Ο Δρ Βασίλης Κιοσσές, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ιατρικής, μιλά στο ygeiamou για τη γενιά του TikTok, για τα θετικά και αρνητικά των social media καθώς και για την «ψηφιακή ευεξία», που θα μπορέσει να καταστήσει τη χρήση τους ασφαλή
Άγχος, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, αίσθηση ανεπάρκειας, μοναξιά και η λίστα μπορεί να συνεχιστεί αν θέλουμε να καταγράψουμε την επίδραση που έχει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή μας, όπως μεταδίδει το ygeiamou.gr
Κι όμως, όλα τα μέσα είναι εδώ κι εμείς τους κάνουμε ολοένα και περισσότερο χώρο στη ζωή μας. Κάθε τόσο διαβάζουμε μία νέα επιστημονική μελέτη και το πόσο ολέθριες συνέπειες μπορεί να έχει η χρήση τους ειδικά στους εφήβους. Στο TikTok, για παράδειγμα οι βασικοί χρήστες ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 11-17, συνεπώς είναι αδύνατον να μην ξέρεις ένα έφηβο άτομο που να μην χρησιμοποιεί την πλατφόρμα.
Η αλήθεια για το TikTok
Οι αριθμοί
Το TikTok έχει «κατέβει» στα κινητά των ανθρώπων πάνω από 4,5 δισεκατομμύρια φορές, ενώ οι χρήστες φαίνεται να το χρησιμοποιούν κυρίως για διασκέδαση και όχι τόσο για ενημέρωση. Οι χρήστες μόνο στη Αμερική, είναι πάνω από 100 εκατομμύρια, ενώ το 2021 η πλατφόρμα γιόρτασε το 1 δισεκατομμύριο ενεργών χρηστών παγκοσμίως. Ο μέσος χρήστης θα ανοίξει την εφαρμογή περίπου 20 φορές την ημέρα ενώ τα παιδιά ηλικίας 11 με 17 περνούν σίγουρα 2 και πλέον ώρες ημερησίως μόνο εκεί.
Η σκληρή πλευρά
Αναρωτιέμαι πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι το να προτιμά ένας έφηβος να συνδεθεί σε μια πλατφόρμα για να δει τους φίλους του από το να τους συναντήσει σε μία βόλτα. Και αυτή είναι η νέα πραγματικότητα καθώς μελέτες δείχνουν πως η χρήση της πλατφόρμας αυτής έχει γίνει ένα νέο εργαλείο διασκέδασης αλλά και σύνδεσης.
Η πίεση για τη δημιουργία περιεχομένου αλλά και ο φόβος για τα αρνητικά σχόλια που μπορεί να ακολουθήσουν αυξάνουν τόσο το άγχος αλλά και την πιθανότητα κατάθλιψης που εμφανίζεται στον εφηβικό πληθυσμό. Επιπλέον η εξιδανικευμένη εικόνα αλλά και τα πρότυπα ομορφιάς που εμφανίζονται συνήθως σε αυτή την πλατφόρμα είναι πολύ εύκολο να προκαλέσουν μια ανεπαρκή αίσθηση του σώματος των νέων κάτι που συχνά οδηγεί είτε σε διατροφικές διαταραχές είτε σε σωματοδυσμορφική διαταραχή, μία διαταραχή κατά την οποία το άτομο νιώθει διαρκώς ότι πρέπει να αλλάξει συγκεκριμένα σημεία του σώματός του.
Ο ύπνος είναι ένα άλλο επίπεδο στο οποίο επιδρά η υπερ-χρήση του TikTok, καθώς επίσης και η ικανότητα συγκέντρωσης. Επιπλέον, να θυμίσουμε πως δεν υπάρχει ένα «ανοσοποιητικό σύστημα» το οποίο προστατεύει από τα σχόλια ή τον ψηφιακό εκφοβισμό που δέχονται τα άτομα που εκτίθενται σε αυτή την πλατφόρμα.
Η ισχυρότερη όμως επίδραση της χρήσης του TikTok είναι αφενός η ευκολία με την οποία μπορεί να διαστρεβλωθεί η εικόνα που έχει ένα έφηβο άτομο για τον εαυτό του και αφετέρου το πως η κουλτούρα του TikTok δημιουργεί μια διαφορετική προσέγγιση στο πως σχετίζονται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Ειδικά μεταξύ των εφήβων, που έχουν μειωμένη αίσθηση του αυτοελέγχου και η κριτική τους ικανότητα δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, το TikTok έχει δημιουργήσει έναν δικό του κώδικα επικοινωνίας, τον οποίο οι έφηβοι χρησιμοποιούν πια και στις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις.
Για ποιο λόγο γίνεται υπερ-χρήση;
Η ανάγκη να είμαι ενήμερος για οτιδήποτε συμβαίνει εκεί έξω, φοβούμενος πως «χάνω τις εξελίξεις», η ανάγκη να συνδεθώ με κόσμο με τον οποίο πιθανόν να μην είχα ποτέ την ευκαιρία να συνδεθώ, η φύση του ανθρώπου να συμμετέχει σε «ανταγωνιστικές» σχέσεις, η εδραίωση μιας παβλοβιανής συνήθειας κατά την οποία ελέγχω το TikTok με έναν ασυναίσθητο τρόπο ακόμα κι αν δεν το έχω ανάγκη, είναι κάποιοι από τους λόγους υπερ-χρήσης της πλατφόρμας από τους εφήβους αλλά και τους νέους.
Υπάρχει θετική πλευρά;
Πριν δαιμονοποιήσουμε τη χρήση των social media, αλλά και του TikTok που κατακτά τον πλανήτη, έχει αξία να αναγνωρίσουμε πως αυτό είναι άλλη μία πλατφόρμα που επιτρέπει στους ανθρώπους να συνδεθούν με άλλους. Αυτή η αίσθηση του ανήκειν αλλά και η αίσθηση της κοινότητας μπορεί να είναι εξαιρετικά βοηθητική ειδικά για άτομα τα οποία δεν έχουν ένα σταθερό υποστηρικτικό δίκτυο.
Από την άλλη, υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν πως η χρήση του TikTok μπορεί να ενισχύσει την αυτοέκφραση με έναν δημιουργικό τρόπο. Έφηβοι προσπαθούν να δείξουν ή ακόμα και να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν περιεχόμενο.
Επιπλέον η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων μέσα από τη δημιουργία και την επεξεργασία των βίντεο, λέξεις άγνωστες για τους χρήστες του Facebook, αποτελεί ένα δευτερογενές όφελος του TikTok.
Εν κατακλείδι
Το TikTok ωστόσο, αλλά και άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, είναι φτιαγμένο με τέτοιον τρόπο ώστε να σε αναγκάσει να καταναλώσεις περιεχόμενο που ταιριάζει στις δικές σου ανάγκες. Είναι προγραμματισμένο ώστε να ξέρει πως νιώθεις την κάθε στιγμή. Τα τεκμήρια για την επίδραση του στην ψυχική υγεία είναι αδιαμφισβήτητα αλλά η απαγόρευση της χρήσης του στους εφήβους μοιάζει μη ρεαλιστική. Η νέα έννοια που οφείλει να ενσωματωθεί στη ζωή μας είναι η «ψηφιακή ευεξία», το πώς δηλαδή η χρήση μπορεί να είναι ελεγχόμενη ώστε να μην προκαλεί βλάβη αλλά να γίνει εργαλείο διασκέδασης και απόλαυσης.
Και αυτό δεν είναι ένα άρθρο για τους εφήβους και μόνο.
