Με αφορμή την περίπτωση μιας 36χρονης που μετά τον εμβολιασμό της άρχισε να αναφέρει μυική αδυναμία και διάφορα νευρολογικά συμπτώματα ο κ. Ιωάννης Μάρκου, Νευρολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Νευρολογικής Κλινικής North Cumbria Integrated Care NHS Foundation Trust αναλύει το περιστατικό και εξηγεί ότι δεν πρόκειται για ανεπιθύμητες αντιδράσεις στο εμβόλιο, αλλά για πιθανές εκδηλώσεις του συνδρόμου «Λειτουργικές Νευρολογικές Διαταραχές»
Σύμφωνα με πρόσφατη ιατρική μελέτη, μία γυναίκα 36 ετών που δεν είχε σημαντικό προηγούμενο ιατρικό ιστορικό έλαβε την πρώτη δόση εμβολίου κατά του COVID-19 στο δεξί της χέρι και δεν παρουσίασε καμία αξιοσημείωτη παρενέργεια εκτός από τον πόνο. Τέσσερις εβδομάδες αργότερα, έλαβε τη δεύτερη δόση στο δεξί χέρι.
Λίγα λεπτά μετά, παρατήρησε αδυναμία στο δεξί χέρι και πόδι, που κράτησε περίπου 2 ώρες. Ανέφερε συνοδά συμπτώματα όπως κόπωση, μυαλγίες και ήπια πυρετική κίνηση που υποχώρησαν μέσα σε μια ημέρα.
Τη δεύτερη ημέρα μετά τον εμβολιασμό, αντιμετώπισε έντονο αίσθημα βάρους στα κάτω άκρα και δυσκολίες στις λεπτές κινήσεις του δεξιού χεριού. Επιπλέον, ανέφερε κόπωση μετά από περπάτημα μικρών αποστάσεων. Αυτά τα συμπτώματα επέμειναν για αρκετές ημέρες, με αποτέλεσμα να ζητήσει ιατρική βοήθεια.
Κατά την κλινική εξέταση, η γυναίκα διαπιστώθηκε ότι παρουσίαζε μυϊκή αδυναμία στο άνω άκρο. Η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και σπονδυλικής στήλης ήταν φυσιολογική, όπως και το ηλεκτρομυογράφημα και οι μελέτες ταχύτητας νευρικής αγωγιμότητας. Ξεκίνησε η φυσικοθεραπεία και η μυϊκή αδυναμία βελτιώθηκε.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, ξύπνησε με νέα εμφάνιση αδυναμίας στο αριστερό άνω και κάτω άκρο.
Η ασθενής συνέχισε να αναφέρει διάφορες δυσκολίες, όπως αίσθημα σφιξίματος και βάρους στους μυς του λαιμού της, δυσκολία στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων της καθημερινότητας και δυσκολία στην ανοχή οποιασδήποτε άσκησης πέρα από περιορισμένες ισομετρικές ασκήσεις κατά τη διάρκεια της φυσικοθεραπείας. Αν και παραπονέθηκε για ταχεία μυϊκή κόπωση, μπόρεσε να κρατήσει ένα κιλό και τα αντανακλαστικά της ήταν φυσιολογικά. Μετά από πλήρη κλινικοεργαστηριακό έλεγχο, η ασθενής διαγνώσθηκε με Λειτουργική Νευρολογική Διαταραχή.
Καθώς το πρόγραμμα εμβολιασμού για την COVID-19 βρίσκεται σε εξέλιξη παγκοσμίως, διάφορα βίντεο κυκλοφόρησαν στα κοινωνικά μέσα και δίκτυα (facebook, instagram κλπ) για νευρολογικά ανεπιθύμητα συμβάντα μετά τη χορήγηση του εμβολίου, όπως τρόμο, μυϊκή αδυναμία (έως και παράλυση), αίσθημα αιμωδιών, αστάθεια, ζάλη, διαταραχές μνήμης, ακόμα και επεισόδια που προσομοιάζουν με επιληπτική κρίση με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αμφιβολίες για την ασφάλεια των εμβολίων.
Ακόμη και στην χώρα μας έχουν αναφερθεί παρόμοια περιστατικά μετά τον εμβολιασμό για την COVID-19.
Το κοινό χαρακτηριστικό στην συντριπτική πλειοψηφία αυτών των περιπτώσεων είναι το γεγονός ότι ο πλήρης εργαστηριακός έλεγχος είναι αρνητικός για την ύπαρξη υποκείμενης οργανικής βλάβης.
Ως αποτέλεσμα αυτού, κάποιοι τα ονόμασαν ψυχοσωματικά, κάποιοι άλλοι ενδείξεις υστερίας ή αποκυήματα της φαντασίας του ασθενή και κάποιοι είπαν ότι οι ασθενείς απλά υποκρίνονται.
Πρόσφατες μελέτες στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τον Καναδά επιβεβαίωσαν ότι δεν πρόκειται για ανεπιθύμητες αντιδράσεις στο εμβόλιο, αλλά για πιθανές εκδηλώσεις του συνδρόμου «Λειτουργικές Νευρολογικές Διαταραχές» (Functional Neurological Disorders-FND). Οι Λειτουργικές Νευρολογικές Διαταραχές είναι το όνομα που δίνεται για συμπτώματα στο σώμα τα οποία φαίνεται ότι προκαλούνται από προβλήματα στο νευρικό σύστημα αλλά δεν προκαλούνται από οργανική νευρολογική ασθένεια ή διαταραχή.
Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για μια ιατρική κατάσταση στην οποία υπάρχει ένα πρόβλημα με τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος και το σώμα στέλνουν και / ή λαμβάνουν σήματα, και όχι κάποιας οργανικής βλάβης.
Για να γίνει πιο κατανοητό, πρόκειται για δυσλειτουργία του λογισμικού του εγκεφάλου (software) και όχι του ίδιου του εγκεφάλου (hardware), όπως έχει αναδειχθεί βάσει μελετών που ανέδειξαν την ύπαρξη δυσλειτουργιών σε διάφορες εγκεφαλικές δομές σε ασθενείς με FND.
Η ακριβής αιτία του FND είναι άγνωστη, αν και η συνεχιζόμενη έρευνα αρχίζει να παρέχει πιθανά αίτια για το πώς και γιατί αναπτύσσεται. Πολλοί διαφορετικοί προδιαθεσικοί παράγοντες μπορούν να κάνουν τους ασθενείς πιο ευάλωτους στο να εμφανίσουν FND, όπως το να έχουν άλλη νευρολογική ή παθολογική νόσο, να βιώνουν χρόνιο πόνο, κόπωση ή στρες. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς δεν παρουσιάζουν κανένα από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου. Ο ασθενής βιώνει στην πραγματικότητα τα συμπτώματα αυτά και δεν πρόκειται για υποχονδρία ή «φανταστικά» προβλήματα.
Οι επαγγελματίες υγείας συχνά αποκαλούσαν παλαιότερα αυτές τις διαταραχές «ιατρικά ανεξήγητες», ψυχοσωματικές ή σωματοποιητικές, αλλά με βάση τις τελευταίες ιατρικές μελέτες, αναφέρονται ως λειτουργικές διαταραχές που σημαίνει απλώς ότι το σώμα δεν λειτουργεί όπως πρέπει.
Το σύνδρομο FND είναι αρκετά συχνό καθώς παρουσιάζεται σε περίπου 30% των ασθενών που εξετάζονται στα νευρολογικά ιατρεία νευρολογίας, αποτελώντας τη δεύτερη πιο συχνή διάγνωση. Για τους περισσότερους ανθρώπους αυτά τα συμπτώματα είναι βραχύβια, αλλά για άλλους διαρκούν για μήνες ή χρόνια και διαταράσσουν σε εξαιρετικό βαθμό την καθημερινότητά τους.
Τα συμπτώματα τείνουν να αλλάζουν με το χρόνο και ως αποτέλεσμα οι ασθενείς μπορεί συχνά να συμβουλεύονται επανειλημμένα τους γιατρούς τους.
Πολλοί γιατροί βρίσκουν επίσης αυτές τις συνθήκες αινιγματικές και οι ασθενείς μπορεί να διαπιστώσουν ότι απογοητεύονται από την έλλειψη πληροφοριών σχετικά με το γιατί συμβαίνουν αυτά τα συμπτώματα και τι πρέπει να κάνουν σχετικά με αυτά.
Η διάγνωση του FND δεν γίνεται μόνο με τον αποκλεισμό των οργανικών αιτίων. Μια λεπτομερής κλινική αξιολόγηση παρέχει συνήθως επιπλέον ενδείξεις.
Απαιτούνται αρκετές φορές εξετάσεις, όπως απεικονίσεις, αίματος κλπ, για να αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει κάποια οργανική βλάβη που θα μπορούσε να προκαλέσει τα συμπτώματα.
Οι ασθενείς με FND μπορούν να βιώσουν ένα ευρύ φάσμα και συνδυασμό συμπτωμάτων που είναι σωματικά, αισθητικά και / ή γνωστικά όπως αναφέρθηκε στην αρχή.
Τα συμπτώματα συχνά κυμαίνονται και μπορεί να διαφέρουν από μέρα σε μέρα ή να είναι παρόντα όλη την ώρα. Μερικοί ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν ουσιαστική ή ακόμα και πλήρη υποχώρηση ακολουθούμενη από ξαφνικές υποτροπές συμπτωμάτων.
Νέες μελέτες υποστηρίζουν την πιθανή αντιστρεψιμότητα των λειτουργικών νευρολογικών διαταραχών με ειδικά προσαρμοσμένες σε κάθε άτομο θεραπείες.
Τα νέα επιστημονικά ευρήματα αλλάζουν τον τρόπο διάγνωσης και θεραπείας των ασθενών, γεγονός που δημιουργεί μια γενική αλλαγή στάσης απέναντι στα άτομα με FND.
Ο σκοπός της θεραπείας είναι η «επανεκπαίδευση του εγκεφάλου», για παράδειγμα με την απομυθοποίηση των μη φυσιολογικών και δυσλειτουργικών μοτίβων κίνησης που έχουν αναπτυχθεί και εκπέμπουν κανονική κίνηση.
Η διάγνωση της ύπαρξης FND γίνεται από Νευρολόγο, και η θεραπεία ανάλογα με τα συμπτώματα, μπορεί να περιλαμβάνει την συμμετοχή ιατρών ή υγειονομικού προσωπικού πολλαπλών ειδικοτήτων (π.χ. φυσίατρο, εργοθεραπευτή, ψυχολόγο, ψυχίατρο) με γνώσεις και εμπειρία σχετικά με το συγκεκριμένο σύνδρομο και να διαρκέσει για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Η έγκαιρη διάγνωση και η επαρκής πληροφόρηση του ασθενή με βάση τις ιατρικές μελέτες αποτελούν θετικούς προγνωστικούς παράγοντες.
Η επιτυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού βασίζεται σε υψηλά ποσοστά δημόσιας αποδοχής και κάλυψης πληθυσμού, τα οποία εξαρτώνται από την ενθάρρυνση επιστημονικών δεδομένων σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, καθώς και από αποτελεσματικές ενημερωτικές εκστρατείες.
Η διστακτικότητα έναντι του εμβολίου, που χαρακτηρίζεται από έλλειψη εμπιστοσύνης στον εμβολιασμό ή/και εφησυχασμό για τον εμβολιασμό απειλεί να υπονομεύσει την επιτυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού COVID-19.
Ο ΠΟΥ πρόσφατα κατέταξε τον δισταγμό των εμβολίων ως μία από τις 10 κορυφαίες απειλές για την παγκόσμια υγεία. Ως επαγγελματίες υγείας, οφείλουμε να εξηγήσουμε λεπτομερώς τη φύση του FND, συμπεριλαμβανομένου ότι αυτά τα συμπτώματα είναι πραγματικά, αλλά όχι το άμεσο αποτέλεσμα των τοξικών επιδράσεων του εμβολίου.
Μπορούν θεωρητικά να συμβούν με ένα έναυσμα όπως ακόμη και με την έγχυση φυσιολογικού ορού και αυτά τα γεγονότα δεν σημαίνουν ότι τα τρέχοντα εμβόλια είναι μη ασφαλή.
Τέλος, αναδεικνύεται η ανάγκη εκπαίδευσης του κοινού για το FND καθώς αποτελεί την πιο κοινή νευρολογική πάθηση για την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ακούσει ποτέ.
*Ο Ιωάννης Μάρκου είναι Νευρολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Νευρολογικής Κλινικής North Cumbria Integrated Care – NHS Foundation Trust.
