Σε σημερινούς και μελλοντικούς εν αναμονή συνταξιούχους, που έχουν δηλαδή ήδη υποβάλλει ή θα υποβάλλουν αίτηση στο μέλλον, θα δίνεται άμεσα η νέα “προσωρινή σύνταξη” στο ύψος της Εθνικής Σύνταξης.
Το μέτρο που νομοθετείται άμεσα, με στόχο την ανακούφιση συνταξιούχων που περιμένουν έως και 5 χρόνια την έκδοσή της σύνταξής τους, δεν θα είναι έκτακτο και μονοδιάστατο για την αντιμετώπιση της σημερινής δύσκολης συνθήκης των εκκρεμών συντάξεων, αλλά εξετάζεται να παραμείνει στο ασφαλιστικό σύστημα ως “έξτρα βήμα” στην πορεία προς την οριστική σύνταξη.
Δεν αντικαθίσταται ωστόσο και δεν καταργείται το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για την προσωρινή σύνταξη, που κατά περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά υψηλές παροχές. Οι δυο τύποι προσωρινών συντάξεων θα συνυπάρχουν – αρχικά η Εθνική Συντάξη και ακολούθως η προσωρινή – στο μεσοδιάστημα πριν την έκδοση της οριστικής κύριας σύνταξης, που έχει εξελιχθεί σε “Γολγοθά” για εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένους.
Σε αυτό το περιβάλλον το νέο πλαίσιο θα «τρέξει» εντός 2μήνου με δυο ηλεκτρονικές πλατφόρμες για ήδη υποβληθείσες αιτήσεις και για αυτές που θα υποβληθούν στο μέλλον. Οι δυο αυτές ηλεκτρονικές εφαρμογές περιγράφονται αναλυτικά στην νομοθετική ρύθμιση που ετοιμάζεται. Αναλυτικά:
- Η πρώτη ηλεκτρονική εφαρμογή θα αφορά όσους έχουν ήδη υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης, τις εκκρεμείς δηλαδή σήμερα συντάξεις. Οι σημερινοί εν αναμονή συνταξιούχοι θα κληθούν να μπουν σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα, όπου θα καταχωρίσουν το ΑΦΜ, το ΑΜΚΑ τους και το ΙΒΑΝ του τραπεζικού τους λογαριασμού. Ακολούθως θα γίνει η επεξεργασία των στοιχείων τους, ώστε να τους καταβληθεί το ποσό της Εθνικής Σύνταξης, για όλους τους μήνες της αναμονής.
- Η δεύτερη ηλεκτρονική πλατφόρμα θα αφορά όσους θα υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης από την έναρξη της διαδικασίας και μετά, πιθανότατα από την ψήφιση του σχετικού νόμου και μετά. Και αυτοί θα λαμβάνουν την Εθνική Σύνταξη άμεσα, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Θα ακολουθεί η καταβολή της προσωρινής σύνταξης και η απονομή της οριστικής σύνταξης.
Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά κύκλοι του υπουργείου Εργασίας, «η διαδικασία απονομής σύνταξης είχε μέχρι τώρα δυο βήματα. Η νέα ρύθμιση προσθέτει ένα βήμα ακόμη». Ειδικότερα :
1.Πρώτο βήμα : Άμεσα μετά την κατάθεση της αίτησης χορηγείται η Εθνική Σύνταξη (όπως κλιμακώνεται ανάλογα με τον χρόνο εργασίας).
2.Δεύτερο βήμα: Εφόσον ο συνταξιούχος έχει υποβάλλει αίτηση για προσωρινή, αυτή εξακολουθεί να «τρέχει» κανονικά. Εφόσον μερικούς μήνες αργότερα ο δικαιούχος λάβει την προσωρινή του σύνταξη, αυτή θα αντικαταστήσει το ποσό της Εθνικής. Για παράδειγμα, τα 384 ευρώ θα γίνουν 700 ευρώ.
3.Τρίτο βήμα : Ολοκλήρωση της διαδικασίας, με την απόφαση έκδοσης της οριστικής σύνταξης.
Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την προσωρινή σύνταξη δεν προβλέπεται να αλλάξει. Υπενθυμίζεται πως οι δημόσιοι υπάλληλοι λαμβάνουν προσωρινή σύνταξη στο 50% των αποδοχών τους, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα στο 80% και οι ελεύθεροι επαγγελματίες στο 70%. Σε κάθε περίπτωση η προσωρινή είναι από 384 έως 768 ευρώ, δηλαδή μια ή δυο εθνικές συντάξεις.
Τα αγκάθια
Αυτό που προβληματίζει ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης και στελέχη των Ταμείων είναι η ισχυρή πιθανότητα να προκύπτουν αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά, από την άμεση χορήγηση της Εθνικής Σύνταξης. Σήμερα περίπου το 10% των αιτήσεων που υποβάλλονται λαμβάνουν απορριπτική απόφαση, καθώς μετά την επεξεργασία του φακέλου διαπιστώνεται πως ο αιτών ασφαλισμένος δεν δικαιούται σύνταξη επειδή δεν έχει θεμελιωμένο δικαίωμα. Βασικός κρίκος στην αλυσίδα αυτή είναι ο απαιτούμενος χρόνος ασφάλισης, που ειδικά σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι εύκολο να καταμετρηθεί άμεσα ώστε να διαπιστωθεί το θεμελιωμένο δικαίωμα. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα :
- Οι διαδοχικά ασφαλισμένοι που έχουν χρόνο ασφάλισης σε περισσότερα από ένα πρώην Ταμεία
- Οι περιπτώσεις ασφαλισμένων που εξαγοράζουν πλασματικά έτη ασφάλισης για να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο χρόνο και να θεμελιώσουν δικαίωμα
Αυτό είναι και το μεγαλύτερο «αγκάθι» της διαδικασίας : Η πιθανότητα συσσώρευσης αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, τα οποία στη συνέχεια θα πρέπει να αναζητεί πίσω ο ΕΦΚΑ από τους ασφαλισμένους εφόσον εκ των υστέρων αποδεικνύεται ότι ο ασφαλισμένος δεν πληρούσε τα κριτήρια για να λάβει σύνταξη. Κάτι τέτοιο είχε παρατηρηθεί, για παράδειγμα, το 2008, όταν δόθηκε η δυνατότητα χορήγησης προσωρινής σύνταξης με μια υπεύθυνη δήλωση. Στο πλαίσιο αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση για την λήψη της νέας παροχής θα είναι – όπως λέγεται – η θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Θα πρέπει να πληρούνται δηλαδή στο πρόσωπο του υποψήφιου συνταξιούχου τα δυο βασικά κριτήρια θεμελίωσης: όριο ηλικίας και απαραίτητος χρόνος ασφάλισης.
Για τους άνω των 62 ετών, το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί εύκολα. Εφόσον διαπιστώνεται πως ο ασφαλισμένος έχει τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης μπορεί να του χορηγηθεί η Εθνική Σύνταξη άμεσα. Αν εκ των υστέρων διαπιστωθεί πως δεν θεμελιώνει δικαίωμα – καθώς χρειάζεται συνολικά 40 χρόνια στα 62 ή λιγότερα αν αποχωρεί με τα ενδιάμεσα όρια ηλικίας – τότε θα μπορούσε ο ΕΦΚΑ – όπως λένε στελέχη των Ταμείων – να παρακρατήσει τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά όταν ο ασφαλισμένος γίνει 67 και λάβει σύνταξη (στα 67 με 15ετία θεμελιώνει δικαίωμα).
Για τους κάτω των 62 ετών, ωστόσο, αν η θεμελίωση δεν προκύπτει άμεσα «δια γυμνού οφθαλμού» το πρόβλημα θα μπορούσε να είναι δυνητικά μεγαλύτερο, επισημαίνουν οι ίδιες πηγές.
Για παράδειγμα, από την προσωρινή σύνταξη αποκλείονται σήμερα – δεν μπορούν να λάβουν – όσοι :
- χρειάζεται να αναγνωρίσουν πλασματικά χρόνια ασφάλισης
- έχουν οφειλές
- έχουν διαδοχική ασφάλιση, έχουν δηλαδή χρόνο σε πάνω από ένα Ταμείο – π.χ. ΙΚΑ και ΟΑΕΕ
- προέρχονται από τον πρ. ΟΓΑ
Πάντως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, από την νέα παροχή θα αποκλείονται οι ασφαλισμένοι που έχουν οφειλές το ύψος των οποίων δεν επιτρέπει την χορήγηση σύνταξης. Αντίθετα, οι αγρότες του πρ. ΟΓΑ που ποτέ δεν είχαν πρόσβαση σε προσωρινή αναμένεται να είναι εντός των δικαιούχων της νέας παροχής. Είναι χαρακτηριστικό πως προσωρινή σύνταξη λαμβάνουν, περιμένοντας την οριστική κύρια σύνταξη, περίπου 35.000 εν αναμονή συνταξιούχοι, όταν εκκρεμούν περί τις 150.000 με 170.000 κύριες συντάξεις.
Από αυτές τις προσωρινές, η μεγάλη πλειοψηφία, δηλαδή οι 19.000 περίπου είναι του Δημοσίου. Από τους εν αναμονή συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα μόνο οι 15.000 λαμβάνουν προσωρινή σύνταξη. Ένα άλλο θέμα που θέτουν μετ επιτάσεως ειδικοί και στελέχη των Ταμείων είναι η νέα διαδικασία να μην «τρέξει» σε βάρος της διαδικασίας έκδοσης των οριστικών συντάξεων.
Τα ποσά και τα αναδρομικά
Το ποσό της νέας προσωρινής θα είναι το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης:
- Για 15 έτη ασφάλισης, το είναι 345,60 ευρώ
- Για 16 έτη ασφάλισης, 353,28 ευρώ
- Για 17 έτη ασφάλισης, 360,96 ευρώ
- Για 18 έτη ασφάλισης, 368,64 ευρώ
- Για 19 έτη ασφάλισης, 376,32 ευρώ και
- Από 20 έτη ασφάλισης και άνω 384,00 ευρώ
Οι δικαιούχοι θα πάρουν και αναδρομικά από την ημερομηνία της αίτησής τους για κύρια σύνταξη. Για παράδειγμα, συνταξιούχος που υπέβαλλε αίτηση για κύρια σύνταξη τον Μάρτιο του 2019. Η αίτησή του εκκρεμεί 25 μήνες. Εφόσον έχει τουλάχιστον 20 χρόνια ασφάλισης θα λάβει αναδρομικά 9.600 ευρώ και μηνιαία παροχή 384 ευρώ μέχρι την έκδοση της κύριας σύνταξής του. Αντίστοιχα, ασφαλισμένος που έχει υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης τον Ιανουάριο του 2020, περιμένει 15 μήνες και θα λάβει 5.760 ευρώ. Αν ο ίδιος ασφαλισμένος έχει 15ετία ασφάλισης θα πάρει 5.175 ευρώ
