Συνέντευξη στον Ευάγγελο Δ. Κόκκινο
«Η Τουρκία όχι μόνο δεν σέβεται τη διεθνή νομιμότητα, αλλά με την απειλή της χρήσης βίας προσπαθεί να αποκομίσει κέρδη σε βάρος της Ελλάδος», αναφέρει στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, ο κ. Ανδρέας Καστάνης*, Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ) και συγγραφέας του βιβλίου που εκδόθηκε πρόσφατα, «Στρατιωτικές Επιχειρήσεις: Από την αρχαιότητα έως την ίδρυση του ελληνικού κράτους».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Οι Τούρκοι πεζοναύτες ετοιμάζονται μέσα στο καταχείμωνο με άσκηση στον κόλπο της Σμύρνης
Σύμφωνα με τον ίδιο, η τουρκική ηγεσία με την απειλή χρήσης βίας επιδιώκει τρία κύρια αποτελέσματα, με βασικούς πυλώνες τον εξαναγκασμό της Ελλάδας σε μια διμερή διαπραγμάτευση υπό δυσμενείς όρους, την αρπαγή της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, αλλά και τη Φινλανδοποίηση της Ελλάδος.
Όπως αναφέρει ο κ. Καστάνης, σκοπός της Άγκυρας είναι, «η όποια λύση, να συμφωνηθεί πέρα των αρχών του διεθνούς δικαίου, αλλά με διμερή συμφωνία, όπου με την απειλή της χρήσης βίας θα μας υποχρεώσει σε υποταγή και αρπαγή της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου».
Κατά την άποψη του καθηγητή της ΣΣΕ, γενικευμένος πόλεμος θα γίνει μόνο από λάθος χειρισμού κάποιου επεισοδίου, ενώ εκτιμά πως θα έχει διάρκεια 24 έως 48 ώρες. «Αν συμβεί αυτό και μέχρι την επέμβαση των Διεθνών Οργανισμών (ΕΕ, ΝΑΤΟ κλπ) θα πρέπει η χώρα μας να βρεθεί σε πλεονεκτικότερη θέση από ότι πριν από την έναρξη του γενικευμένου πολέμου», προσθέτει.
Επιπροσθέτως, για το ενδεχόμενο προσάρτησης των κατεχομένων της Κύπρου μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών στην Τουρκία, ο κ. Καστάνης τονίζει πως αν συμβεί κάτι τέτοιο «ουσιαστικά θα αλλάξουν τα σύνορα, γεγονός που ίσως προσκρούει στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι και στις αποφάσεις του ΟΗΕ», ενώ κάνει λόγο για «αλυσιδωτές αντιδράσεις» σε πολλές άλλες αμφισβητούμενες περιοχές όπως το Κόσοβο και το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Αναλύοντας τα πιθανά αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών στις 14 Μαΐου και την αντίδραση του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μια ήττα, ξεκαθαρίζει πως οι εκλογές δεν αποτελούν βασικό κριτήριο και πως η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί και μετά τις εκλογές άσχετα με το νικητή. «Άρα είτε κερδίσει, είτε χάσει, εκτιμώ δεν θα υπάρχουν θεαματικές διαφορές στην εξωτερική τουρκική πολιτική», λέει ο κ. Καστάνης χαρακτηριστικά.
Όσον αφορά τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και την πιθανότητα διάχυσής του στα Βαλκάνια και την ευρύτερη νοτιοανατολική Ευρώπη, ο καθηγητής εκτιμά πως δεν θα υπάρξει τέτοια εξέλιξη. «Αν γίνει δεκτή η προσάρτηση των κατεχομένων της Κύπρου από την Τουρκία, τότε αυτό θα είναι ένα άλλοθι για την προσάρτηση εδαφών της Ουκρανίας από τη Ρωσία», προσθέτει.
Τέλος, για τα διδάγματα του πολέμου στην Ουκρανία, ο κ. Καστάνης είναι βέβαιος πως το κύριο για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, είναι η συμμετοχή των πάσης φύσεως μη επανδρωμένων οχημάτων, που έχει το μεγάλο πλεονέκτημα της ελαχιστοποίησης των απωλειών μάχης.
«Σε χώρες όπως η δική μας με περιορισμένη τη δυνατότητα αναπλήρωσης των απωλειών, η χρήση τέτοιων όπλων και μέσων θα βοηθήσει τη διατήρηση της μαχητικής ισχύος μας», καταλήγει ο ίδιος.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
- Ενόψει των εκλογών στην Τουρκία γίνεται έντονος λόγος για τη Συνθήκη της Λωζάννης, από παραβιάσεις μέχρι μυστικές ρήτρες, ενώ Τούρκοι ανώτατοι αξιωματικοί κάνουν λόγο ακόμα και για αναβίωση της Συνθήκης των Σεβρών. Πώς σχολιάζετε αυτές τις συζητήσεις;
α. Το άρθρο 2 παρ. 4 του Χάρτη των Ηνωμένον Εθνών αναφέρει: «Όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας, που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους είτε με οποιαδήποτε άλλη ενέργεια ασυμβίβαστη προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών». Δηλαδή κατά παράβαση του προαναφερθέντος άρθρου η Τουρκία απειλεί τη χρήση βίας.
β. Η Συνθήκη των Παρισίων του 1947 αναφέρει στο άρθρο 89: «Αι διατάξεις της παρούσης Συνθήκης δεν θα παρέχωσιν ουδέν δικαίωμα ή ωφέλειαν εις ουδέν Κράτος αναφερόμενον εν τω προοιμίω της Συνθήκης ως μια των Ηνωμένων η Συνασπισμένων Δυνάμεων ή εις τους υπηκόους αυτού, μέχρις ου το Κράτος καταστή μέρος εν τη Συνθήκη δια της καταθέσεως του οργάνου επικυρώσεως αυτού». Από το συγκεκριμένο άρθρο φαίνεται ότι τα κράτη που υπογράφουν τη Συνθήκη ΔΕΝ μπορούν να ασκήσουν κανένα δικαίωμα αν πρώτα δεν την επικυρώσουν, πολύ περισσότερο για Κράτη που δεν συμμετείχαν σε αυτή.
Από τις δύο ανωτέρω περιπτώσεις φαίνεται ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν σέβεται τη διεθνή νομιμότητα, αλλά με την απειλή της χρήσης βίας προσπαθεί να αποκομίσει κέρδη σε βάρος της Ελλάδος.
Είναι φανερό, κατά την άποψη μου, ότι η τουρκική ηγεσία με την απειλή χρήσης βίας επιδιώκει τα ακόλουθα:
α. Να υποχρεώσει την Ελλάδα να συρθεί σε μια διμερή διαπραγμάτευση και μάλιστα υπό δυσμενείς για τη χώρα μας όρους. Εν γένει η συμπεριφορά των Τούρκων ηγετών είναι πέρα από κάθε λογική. Αφενός επικαλούνται παραβίαση του δικαίου, π.χ. εξοπλισμός των νήσων, και από την άλλη αρνούνται να δεχθούν το δίκαιο της θάλασσας ως αρχή της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.
β. Η όποια λύση να συμφωνηθεί πέρα των αρχών του διεθνούς δικαίου, αλλά με διμερή συμφωνία, όπου με την απειλή της χρήσης βίας θα μας υποχρεώσει σε υποταγή και αρπαγή της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου.
γ. Τη Φινλανδοποίηση της Ελλάδος με το πιο τρανό παράδειγμα την απειλή πολέμου, ακόμη και αν θα επεκτείνουμε τα θαλάσσια σύνορα μας στα 12 ναυτικά μίλια νοτίως της Κρήτης.
- Πόσες πιθανότητες δίνετε για μια τουρκική ενέργεια στο Αιγαίο την προσεχή περίοδο με δεδομένη τη μη υπογραφή συμφωνίας πώλησης F-16 από τις ΗΠΑ;
Κατά την άποψη μου γενικευμένος πόλεμος θα γίνει μόνο από λάθος χειρισμού κάποιου επεισοδίου. Αυτό δεν το θέλει, ούτε το επιδιώκει η τουρκική πλευρά. Ένας γενικευμένος πόλεμος με την Τουρκία θα έχει διάρκεια 24 έως 48 ώρες. Αν συμβεί αυτό και μέχρι την επέμβαση των Διεθνών Οργανισμών (ΕΕ, ΝΑΤΟ κλπ) θα πρέπει η χώρα μας να βρεθεί σε πλεονεκτικότερη θέση από ότι πριν από την έναρξη του γενικευμένου πολέμου.
Επιπρόσθετα, είναι γνωστό από τη φυσική ότι ο τύπος της δύναμης είναι F=m.a (μάζα επί επιτάχυνση). Αν το δούμε στρατιωτικά τότε θα διακρίνουμε ότι η στρατιωτική ισχύς εδράζεται στον όγκο των στρατιωτικών δυνάμεων (m) επί των πολλαπλασιαστών ισχύος (a). «Πολλαπλασιαστής ισχύος είναι ένας παράγοντας που αν εφαρμοστεί σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες δυνάμεις και μέσα θα επιφέρει αύξηση της μαχητικής τους ισχύος. Οι πολλαπλασιαστές ισχύος καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα που εκτείνεται από τα νεότερα οπλικά συστήματα τις διαδικασίες διοικήσεως.. κλπ» (Εγχειρίδιο Εκστρατείας ΓΕΣ «Επιχειρήσεις»). Με βάση τον προαναφερθέν τύπο της φυσικής προκύπτει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εξισωθεί με το «m» της Τουρκίας, αλλά πρέπει να στοχεύει στο «a». Με άλλες λέξεις, με τις προμήθειες των Ραφάλ, Βαϊπερ κλπ αυξάνουμε πολύ τους πολλαπλασιαστές ισχύος, αυτό το γνωρίζει η Τουρκική ηγεσία και ανησυχεί.
Επομένως αν είναι να πράξει κάτι η Τουρκία, αυτό θα γίνει πριν την ολοκλήρωση των ανωτέρω προμηθειών. Παράλληλα η μη πώληση F-16 από τις ΗΠΑ είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα και με τον χρόνο θα γίνεται δυσμενέστερο. Δεν είναι μόνο η αναβάθμιση, αλλά δεν γνωρίζω και την επάρκεια των ανταλλακτικών που διαθέτει για τον συγκεκριμένο τύπο αεροσκαφών.
- Υπάρχει ενδεχόμενο προσάρτησης των κατεχομένων στην Κύπρο από τον Ερντογάν μέχρι τις τουρκικές εκλογές;
Εκτιμώ ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο ουσιαστικά θα αλλάξουν τα σύνορα, γεγονός που ίσως προσκρούει στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι και στις αποφάσεις του ΟΗΕ. Αυτό θα έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις για πολλές άλλες αμφισβητούμενες περιοχές πχ Κόσοβο, Ναγκόρνο Καραμπάχ κλπ. Επιπρόσθετα το ψήφισμα του ΟΗΕ 367 (1975) αναφέρει:
«1. Kαλεί για άλλη μια φορά όλα τα κράτη να σέβονται την κυριαρχία, ανεξαρτησία, εδαφική ακεραιότητα και το αδέσμευτο της Kυπριακής Δημοκρατίας και τα καλεί επειγόντως, όπως και τα ενδιαφερόμενα μέρη, να απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια η οποία δυνατόν να θέσει σε κίνδυνο την κυριαρχία, ανεξαρτησία, εδαφική ακεραιότητα και το αδέσμευτο, καθώς επίσης και από οποιαδήποτε απόπειρα διχοτόμησης της νήσου ή ένωσής της με οποιανδήποτε άλλη χώρα.
2 Εκφράζει τη λύπη του για τη μονομερή απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 1975 η οποία διακηρύττει ότι τμήμα της Δημοκρατίας της Κύπρου θα καταστεί «Oμόσπονδο Tουρκικό Kράτος» επειδή, μεταξύ άλλων, τείνει να θέσει σε κίνδυνο τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων μεταξύ των εκπροσώπων των δυο κοινοτήτων επί ίσης βάσεως, στόχος των οποίων πρέπει να συνεχίσει να είναι να καταλήξουν ελεύθερα σε μια λύση, η οποία θα προσφέρει μια πολιτική διευθέτηση και την εγκαθίδρυση μιας αμοιβαίας αποδεκτής συνταγματικής διευθέτησης και εκφράζει την ανησυχία του για κάθε μονομερή ενέργεια από τα μέρη η οποία έχει διακυβεύσει ή θα μπορούσε να διακυβεύσει την εφαρμογή των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών…»
- Ποιόν βλέπετε νικητή των εκλογών στην Τουρκία; Ο Ερντογάν τι εκτιμάτε ότι θα πράξει αν στις 14 Μαΐου χάσει τις εκλογές; Είναι πιθανό να ενεργοποιήσει άρθρο του τουρκικού συντάγματος περί κρίσης με στημένο επεισόδιο με την Ελλάδα;
Με την τόση επιθετικότητα που έχει αναπτυχθεί από πλευράς Τουρκίας εκτιμώ ότι οι εκλογές δεν αποτελούν το βασικό κριτήριο. Με άλλες λέξεις, η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί και μετά τις εκλογές άσχετα με το νικητή. Άλλωστε σας θυμίζω ότι όταν ο Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία είχε πει ότι είναι «ισλαμο-δημοκράτης» κατά το χριστιανοδημοκράτης και έθεσε ως στόχο την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ. Αμφότεροι οι στόχοι έχουν εγκαταλειφθεί. Άρα είτε κερδίσει, είτε χάσει, εκτιμώ δεν θα υπάρχουν θεαματικές διαφορές στην εξωτερική τουρκική πολιτική.
- Αν συνεχιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία πόσο πιθανή είναι η διάχυση του στα Βαλκάνια και η πιο ενεργή συμμετοχή της Ελλάδος;
Κατά την άποψη μου δεν βλέπω διάχυση στα Βαλκάνια (θα προτιμούσα τον όρο Νοτιοανατολική Ευρώπη). Επανέρχομαι σε μια προηγούμενη ερώτηση σχετικά με την προσάρτηση της Κύπρου και θα ήθελα να το συνδέσω με την Ουκρανία. Αν γίνει δεκτή η προσάρτηση των κατεχομένων της Κύπρου από την Τουρκία, τότε αυτό θα είναι ένα άλλοθι για την προσάρτηση εδαφών της Ουκρανίας από τη Ρωσία. Με άλλες λέξεις θα συμβεί το ακριβώς αντίστροφο.
- Ποια θα πρέπει να είναι τα διδάγματα του πολέμου της Ουκρανίας και πόσο γρήγορα πρέπει να τα εντρυφήσουμε σε όλες τις παραγωγικές σχολές μας για να επιβιώσουμε στο μελλοντικό πεδίο μάχης;
Στα Ανώτατα Στρατιωτικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΣΕΙ) διδάσκεται Στρατιωτική Ιστορία- Ανάλυση Στρατιωτικών Επιχειρήσεων. Στη παρούσα φάση η μελέτη των διδαγμάτων θα πρέπει αρχικά να γίνει από τα επιτελεία. Είναι αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν «lesson learned» και έχει αφετηρία τα Γενικά Επιτελεία. Το σίγουρο είναι η συμμετοχή των πάσης φύσεως μη επανδρωμένων οχημάτων, που έχει το μεγάλο πλεονέκτημα της ελαχιστοποίησης των απωλειών μάχης. Σε χώρες όπως η δική μας με περιορισμένη τη δυνατότητα αναπλήρωσης των απωλειών, η χρήση τέτοιων όπλων και μέσων θα βοηθήσει τη διατήρηση της μαχητικής ισχύος μας.
*Ο Ανδρέας Καστάνης είναι Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν την ανάλυση στρατιωτικών επιχειρήσεων, την Ιστορία της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, την Ιστορία των πολεμικών συγκρούσεων και την ανάλυση αυτών. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά.
