«Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν είναι οι έξυπνοι άνθρωποι.» Αυτή τη φράση είπε ένας χρηματιστής λίγο πριν δώσει μια διάλεξη σε μια μεγάλη τράπεζα στη Νέα Υόρκη. Το θέμα της διάλεξης ήταν η μελέτη της ευτυχίας.
«Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν το καταλαβαίνουν» συνέχισε. «Δεν καταλαβαίνουν πώς λειτουργούν οι αγορές ή γιατί δεν λειτουργεί σωστά μία εταιρεία...»
Αυτές οι απόψεις δεν είναι ασυνήθιστες. Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη πολιτισμική αντίληψη πως οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αφελείς, χωρίς βάθος ή υπαρξιακές ανησυχίες. Έχουμε ακούσει όλοι την έκφραση «η άγνοια είναι ευτυχία». Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η κοινωνία μας έχει μια θεμελιώδη άγνοια γύρω από την ίδια την έννοια της ευτυχίας.
Η λάθος αντίληψη της ευτυχίας
Ένα από τα βασικά προβλήματα είναι ότι όλοι γνωρίζουν κάποιον που είναι εξαιρετικά έξυπνος αλλά δυστυχισμένος. Επίσης, όλοι ξέρουν κάποιον που έχει πετύχει στη ζωή του, αλλά δεν είναι ευτυχισμένος. Ένας ξένος ειδικός ανέφερε πως συνάντησε πολλά τέτοια παραδείγματα κατά την έρευνά του στο Χάρβαρντ και σε μεγάλες εταιρείες του Fortune 500, και κατέληξε στο συμπέρασμα πως: «Όταν βλέπεις τέτοιους ανθρώπους, είναι εύκολο να υποθέσεις ότι η ευτυχία δεν σχετίζεται ούτε με την επιτυχία ούτε με την ευφυΐα, ή ακόμα και ότι είναι αντίθετη προς αυτά».
Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε το πώς συνδέεται η ευτυχία με την επιτυχία και την ευφυΐα. Η ευτυχία δεν είναι απλώς μια κατάσταση παθητικής ικανοποίησης. Είναι ένα δυναμικό πλαίσιο του νου που μας βοηθά να προσαρμοζόμαστε στις προκλήσεις. Οι σύγχρονες νευροεπιστήμες δείχνουν ότι όταν είμαστε ευτυχισμένοι, το μυαλό μας είναι πιο δημιουργικό, πιο ανοιχτό σε νέες ιδέες και πιο πρόθυμο να πάρει ρίσκα, στοιχεία που είναι κρίσιμα για την καινοτομία και την προσωπική ανάπτυξη. Ένα άτομο που βιώνει θετικά συναισθήματα έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί τις καθημερινές δυσκολίες με μεγαλύτερη επιτυχία, διατηρώντας παράλληλα μια σταθερή αίσθηση κατεύθυνσης.
Σκεφτείτε την ευτυχία σαν μια πλατφόρμα εκκίνησης. Ένας ευτυχισμένος νους μπορεί να φανεί πιο παραγωγικός και να ξεπεράσει τα εμπόδια πιο αποτελεσματικά από έναν νου που είναι κατακλυσμένος από άγχος και αρνητικότητα. Η ευτυχία, σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται ένα εργαλείο στρατηγικής σημασίας, το οποίο μας επιτρέπει να αποδώσουμε καλύτερα όχι μόνο στις σχέσεις μας, αλλά και στις επαγγελματικές και ακαδημαϊκές μας φιλοδοξίες. Έτσι, η ιδέα ότι «οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν είναι οι έξυπνοι» φαίνεται τελικά να είναι ένας μύθος που στερεί από πολλούς τη δυνατότητα να φτάσουν το πραγματικό τους δυναμικό.
Η δύναμη της ντοπαμίνης
Για παράδειγμα, η ντοπαμίνη, μια νευροχημική ουσία που εκκρίνεται στο σώμα μας και μας βοηθά να νιώσουμε απόλαυση και ευτυχία, έχει και ένα επιπλέον όφελος: ενεργοποιεί τα κέντρα μάθησης του εγκεφάλου, επιτρέποντας στον εγκέφαλό μας να μετατρέπεται σε ένα σφουγγάρι γνώσης. Το έχουμε δει αυτό πολλές φορές στο παρελθόν. Όταν διαβάζαμε με άγχος για ένα τεστ στο σχολείο, πιθανότατα δεν θυμόμαστε τις πληροφορίες τρεις μέρες αργότερα, ακόμα κι αν αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να μας ήταν χρήσιμες στη δουλειά ή αν συμμετείχαμε σε μια τηλεοπτική εκπομπή τύπου quiz γνώσεων.
Αντίθετα, πιθανότατα θυμόμαστε τους στίχους τραγουδιών που ακούγαμε πριν από δέκα χρόνια, ακόμα κι αν αυτές οι πληροφορίες είναι άχρηστες, εκτός κι όσους λατρεύουν... το καραόκε! Θυμόμαστε αυτούς τους στίχους εν μέρει λόγω της μουσικής δομής και εν μέρει επειδή το σύστημα μάθησης του εγκεφάλου μας ενεργοποιήθηκε από τη ντοπαμίνη.
Η θετική στάση ενισχύει τις ικανότητες
Σε ψυχολογικά πειράματα, όταν ένα άτομο βιώνει ένα συναίσθημα μέσω ενός «προκαταρκτικού ερεθίσματος», παρατηρούμε πώς αυτή η νέα συναισθηματική κατάσταση επηρεάζει την απόδοσή του. Για παράδειγμα, όταν κάνεις ένα παιδί τεσσάρων ετών να θυμηθεί την πιο ευτυχισμένη του στιγμή, η χωρική του μνήμη βελτιώνεται δραματικά, κάνοντάς το να ενεργοποιεί τμήματα του εγκεφάλου 50% ταχύτερα από παιδιά που είναι σε ουδέτερη διάθεση. Οι γιατροί που έχουν θετική διάθεση φτάνουν στη σωστή διάγνωση κατά 19% γρηγορότερα. Οι πωλητές είναι 37% πιο αποτελεσματικοί στις πωλήσεις όταν είναι αισιόδοξοι.
Στην πραγματικότητα, μια μετα-ανάλυση για εργαζόμενους στις εταιρείες δείχνει ότι σχεδόν κάθε επιχειρηματικό αποτέλεσμα βελτιώνεται όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται σε θετική κατάσταση. Αυτή η διαπίστωση μας οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: η ευτυχία δεν είναι απλώς ευχάριστη, αλλά αποτελεί σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη σύγχρονη οικονομία.
Ο μύθος των «βαθιών» ανθρώπων
Ίσως ο χρηματιστής εννοούσε ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι επιφανειακοί και απλώς δεν αντιλαμβάνονται τα προβλήματα του κόσμου. Συχνά, λανθασμένα πιστεύουμε ότι οι «βαθιοί» άνθρωποι είναι εκείνοι που μελαγχολούν. Όσο πιο σκοτεινή είναι μια ταινία και όσο λιγότερο λυτρωτικό είναι το τέλος, τόσο πιο καλλιτεχνική θεωρείται. Όσο πιο ταραγμένη ήταν η ζωή ενός ζωγράφου ή μουσικού, τόσο πιο δημιουργικό τον θεωρούμε.
Αλλά αυτό δεν είναι πάντοτε αλήθεια. Χρειάζεται τεράστιο βάθος για να παραμείνει κανείς θετικός και ελπιδοφόρος μέσα στις αντιξοότητες. Στην πραγματικότητα, τα αρνητικά συναισθήματα προέρχονται από το πιο πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου που ανταποκρίνεται στον φόβο και την απειλή. Το να δει κανείς τα αρνητικά είναι εύκολο. Το να διαμορφώσει μια γνωστική στρατηγική για το πώς να ανταποκριθεί θετικά σε μια πρόκληση απαιτεί υψηλότερη εγκεφαλική λειτουργία.
Πολλοί ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι όταν είμαστε αρνητικοί, ο εγκέφαλός μας περιορίζεται σε σκέψεις «μάχης ή φυγής». Αντίθετα, όταν είμαστε θετικοί, ο εγκέφαλός μας «διευρύνει και χτίζει», επιτρέποντάς μας να δημιουργήσουμε νέες στρατηγικές επιτυχίας και να διευρύνουμε τις δυνατότητες που μπορούμε να επεξεργαστούμε.
Η ευτυχία ως στρατηγική επιτυχίας
Αν θέλεις να δεις τι είναι ικανός να επιτύχει ο εγκέφαλός σου σήμερα, στη δουλειά ή στο σχολείο, δοκίμασε να αυξήσεις το επίπεδο της ευτυχίας σου πριν αντιμετωπίσεις μια πρόκληση. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να το κάνεις αυτό: άσκηση, μικρές πράξεις ευγένειας, διαλογισμός ή ακόμα και το να σκεφτείς τις πιο ευτυχισμένες σου στιγμές μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά στην απόδοσή σου. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η ευτυχία προάγει τη συνεργασία και την ενσυναίσθηση, δύο πολύτιμες δεξιότητες για το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον. Όταν είμαστε ευτυχισμένοι, μπορούμε να δημιουργήσουμε πιο ισχυρούς δεσμούς με τους συναδέλφους μας και να συνεισφέρουμε σε μια πιο αρμονική και αποδοτική ομάδα, ενισχύοντας συνολικά την επιτυχία του οργανισμού μας.
Επιπλέον, η ευτυχία ενισχύει την ικανότητά μας να παραμένουμε ανθεκτικοί σε δύσκολες συνθήκες. Ένας θετικός νους δεν αποθαρρύνεται εύκολα και μπορεί να βρει δημιουργικές λύσεις σε προβλήματα που φαίνονται άλυτα σε κάποιον που είναι καταβεβλημένος από το άγχος. Έτσι, η ευτυχία δεν είναι μόνο μια ευχάριστη κατάσταση, αλλά μια απαραίτητη στρατηγική για την ανάπτυξη και την επιτυχία σε κάθε τομέα της ζωής.
Η θετική ψυχολογία δεν αποτελεί απλώς μια νέα επιστημονική τάση, αλλά μια βαθιά αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την επιτυχία και την ευτυχία. Σε έναν κόσμο που συνεχώς εξελίσσεται και απαιτεί από εμάς αυξημένη προσαρμοστικότητα, η καλλιέργεια της ευτυχίας γίνεται ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία για να επιτύχουμε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική μας ζωή.
Η ευτυχία ως τρόπος ζωής
Και αυτό το ξανά τονίζουμε για να το εμπεδώσουμε και εμείς αλλά και εσείς: η ευτυχία για πολλούς δεν είναι απλώς μια τυχαία κατάσταση, αλλά μια στρατηγική προσέγγιση για τη ζωή και την εργασία. Όσοι την επιδιώκουν ενεργά μπορούν να αποκομίσουν τα οφέλη της, όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και στην απόδοση, τη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων. Το να ζεις μια ζωή γεμάτη αισιοδοξία και ευτυχία δεν σημαίνει ότι αγνοείς τα προβλήματα, αλλά ότι τα αντιμετωπίζεις με έναν τρόπο που ενισχύει τις δυνάμεις σου και ανοίγει νέους δρόμους.
Συμπερασματικά, η ευτυχία δεν είναι κάτι το επιφανειακό ή το αντι-διανοητικό. Αντίθετα, είναι η κινητήρια δύναμη για να φτάσουμε το ανώτατο δυναμικό μας, να βελτιώσουμε τις επιδόσεις μας και να διαμορφώσουμε μια ζωή γεμάτη νόημα και επιτυχία. Και για να καταρρίψουμε τον μύθο: όχι, το γεγονός πως ένας άνθρωπος είναι πιο αφελής δεν σημαίνει πως είναι πιο ευτυχισμένος ή χαρούμενος, τουλάχιστον όχι σε όλες τις περιπτώσεις...!
