίδιο ακριβώς σημείο. Γι’ αυτό και είναι άγνωστο το πότε χτίστηκε η πρώτη. Σε απόσταση αναπνοής, στην πλατεία Πεσόντων Οπλιτών, δεσπόζει το τζαμί του Εμίρ Ζαδέ, που σήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος. Χτισμένο τον 15ο αιώνα από τους Τούρκους, το τζαμί διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, αν και ο μιναρές έχει καθαιρεθεί.
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι ενοριακός και λειτουργεί κανονικά. Είναι ανοικτός καθημερινά από τις 07.00 π.μ. έως τις 12.00 μ.μ. και από τις 17.00 έως τις 19.00 μ.μ.
Η οικία του Βαΐλου είναι ανοιχτή κάθε Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή από τις 10.00 π.μ. έως τις 16.00 μ.μ. και η είσοδος είναι ελεύθερη.
Το Οθωμανικό τέμενος Εμίρ Ζαδέ φιλοξενεί την εκπληκτική συλλογή χαρακτικών Ιωάννη Καράκωστα και είναι ανοικτό κάθε Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή από τις 10.00 π.μ. έως τις 16.00 μ.μ. με ελεύθερη είσοδο.
