Είναι γνωστό ότι στήν Ήπειρο καί σέ τμήμα τής Μακεδονίας, όπως καί στήν Κύπρο, αντί επωνύμου τά παιδιά έφεραν τό όνομα τού πατέρα. Έτσι ξεκίνησε καί ο αγωνιστής τού 1821 καί μετέπειτα αντιστράτηγος τού Ελληνικού Στρατού Σπύρος Μίλιος (1800-1880). Ήταν γυιός τού Μιχαήλ καί τής Μαρίας, τό γένος Ανδρέα Βάρφη. Σπύρος Μίλιος ή Μήλιος εγράφετο ο αγωνιστής τής Επαναστάσεως στήν Στρατιωτική Επετηρίδα καί γενικώτερα στόν δημόσιο βίο του.
Σπύρος Μίλιος (Σπυρομίλιος)
Επειδή στήν ομιλία τό Σπύρος Μίλιος προεφέρετο ως ένα, Σπυρομίλιος, ο υιός του πρώτος τό χρησιμοποίησε ως επώνυμο. Τά άλλα αδέλφια τού αγωνιστού τού 1821 ονομάζοντο Ζάχος Μίλιος, Νικόλαος Μίλιος καί Γιαννάκης Μίλιος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Εκκληση του προέδρου Χειμαρριωτών προς την ελληνική κυβέρνηση - Βοηθήστε μας, ο Ράμα κάνει Εθνοκάθαρση (ηχητικό)
Ο τελευταίος απέκτησε υιό τόν Μιχαήλ καί παιδί αυτού ήταν ο Σπύρος Σπυρομίλιος (1864-1930), ταγματάρχης τής Χωροφυλακής πού έδρασε στόν Μακεδονικό Αγώνα καί στόν αγώνα τής Χειμάρρας γιά τήν ελευθερία της. Τιμώντας τήν μνήμη τού μεγάλου θείου του προσέλαβε μόνος του τό επώνυμο Σπυρομίλιος, διότι καί ο ίδιος ονομάζετο Σπύρος. Οι λοιποί Μίλιοι, μετά από αυτόν, προσέλαβαν πλέον ως επίθετο τό Σπυρομίλιος.
γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ
Αυτά κατέθετε εγγράφως τό 1940 όταν εγίνετο λόγος περί τών Σπυρομίλιων μία από τίς γυναίκες τής οικογενείας, η Μαρίκα Σπυρομίλιου πού ήταν η μόνη επιζώσα εγγονή τού αντιστρατήγου Σπύρου Μίλιου. Άλλη πηγή, αναφέρει πώς ο προαναφερθείς Σπύρος Σπυρομίλιος, τό 1912 καί μέ δική του αίτηση, η οποία ενεκρίθη μέ βασιλικό διάταγμα όπως προέβλεπε ο νόμος, άλλαξε τό επώνυμο σέ Σπυρομίλιος. Προσθέτει δέ ότι προέβη στήν πράξη αυτή μόνον καί μόνον γιά νά τοποθετήσει τήν κάλπη του τελευταία στίς εκλογές πού συμμετείχε, ως υποψήφιος βουλευτής στήν Άρτα.
Η γραφή
Ιδιαίτερο όμως είναι τό ενδιαφέρον καί γιά τήν γραφή τού ονόματος Σπυρομίλιος ή Σπυρομήλιος. Τόσο η προαναφερθείσα Μαρίκα όσο καί τά υπόλοιπα μέλη τής οικογενείας χρησιμοποιούσαν τήν γραφή μέ ι (γιώτα). Μέ αυτήν τήν γραφή συναντάμε τόν Ιωάννη Σπυρομίλιο τού Μιχαήλ πού απεβίωσε τό 1928 καθώς καί άλλα μέλη τής οικογενείας (τόν Μιχαήλ, τόν Ηρακλή καί τόν Αίαντα, όλα παιδιά τού προαναφερθέντος Ιωάννου καί τά αδέλφια του Σπυρίδωνα, Νικόλαο καί Μιλτιάδη.) Αλλά καί μέ τήν ίδια γραφή βρίσκουμε νά καταγράφεται καί ο Σπυρίδων όταν έφυγε από τήν ζωή τό 1930. Εξ άλλου, ο αρχηγός τής Χειμάρρας μέ τό Σπυρομίλιος υπέγραφε δημοσίως κείμενά του. Όταν ενοσηλεύθη στόν Ευαγγελισμό κτυπημένος καί αυτός από τήν επιδημία τού δάγκειου (1928) έγραφε επιστολή ευχαριστών τούς ιατρούς τού Ευαγγελισμού γιά τίς φροντίδες του καί υπέγραφε ως «Σ. Σπυρομίλιος, συνταγματάρχης, Αρχηγός Χειμάρρας».
Τό ίδιο ίσχυσε καί μέ τά αγγελτήρια τής κηδείας του, όπου ανεγράφετο ως «Σπυρομίλιος». Η σχετική σύγχυσις καί η διπλή χρήσις μέ ι καί η ξεκίνησε από τήν εποχή τού αγωνιστού τής Εθνεγερσίας Σπύρου Σπυρομήλιου, ο οποίος καταγράφεται σέ υπηρεσιακά, επίσημα καί ανεπίσημα έγγραφα καί μέ τίς δύο εκδοχές. Η ορθή εκδοχή είναι μέ ι, Σπυρομίλιος δηλαδή, αφού ο πατέρας από τόν οποίο προήλθε τό δεύτερο συνθετικό ονομάζετο Μίλιος (Μιχάλης). Ωστόσο οφείλουμε νά αποδεχθούμε τήν εκδοχή πού καθιερώθηκε στήν κοινή συνείδηση καί φαίνεται πώς απεδέχθη η οικογένεια στά νεώτερα χρόνια. Όσο γιά τήν δημοφιλή Στοά Σπυρομήλιου έλαβε τό όνομά της προκειμένου νά τιμηθεί ο αγωνιστής τού 1821 Σπύρος Σπυρομήλιος, ο οποίος ήταν ο ιδρυτής τού Μετοχικού Ταμείου Στρατού πού είναι ο ιδιοκτήτης τού οικοδομικού συγκροτήματος στό οποίο ανήκει η Στοά.
Η καταγωγή
Δέν έχει ακόμη ξεκαθαρισθεί, μέ αδιάσειστα τεκμήρια, η καταγωγή καί πορεία πολλών καί σημαντικών οικογενειών πού διεδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο σέ εθνικούς καί πολεμικούς αγώνες. Ανάμεσά τους καί η οικογένεια τών Σπυρομήλιων. Ξεκαθαρίσαμε άλλοτε τόν τρόπο πού διεμορφώθη τό επώνυμο τής Χειμαρριώτικης αυτής φαμίλλιας.
Αρχηγέτης τής οικογενείας τών αγωνιστών Μιλέων ή Μίλιων (Μήλιων) φέρεται μέ τά μέχρι τώρα στοιχεία ο Ιωάννης Σπύρου, τής οικογενείας τών Σπυράδων όπως τούς αποκαλούσαν. Άνδρας πεπαιδευμένος καί ευγενών φρονημάτων. Έζησε απολαμβάνων τιμές από τούς κατοίκους τής Νεαπόλεως τής Ιταλίας, αφού εκεί χρημάτισε στρατηγός επί μία τεσσαρακονταετία δίδοντας λαμπρά δείγματα ανδρείας!
Τά αδέλφια
Υιός του υπήρξε ο Μίλιος (Μιχαήλ Μιχαήλος Μήλιος), πατέρας τών νεωτέρων αγωνιστών (Σπύρου, Ζάχου, Νικόλαου, Γιαννάκη). Σημειωτέον ότι ο Μίλιος είχε φθάσει στόν βαθμό τού ταγματάρχου στήν Νεάπολη. Υπήρξε άνδρας φιλελεύθερος, ευφυής, μέ πολιτική φρόνηση καί προστάτης τής Δικαιοσύνης. Έχων αυτές τίς ιδιότητες ξεσήκωσε επανάσταση στήν επαρχία Χειμάρρας καί εναντίον τού Αλή Πασά τό 1814. Αποτυγχάνων νά επιτύχει τόν ιερό σκοπό του, συνελήφθη από τούς Τούρκους καί μετεφέρθη αιχμάλωτος στό Νησί τών Ιωαννίνων. Εκεί έμεινε φυλακισμένος μέχρι τό 1820, όταν τά στρατεύματα τού Σουλτάνου πού πολεμούσαν τόν Αλή Πασά πολιόρκησαν τά Ιωάννινα πού ήταν η έδρα του.
Έτσι η οικογένεια τών Μήλιων είχε ως κληρονομικό σύνθημα τόν διαρκή πόλεμο γιά τήν ελευθερία τού Ελληνικού έθνους διάγοντας ηρωικό βίο. Περισσότερο γνωστός στήν ιστοριογραφία μας είναι ο Σπύρος Μήλιος (Σπυρομήλιος), αλλά δέν υστέρησαν σέ αγωνιστικότητα καί θυσίες τά αδέλφια του, μέ πρώτο καί καλύτερο τόν γεννημένο τό 1805 Ζάχο Μήλιο. Συμμετείχε στήν συγκέντρωση στρατιωτικού σώματος αποτελουμένου από Χειμαρριώτες καί από κοινού μέ τόν αδελφό του τό οργάνωσαν καί ξεχύθηκαν στόν αγώνα. Εξεστράτευσαν εναντίον τού Ομέρ Βρυώνη υπό τίς διαταγές τού Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου καί σέ μάχες εναντίον τού Κιουταχή στήν περιοχή Μακρυνόρους καί στό Καστέλι Ανατολικού.
Η προσφορά
Μέ διοικητή τόν αδελφό του ανέλαβαν τήν φύλαξη τού Πόρου καί εν συνεχεία μπήκε στό ιστορικό Μεσολόγγι. Εκεί πολέμησε μέ γενναιότητα καθ όλη τήν διάρκεια τής πολιορκίας, συμμετέχων καί στήν Έξοδο. Υπέστη κακουχίες καί στερήσεις καί είδε νά θυσιάζονται μέλη τής οικογενείας του, όπως ο αδελφός του Νικόλαος Μίλιος. Μετά τήν Έξοδο ετάχθη υπό τάς διαταγάς τού Γεωργίου Καραϊσκάκη. Συμμετείχε σέ πολλές μάχες, κυρίως δέ στίς μάχες Δόμβραινας, Αραχώβης καί Κεραστίνης, όπου πληγώθηκε σοβαρά στήν αριστερή ωμοπλάτη. Τό 1827 τίθεται επί κεφαλής τού Σώματος καί τό 1828 καί εν συνεχεία ετέθη αυθορμήτως υπό τάς διαταγάς τού Δημητρίου Υψηλάντου. Πολέμησε σθεναρά τίς δυνάμεις τών Τουρκαλβανών στήν Στερεά Ελλάδα. Επίσης πολέμησε στίς θέσεις Στεβενίκο (νύν Αγία Τριάδα Βοιωτίας), Μαρτίνο (Λοκρίδος) καί στό ύψωμα Ανηφορίτη Θηβών. Στήν έφοδο πού έκαναν οι Τούρκοι στούς Αγίους Θεοδώρους πληγώθηκε τρείς φορές, ενώ, τέλος, ευρέθη καί στήν μνημειώδη μάχη τής Πέτρας.
Εκεί ο Δημ. Υψηλάντης, μέ τόν γραμματέα του Ι. Φιλήμονα, υπέγραψαν τήν Συνθήκη τής 14ης Σεπτεμβρίου 1829 επισφραγίζοντας τόν πολεμικό αγώνα υπέρ τής ανεξαρτησίας τών Ελλήνων. Τό 1831, σέ συνεργασία μέ τόν επίσης υπέροχο αγωνιστή Ιωάννη Ρούκη, πρωταγωνίστησε στήν καταστολή τού Κινήματος τού Τσάμη Καρατάσου. Αυτός ήταν ο Ζάχος Μίλιος, πρόθυμος καί ορμητικός στόν αγώνα, ανδρείος καί ατρόμητος πολεμιστής. Έφυγε από τήν ζωή σέ ηλικία 54 ετών, τόν Ιούλιο 1859, έχοντας τόν βαθμό τού συνταγματάρχου τής Φάλαγγας καί αφήνοντας πίσω μία όμορφη οικογένεια. Επίσης τόν αδελφό του Σπύρο πού πρωταγωνιστούσε στήν στρατιωτική καί πολιτική ζωή τής χώρας. Υπήρξε πιστός στόν Όθωνα όπως καί η συντριπτική πλειοψηφία τών αποκαλουμένων ετεροχθόνων στρατιωτικών. Ο Ζάχος Μίλιος πέθανε σέ ηλικία 55 ετών, διατηρών μέχρι τέλους τήν ελπίδα απελευθερώσεως τής αλυτρώτου πατρίδος του.
