Θέση στον δημόσιο διάλογο για τον αριθμό των φύλων πήρε η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων (ΠΕΒ), απαντώντας με ανακοίνωσή της σε όσα ακούστηκαν προ ημερών για τη δυαδικότητα του φύλου. Το ζήτημα, που πέρασε από την επιστημονική διαμάχη στους δρόμους και τα κοινωνικά κινήματα και, από εκεί, στο έργο της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, αναζωπύρωσαν οι πρόσφατες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ και, σε εγχώριο επίπεδο, οι δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη.
Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Τελικά υπάρχουν γυναίκες και άνδρες μόνο;», η ΠΕΒ περιγράφει τον καθορισμό του φύλου από το Υ χρωμόσωμα και το γονίδιο SRY, το οποίο ενεργοποιείται μετά την 6η-8η εβδομάδα κύησης, που δίνουν τον τυπικό φαινότυπο ΧΥ για τα αρσενικά και ΧΧ για τα θηλυκά, χωρίς όμως να είναι απόλυτο. Η ένωση επισημαίνει ότι υπάρχουν γενετικές, ορμονικές και αναπτυξιακές διαφοροποιήσεις (π.χ. σύνδρομο Klinefelter, διαφυλικά άτομα), και παραθέτει στοιχεία που δείχνουν ότι 1,7% των γεννήσεων δεν ανταποκρίνονται στον διμορφισμό φύλου.
Τέλος, διευκρινίζει ότι το βιολογικό φύλο διακρίνεται από το κοινωνικό· το πρώτο χρησιμεύει σε θέματα που αφορούν στην παρακολούθηση της υγείας και το δεύτερο αποτελεί θέμα επιλογής και ταυτότητας.
Ακολουθεί η ανακοίνωση της ΠΕΒ
«Η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων παρακολουθεί με ενδιαφέρον τη δημόσια συζήτηση σχετικά με το φύλο των ανθρώπων. Η Π.Ε.Β., ως ο επαγγελματικός και επιστημονικός φορέας των Βιολόγων – Βιοεπιστημόνων στην Ελλάδα, θεωρεί σημαντικό να πληροφορήσει τον γενικό πληθυσμό σχετικά με ένα επίκαιρο θέμα, το οποίο άπτεται της επιστήμης της Βιολογίας.
Ο καθορισμός του φύλου στον άνθρωπο (Homo sapiens) γίνεται μέσω ενός χρωμοσώματος, του Υ, το οποίο ανήκει στο 23ο ζεύγος (φυλετικά χρωμοσώματα). Ειδικό ρόλο διαδραματίζει το γονίδιο SRY, το οποίο εδράζεται στο χρωμόσωμα Υ και το οποίο κωδικοποιεί τον παράγοντα καθορισμού των όρχεων (TDF). Το TDF εμφανίζεται σχεδόν σε όλα τα Θηλαστικά. Με βάση αυτό, η παρουσία του Υ χρωμοσώματος και η ενεργοποίηση του γονιδίου SRY (μετά την 6η-8η εβδομάδα κύησης) οδηγεί στην ανάπτυξη του αρσενικού βιολογικού φύλου στους ανθρώπους, ενώ η απουσία του Υ επιτρέπει τη “συνέχιση” ανάπτυξης του θηλυκού βιολογικού φύλου. Τυπικά, ένα αρσενικό άτομο έχει φυλετικά χρωμοσώματα ΧΥ και ένα θηλυκό ΧΧ, τα οποία οδηγούν σε διαφορετικά πρωτογενή και δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου (φαινότυπος).
Η έρευνα στη Βιολογία έχει δείξει, ωστόσο, πως υπάρχουν αρκετές ατυπίες στη φυλετική ανάπτυξη των ανθρώπων και σε διαφορετικά επίπεδα. Έχουν βρεθεί διαφοροποιήσεις σε γενετικό επίπεδο, όπως η μεταφορά (ανασυνδυασμός) του SRY γονιδίου στο Χ χρωμόσωμα, η τρισωμία ΧΧΥ (σύνδρομο Klinefelter) ή ο διπλασιασμός του NR0B1 γονιδίου στο Χ χρωμόσωμα, οι οποίες οδηγούν σε φυλετικούς φαινότυπους αντίθετους ή διαφορετικούς από το γονότυπο. Επιπλέον, έχουν βρεθεί ορμονικοί παράγοντες (π.χ. συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων) και αναπτυξιακοί παράγοντες που οδηγούν σε ατυπίες ως προς την ανάπτυξη των φυλετικών χαρακτηριστικών. Ως εκ τούτου, για τη Βιολογία, η κατάταξη ενός ατόμου σε φύλο δεν έχει πάντα μια απλοποιημένη μορφή ΧΧ = θηλυκό άτομο και ΧΥ = αρσενικό άτομο. Τα διαφυλικά (intersex) άτομα, τα οποία εμφανίζουν διαταραχές στην ανάπτυξη του φύλου (DSD), δεν μπορούν να ταξινομηθούν στο τυπικό δυαδικό σύστημα εύκολα, και η βιολογική έρευνα από την επιστημονική κοινότητα πάνω στο θέμα είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Εκτιμάται ότι περίπου το 1,7% όλων των γεννήσεων δεν ανταποκρίνεται στον απόλυτο διμορφισμό του φύλου (Am. J. Hum. Biol. 12:151-166, 2000). Αυτό, για τον πληθυσμό της Ελλάδας, σημαίνει περίπου 175.000 άτομα!
Με βάση τον καταστατικό χάρτη του Ο.Η.Ε., όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, απολαμβάνουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα. Το βιολογικό φύλο είναι χρήσιμο να δηλώνεται στον φάκελο Υγείας κάθε ατόμου αποκλειστικά ως κλινικό στοιχείο για την αντιμετώπιση ασθενειών (π.χ. ανίχνευση αιμορροφιλίας) ή τη λήψη ιατρικών αποφάσεων (π.χ. μεταμοσχεύσεις). Από την άλλη, το κοινωνικό φύλο δεν ταυτίζεται απαραίτητα με το βιολογικό φύλο και είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής κάθε ατόμου.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Π.Ε.Β. επαναλαμβάνει τη σταθερή δέσμευσή του να υπηρετεί και να προάγει τη Βιολογία και το έργο των Βιολόγων – Βιοεπιστημόνων, ανεξαρτήτως φύλου, στην Ελλάδα και να στοχεύει στην επιστημονικά έγκυρη ενημέρωση και τον βιολογικό εγγραμματισμό των πολιτών της χώρας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το υπουργείο Υγείας της Παλαιστίνης ανακοίνωσε πως ο στρατός του Ισραήλ σκότωσε δύο άνδρες στη Δυτική Όχθη
Μετά τιμής,
το Δ.Σ. της Π.Ε.Β.»
«Η φύση φτιάχνει πάντα αρσενικά και θηλυκά, τίποτα άλλο»
Ο παιδίατρος και νεογνολόγος Αντώνης Δαρζέντας, μετά το post για τον αριθμό των φύλων, απάντησε με νέα ανάρτηση στην ΠΕΒ, χρεώνοντάς της επιστημονική ασάφεια και ανακρίβειες. Ο κ. Δαρζέντας τόνισε ότι η ένωση μπερδεύει τον καθορισμό με τον ορισμό του φύλου, όπως διευκρίνισε εκείνος στην προηγούμενη ανάρτησή του. Σύμφωνα με τον ίδιο, παρότι «υπάρχουν πολλοί δρόμοι, συνήθως τυπικοί, ενίοτε άτυποι» για τον καθορισμό του αρσενικού και θηλυκού, όλοι καταλήγουν στους δύο γαμέτες (σπερματοζωάρια και ωάρια), ενώ παραδείγματα όπως το σύνδρομο Klinefelter (ΧΧΥ) δεν αντιπροσωπεύουν νέο, τρίτο φύλο, καθώς σχετίζονται με αρσενική ανατομία.
Επισημαίνει επίσης ότι η εξίσωση των Διαταραχών Ανάπτυξης του Φύλου (Disorders in Sexual Development/DSD) με το “intersex” είναι εσφαλμένη. Τα περισσότερα άτομα με DSD δεν έχουν αμφίβολα γεννητικά όργανα, ενώ οι περιπτώσεις intersex είναι εξαιρετικά σπάνιες και συνήθως διαγιγνώσκονται από τους παιδιάτρους. Επιπροσθέτως, υπογραμμίζει ότι το «το 1,7% όλων των γεννήσεων δεν ανταποκρίνεται στον απόλυτο διμορφισμό του φύλου», όπως αναφέρει η ανακοίνωση, προκύπτει από αμφιλεγόμενη μελέτη του 2000 και προσθέτει ότι πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι το 99,99% του ανθρώπινου πληθυσμού έχει χρωμοσώματα σε πλήρη αρμονία με τα εξωτερικά γεννητικά όργανα.
Τέλος, τονίζει ότι η ΠΕΒ μιλά για περιορισμό της χρήσης του βιολογικού φύλου στους ιατρικούς φακέλους, χωρίς όμως να διευκρινίζει πόσα βιολογικά φύλα υπάρχουν πέρα από το αρσενικό και το θηλυκό.
Η ανάρτηση του κ. Δαρζέντα:
«Το φύλο δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τους γαμέτες»
Τη δεκαετία του 1990, η Γαλλίδα φιλόσοφος Judith Butler, κεντρική μορφή του σύγχρονου φεμινισμού και των gender studies, υποστήριξε ότι το κοινωνικό φύλο (gender) είναι επιτελεστικό και δε συνδέεται εγγενώς με το βιολογικό φύλο (sex), αμφισβητώντας τόσο τη δυαδική ερμηνεία του δεύτερου όσο και την υποτιθέμενη ευθυγράμμισή του με το πρώτο. Η θεωρία της έχει διχάσει τους επιστήμονες, όπως αποτυπώνεται και σε περσινή δημοσκόπηση σε 200 καθηγητές και καθηγήτριες βρετανικών πανεπιστημίων, που έδειξε ότι μια μικρή πλειοψηφία 58% αποδέχεται ότι υπάρχουν μόνο δύο φύλα.
Το 2023, μέσα από το άρθρο «Is Sex Still Binary?» (Είναι το φύλο ακόμα δυαδικό;), επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Λίμπεκ και το Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο Schleswig-Holstein χαρακτήρισαν «ανεπαρκή» τον ορισμό του φύλου αυστηρά με βάση τους γαμέτες, προτείνοντας μια ευρύτερη και πιο περιεκτική κατανόησή του, που λαμβάνει υπ΄όψιν τη βιολογική πολυπλοκότητα σε πολλαπλά επίπεδα, ώστε να καταστεί δυνατή και η εξατομικευμένη ιατρική με βάση τη βαθύτερη γνώση της λειτουργίας των φύλων και πώς οι διαφορές μεταξύ τους επηρεάζουν την εκδήλωση ασθενειών και την αποτελεσματικότητα των θεραπειών.
Σύμφωνα με το άρθρο, το φύλο δεν περιορίζεται αποκλειστικά στους γαμέτες, αλλά περιλαμβάνει μια ποικιλία βιολογικών χαρακτηριστικών, όπως τα χρωμοσώματα, οι ορμόνες, τα γεννητικά όργανα και τα δευτερεύοντα σεξουαλικά χαρακτηριστικά. Η ύπαρξη ατόμων με DSD, που δεν εντάσσονται στις παραδοσιακές κατηγορίες άνδρα και γυναίκας και επιδεικνύουν ένα φάσμα χαρακτηριστικών φύλου που αμφισβητούν τη δυαδική ταξινόμηση. Έπειτα, τα υπογόνιμα άτομα, τα οποία δεν μπορούν να παράγουν γαμέτες, εξακολουθούν να κατηγοριοποιούνται βιολογικά με βάση το βιολογικό φύλο, υπονομεύοντας το ρόλο των γαμετών ως τον μοναδικό προσδιοριστικό παράγοντα.
Από εξελικτική σκοπιά, υποστήριξαν ότι η αυστηρή δυαδικότητα του φύλου δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση ή την αναπαραγωγή. Παρόλο που η αναπαραγωγή βασίζεται κυρίως σε γόνιμα αρσενικά και θηλυκά, η ύπαρξη ατόμων με μη δυαδικά χαρακτηριστικά φύλου δεν αποτελεί εμπόδιο στις εξελικτικές διαδικασίες. Αντίθετα, ορισμένα άτομα με DSD μπορούν να αναπαραχθούν, αποδεικνύοντας ότι η ποικιλομορφία του φύλου είναι συμβατή με τους μηχανισμούς της εξέλιξης.
