Του Μάνου Χατζηγιάννη
Αν σε μια συνάντηση σαν την χθεσινή αναζητηθούν νικητές η μόνη ηττημένη είναι η Ορθοδοξία...Δυστυχώς από την στιγμή που ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος αποχαιρέτησε το Φανάρι έχει προκύψει ένας βομβαρδισμός επιδερμικών αναλύσεων και πληροφοριών αμφιβόλου εγγυρότητας για το αποτέλεσμα της συνάντησης με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Και είναι άκρως δυσάρεστο σε μια συνάντηση που περίμενε η Ορθοδοξία επί μακρόν, μιας και οι δύο τους πιο συχνά συναντώνται με τον Πάπα παρά ο ένας με τον άλλον, να στοιχειώνει από παιχνίδια εξουσίας.
Καταρχάς έχει γίνει σημαία σε όλα σχεδόν τα ρεπορτάζ η δεδομένη – όπως προβάλλεται- αυτοκεφαλία των Ουκρανών. Το ότι το Φανάρι προτίθεται να δώσει τόμο αυτοκεφαλίας στους Ουκρανούς το γνωρίζαμε, οπότε είναι απορίας άξιον γιατί κάποιοι πανηγυρίζουν λες και ανακάλυψαν την Αμερική.
Κύκλοι του Φαναρίου μιλούν ξεκάθαρα για νίκη με διαρροές περί ειλημμένης απόφασης για την αυτοκεφαλία παρά τις ενστάσεις των Ρώσων.
Ωστόσο, ο Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ , ο οποίος είναι μέλος της επιτροπής που ασχολείται με το θέμα και ήταν ο μοναδικός “Φαναριώτης” που έδωσε το παρών στη συνάντηση με τον κ. Κύριλλο, δήλωσε στο The Associated Press ότι το τελευταίο βήμα της διαδικασίας δεν έχει ακόμη επιτευχθεί.
"Σήμερα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης επανέλαβε αυτοπροσώπως, σε αυτή τη συνάντηση των δύο προκαθημένων, ότι η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου φτάνει και δεν πηγαίνουμε προς τα πίσω", δήλωσε ο Εμμανουήλ. "Συνεπώς, ακολουθούμε αυτή την απόφαση, εφαρμόζουμε την απόφαση".
Αλλά διευκρίνισε: "Δεν έχουμε φτάσει στο τέλος της διαδικασίας. Ο Τόμος, που είναι η απόφαση που εκδίδεται, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της εφαρμογής. Αλλά έχουμε ακόμα κάποια δουλειά και αυτό το συντονίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. "
Από την άλλη πλευρά το πρακτορείο ειδήσεων Tass της Ρωσίας, ανέφερε πως μετά τη συνάντηση ειπώθηκε από την ρωσική πλευρά ότι “η οργάνωση των ορθόδοξων εκκλησιών είναι τέτοια που καμία Εκκλησία δεν μπορεί να λάβει μια απόφαση που να αντικρούει τη θέση των άλλων εκκλησιών. Ως εκ τούτου είμαστε απλά προγραμματισμένοι για συνεργασία. "
Την ίδια στιγμή ο επικεφαλής του Συνοδικού Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του ρωσικού πατριαρχείου, Μητροπολίτης Ιλαρίωνας,αμφισβήτησε ευθέως μερίδα ουκρανικών μέσων ενημέρωσης, τα οποία αναφέρθηκαν σχετικά με τα αποτελέσματα της ιστορικής συνάντησης.
"Φυσικά, μερικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ειδικά στην Ουκρανία, είναι πολύ μπερδεμένα τώρα, έχουν ήδη αρχίσει να δημοσιεύουν κάποιες πληροφορίες για αυτή τη συνάντηση, αλλά νομίζω ότι θα σχολιάσουμε το περιεχόμενο αυτής της συνάντησης μόνο εάν αρχίσουν να σχολιάζουν αξιωματούχοι του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης για το περιεχόμενο αυτής της συνάντησης.Υπάρχουν μόνο δύο, ο πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ, που παρευρέθηκαν στη συνάντηση και αν κάποιος άλλος σχολιάζει, είναι πιθανότατα μόνο μερικές εικασίες ", δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας την Παρασκευή το βράδυ
Ερμηνεύοντας δε τη δήλωση του Μητροπολίτη Εμμανουήλ υπογράμισε πως σε αυτήν αναφερόταν ότι “το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα προσπαθήσει να θεραπεύσει το υφιστάμενο χάσμα, δημιουργώντας μια άλλη διάσπαση. Νομίζω ότι αυτή είναι μια πολύ νηφάλια στάση”.
“Φυσικά, τόσο η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης όσο και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν τη δική τους θέση σε διάφορα θέματα. Ποτέ δεν αποκρύψαμε αυτή τη θέση. Δημοσιεύθηκε. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως δημοσίευσε επίσης τη θέση του. Δηλαδή, δεν μπορούσαμε να πούμε κάτι ουσιαστικά νέο. Είναι όμως πολύ σημαντικό η συνάντηση αυτή να δώσει την ευκαιρία για ανταλλαγή πληροφοριών, δηλαδή για σύγκριση. Εξάλλου, πολύ συχνά κάποιο μέρος λαμβάνει πληροφορίες, η άλλη πλευρά έχει άλλες πληροφορίες και συναντήσεις αυτού του είδους καθιστούν δυνατή την έκφραση διαφορετικών απόψεων για το ίδιο θέμα και έρχονται - αμέσως ή μεταγενέστερα - σε κάποιο κοινό παρονομαστή.
Σήμερα τίθεται συχνά το ερώτημα κατά πόσον λήφθηκαν αποφάσεις κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης. Θα ήθελα να αναφέρω: οι δύο Πατριάρχες δεν μπορούν απλά να συναντηθούν και απλά να πάρουν κάποιες αποφάσεις για τις Εκκλησίες του, επειδή κάθε Ορθόδοξη Εκκλησία διοικείται από Σύνοδο. Στην κορυφή της Εκκλησίας βρίσκεται η Σύνοδος των Επισκόπων και η Εκκλησία κυβερνάται από την Ιερά Σύνοδο. Κάθε Πατριάρχης εκπροσωπεί την Εκκλησία του, μιλάει εκ μέρους της, αλλά οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται με τη μορφή παρασκηνιου, αλλά στη Σύνοδο των αντίστοιχων εκκλησιών.Η συζήτηση που διεξήχθη μπορεί να οδηγήσει σε κάποιες αποφάσεις των Συνόδων της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά αυτές οι αποφάσεις είναι πολύ νωρίς για να ληφθούν. Το σημαντικότερο είναι πως πραγματοποιήθηκε μια πολύ εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων και, από την αρχή μέχρι το τέλος, η συζήτηση ήταν πολύ ειλικρινής και αδελφική. Αφήσαμε την Κωνσταντινούπολη με πολύ φωτεινά συναισθήματα και πολύ καλή διάθεση” δήλωσε ο Ιλαρίων.
“Πρώτος μεταξύ ίσων”
Επί του πρακτέου πάντως ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε “το κομμάτι” του σε επικοινωνιακό επίπεδο...
Μια μέρα πριν από την Σύνοδο της Ιεραρχίας του Οικουμενικού θρόνου επιχείρησε να δώσει την εικόνα του “πρώτου μεταξύ ίσων”.
Από την άλλη η μυστικοπάθεια Κύριλλου (“δεν θα ηθελα να σας πω λεπτομέρειες” ήταν η δηλωσή του για την συνάντηση) έρχεται σε αντίθεση με την προσπάθειά του να πείσει πως δεν υπήρχαν μυστικά και...ψέμματα. Στην ρωσική αντιπροσωπεία ήταν διάχυτη μια νευρικότητα άνευ προηγουμένου μετά το πέρας των επαφών. Οπότε αναμένουμε την επόμενη κινησή της.
Πάντως αυτήν την μυστικοπάθεια υιοθέτησε και ο Μητροπολίτης Ιλαρίων στη συνάντηση με τους δημοσιογράφους. "Δεν νομίζω ότι πρέπει και έχω το δικαίωμα να αποκαλύψω τώρα το περιεχόμενο της συζήτησης μεταξύ των δύο Πατριάρχων, διότι αν ήθελαν αυτή η συζήτηση να είναι μια ανοιχτή μορφή, θα έκαναν μια δήλωση στον Τύπο" απάντησε χαρακτηριστικά σε σχετική ερώτηση.
Τι θα άλλαζε η ουκρανική αυτοκεφαλία
Το ζήτημα της ουκρανικής αυτοκεφαλίας όμως είναι πιο βαθύ. Κάτι τέτοιο-αν συμβεί- θα ανασυντάξει τα θρησκευτικά σύνορα της Ανατολικής Ευρώπης για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 400 χρόνια.
Η σημασία αυτής της απόφασης είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε όλες της τις διαστάσεις. Η ορθόδοξη εκκλησία και η επιρροή της στους γείτονές της είναι ένα από τα τελευταία απομεινάρια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Είναι επίσης ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα διάδοσης ιδεών και θέσεων και πολλοί έχουν κατηγορήσει την Ρωσική Εκκλησία πως έχει και πολιτικό χαρακτήρα καθώς αποτελώντας δεκανίκι του Πούτιν.
Οι “εχθροί” της στην Ουκρανία υποστηρίζουν πως η ρωσική εκκλησία με τον τρόπο της έχει άμεση πρόσβαση στις καρδιές και τα μυαλά των Ουκρανών. Κατά συνέπεια ισχυρίζονται πως μια ανεξάρτητη εκκλησία της Ουκρανίας αποτελεί μέγιστο ζήτημα εθνικής ασφαλείας.
Ενδεχομένως αυτά να είχαν βάση αν ήταν ειλικρινή… Μόνο που στην περίπτωση Ουκρανών αξιωματούχων τύπου Ποροσένκο απέχουν παρασάγγας….
Δεύτερον, μια ανεξάρτητη ουκρανική εκκλησία θα μειώσει σημαντικά τη θέση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας παγκοσμίως. Χωρίς τις ουκρανικές ενορίες, δεν θα είναι πλέον η μεγαλύτερη ορθόδοξη εκκλησία στον κόσμο. Για τη Ρωσία θα είναι ένα διπλό χτύπημα: η απώλεια τόσο της Ουκρανίας όσο και της διεθνούς θέσης της στον θρησκευτικό κόσμο. Και σε μια τέτοια περίπτωση θα αναθεωρηθούν και οι σχέσεις της με άλλους ισχυρούς πόλους όπως πχ το Βατικανό.
Σε πολιτικό επίπεδο τέλος μια αυτοκέφαλη ουκρανική εκκλησία θα επηρεάσει την ουκρανική πολιτική ζωή. Εάν η προσπάθει στεφθεί με επιτυχία, ο Πόροσενκο θα πάρει την πίστωση χρόνου. Αναμφισβήτητα, ο Πόροσενκο θα χρησιμοποιήσει την εκκλησία ως έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της προεκλογικής εκστρατείας του, μαζί με την ενίσχυση του στρατού και το καθεστώς της ουκρανικής γλώσσας.
