Η διατύπωση του δόγματος Τρούμαν ήταν ουσιαστικά η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Το σχέδιο Μάρσαλ ήταν εξειδίκευση της σε χρηματικά ποσά. Δισεκατομμύρια δολάρια μπήκαν στην χώρα μας έφεραν επιπτώσεις στο πολιτικό μας σύστημα.
Στις 12 Μαρτίου 1947, ο Αμερικανός Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν ανακοίνωσε στο Κογκρέσο την πρόθεση της χώρας του να δώσει γενναία οικονομική βοήθεια «στα κράτη που αντιστέκονταν σε απόπειρες καθυπόταξης από οπλισμένες μειοψηφίες ή ξένες πιέσεις». Ήταν το περιβόητο «δόγμα Τρούμαν», το οποίο εκπονήθηκε και αναγγέλθηκε με αφορμή τον ελληνικό εμφύλιο, που τότε βρισκόταν στην κρισιμότερη φάση του.
Οι χρεωκοπημένοι από τον β’ παγκόσμιο πόλεμο Βρετανοί, είχαν ενημερώσει τους Αμερικανούς ότι αδυνατούσαν πλέον να στηρίξουν την Ελλάδα ως ζώνη επιρροής της Δύσης. Αν όμως οι Εγγλέζοι εγκατέλειπαν την κυβέρνηση των Αθηνών και τον κακά οπλισμένο Εθνικό Στρατό, ο Δημοκρατικός Στρατός του ΚΚΕ που είχε την συμπαράσταση και την τροφοδοσία των Σοβιετικών, ήταν πολύ πιθανό να επικρατούσε.
Οι Αμερικανοί έσπευσαν, πριν –όπως έλεγαν- η ανατολική μεσόγειος πέσει στα χέρια των Σοβιετικών. Σύμφωνα με τις αναλύσεις τους, μόλις η Ελλάδα γινόταν κομμουνιστική θα ακολουθούσε και η Τουρκία, ανοίγοντας τον δρόμο στον Στάλιν να βάλει χέρι στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής.
Μετά από τόσες δεκαετίες, πολλοί Έλληνες συγχέουν το δόγμα Τρούμαν με το σχέδιο Μάρσαλ. Το δόγμα Τρούμαν (ο οποίος ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ), ήταν η διατύπωση των αρχών της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε όλη την υφήλιο, που στόχευε στην ανάσχεση της παγκόσμιας κομμουνιστικής απειλής, όπως την αντιλαμβάνονταν οι Αμερικανοί. Θα βοηθούσαν οποιοδήποτε κράτος θεωρούσε –αυτοβούλως ή καθ’ υπόδειξη τους- ότι κινδύνευε από τους Σοβιετικούς και τους συμμάχους τους.
Το σχέδιο Μάρσαλ, (ο οποίος ήταν υπουργός εξωτερικών της κυβέρνησης Τρούμαν), ήταν η πρακτική υλοποίηση του δόγματος Τρούμαν σ’ όλη την δυτική Ευρώπη και στην Ελλάδα ως μέρος της Ευρώπης. Για να αντιληφθούμε τις οικονομικές δυνατότητες των ΗΠΑ εκείνη την εποχή, αρκεί να σκεφτούμε ότι μετά το τέλος του β’ παγκοσμίου πολέμου οι ΗΠΑ είχαν μόνες τους το 50% του ΑΕΠ όλης της υφηλίου.
Το δόγμα Τρούμαν διατυπώθηκε στο Κογκρέσο στις 12 Μαρτίου 1947 και έγινε νομοσχέδιο στις 22 Μαρτίου. Το σχέδιο Μάρσαλ που περιείχε τις χώρες και τα συγκεκριμένα ποσά αμερικανικής βοήθειας σ’ αυτές, έγινε νόμος δυο μήνες αργότερα, στις 28 Μαΐου 1947. Μέχρι το 1952, η Αμερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα ανήλθε σε 1.350.000.000 δολάρια. Προσθέτοντας την στρατιωτική βοήθεια έφθασε στα 2 δις και μαζί με τη βοήθεια από άλλες δυτικές χώρες στα 2.380.000.000. Ήταν ένας πραγματικός πακτωλός χρημάτων σε μια πλήρως κατεστραμμένη χώρα. (Μην συγχέετε την αξία ενός σημερινού δις δολαρίων με την αξία που είχε το 1947. )
Φυσικά, κατά την πάγια Αμερικανική πρακτική, η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό προτεκτοράτο. Οι Αμερικανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να αφήσουν τους Έλληνες να διαχειριστούν τα δικά τους λεφτά, ούτε μας είχαν εμπιστοσύνη ότι από μόνοι μας θα ήμασταν ικανοί να σταματήσουμε την κομμουνιστική απειλή. Με 26 νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν σταδιακά από την Βουλή, υπεύθυνοι για την διαχείριση της βοήθειας ήταν Αμερικανοί υπάλληλοι, η υλοποίηση του προϋπολογισμού του κράτους μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας τέθηκε υπό την έγκριση των Αμερικανών και ο Αμερικανός πρέσβης έγινε ισχυρότερος από τον Έλληνα πρωθυπουργό.
Τόνοι μελάνης έχουν ξοδευτεί για κείνη την καυτή περίοδο της ελληνικής ιστορίας, με επιχειρήματα ένθεν κακείθεν. Στην πραγματικότητα και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο, καθώς το σχέδιο Μάρσαλ ανασυγκρότησε οικονομικά τη χώρα, σμικρύνοντας όμως δραματικά την ανεξαρτησία της και το δικαίωμα της να αποφασίζει η ίδια για τον εαυτό της. Όταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υποδέχθηκε το 1948 τον στρατηγό Βαν Φλιτ στο αεροδρόμιο και παρουσιάζοντας το στρατιωτικό άγημα αναφώνησε το περιβόητο «στρατηγέ, καλώς ήλθατε στο σπίτι σας, ιδού ο στρατός σας», οι επικριτές της αμερικανικής επέμβασης έχουν χίλια δίκια. Ήταν ντροπιαστική εικόνα.
Αλλά και όταν οι υποστηρικτές του σχεδίου Μάρσαλ λένε ότι μέσα σε πέντε χρόνια αποκαταστάθηκαν οι κατεστραμμένες υποδομές, ο ηλεκτροφωτισμός, το οδικό δίκτυο, η εκπαίδευση και τα νοσοκομεία της χώρας, έχουν κι αυτοί δίκιο. Η ιστορία είναι τελικά πιο πολύπλοκη απ’ όσο μοιάζει από πρώτη ματιά. Εξάλλου, εκ’ του ιστορικού αποτελέσματος, μια κομμουνιστική τότε νίκη, μάλλον δεν θα κατέληγε για καλό μας…
