Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ δήλωσε ότι η χώρα του έχει διαπιστώσει πως οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν παραβιάσει τη Συνθήκη του Μοντρέ και ότι η δυσαρέσκεια για αυτή την κατάσταση έχει μεταφερθεί σε αυτές μέσω της διπλωματικής οδού.
Τα παραπάνω ανέφερε ο Ριάμπκοφ όταν έκανε δηλώσεις σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας που ζήτησε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης του με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
Υπενθυμίζοντας ότι η Συνθήκη του Montreux υπηρετεί εδώ και χρόνια την εδραίωση της ασφάλειας και της σταθερότητας στη Μαύρη Θάλασσα, ο Ryabkov πρόσθεσε:
"Τίποτα δεν έχει αλλάξει και φαίνεται ότι αυτό δεν είναι προς το συμφέρον ορισμένων χωρών που είναι συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση. Οι δυτικές χώρες επιμένουν στην άσκηση των συμφερόντων τους αντί να βασίζονται στο διεθνές δίκαιο».
Ο Ριάμπκοφ είπε ότι καλούν το ΝΑΤΟ να επιδείξει τη μέγιστη σοβαρότητα στην παροχή αμοιβαίων εγγυήσεων ασφάλειας, λέγοντας πως σύντομα θα μάθουμε αν το ΝΑΤΟ είναι σοβαρό για αυτό.
"Είμαστε στην αρχή του δρόμου, πρέπει να διασχίσουμε αυτόν τον δρόμο γρήγορα. Είναι ακόμη νωρίς να αξιολογήσουμε την πιθανότητα να λάβουμε πραγματικές εγγυήσεις ασφάλειας αντί για κενές υποσχέσεις", είπε ο Ριάμπκοφ.
Ο Ρώσος διπλωμάτης σημείωσε ότι η πρόταση της Ρωσίας να κηρύξει αμοιβαίο μορατόριουμ για την τοποθέτηση πυραύλων μεσαίου και μικρού βεληνεκούς στην Ευρώπη παραμένει σε ισχύ.
Σημειώνοντας ότι η Δύση δεν πρέπει να απομακρυνθεί από αυτήν την πρόταση, ο Ryabkov είπε:
"Όλοι χρειαζόμαστε εγγυήσεις ασφαλείας, επομένως πρέπει να συμφωνήσουμε σύντομα. Θέλουμε να ενισχύσουμε την ασφάλειά μας με τη βοήθεια του ελέγχου των όπλων, της εμπιστοσύνης και των μέτρων επαλήθευσης. Εάν δεν το κάνετε αυτό, τότε η απάντησή μας θα είναι διαφορετική.» είπε
Υπενθυμίζεαται ότι τον Σεπτέμβριο του 2019, ο Πούτιν έστειλε επιστολή προτείνοντας μορατόριουμ σε ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ, μαζί με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ και την τότε Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας Φεντερίκα Μογκερίνι.
Η Συνθήκη του Μοντρέ
Η Συνθήκη η οποία υπογράφηκε το 1936, παραχωρεί τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στην Τουρκία και ρυθμίζει την στρατιωτική δραστηριότητα στην περιοχή, ενώ εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Οι όροι της σύμβασης αποτέλεσαν πηγή διαμάχης για χρόνια, κυρίως όσον αφορά τη διέλευση πολεμικών σκαφών της Σοβιετικής Ένωσης από τα Στενά στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ, τέθηκε σε ισχύ στις 9 Νοεμβρίου 1936 και εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα, με ορισμένες τροποποιήσεις.
Τα συμβαλλόμενα Μέρη της συνθήκης ήταν οι εξής χώρες: Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία, οι οποίες αναγνωρίζουν και επιβεβαιώνουν την αρχή της ελεύθερης διέλευσης και ναυσιπλοΐας δια θαλάσσης στα Στενά ως ακολούθως: "εν καιρώ ειρήνης, τα εμπορικά πλοία θα απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία διέλευσης και ναυσιπλοΐας στα Στενά, με τη μέρα και τη νύχτα, κάτω από οποιαδήποτε σημαία με οποιοδήποτε είδος φορτίου."
Η σύμβαση δίνει στην Τουρκία τον πλήρη έλεγχο των Στενών και εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης, ενώ επιτρέπει στην Τουρκία την στρατιωτικοποίηση των Στενών.
Επιτρέπει τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους εκτοπίσματος, μεγέθους, οπλισμού.
Περιορίζει σημαντικά το πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας (προειδοποίηση διέλευσης, όριο εκτοπίσματος πλοίων, περιορισμός οπλισμού, μη διέλευση αεροπλανοφόρων κλπ).
Σε αυτό το σημείο εδράζεται η αναφορά περί παραβίασης της Συνθήκης ,από πολεμικά πλοία κρατών μελών του ΝΑΤΟ που πέρασαν από τα Στενά στη Μαύρη θάλασσα, αν και το εκτόπισμά τους ήταν απαγορευτικό βάσει των διατάξεων του Μοντρέ.
Όταν τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) το Νοέμβριο του 1994, ζητήθηκε στο πλαίσιο εφαρμογής της η επαναδιατύπωση της Συνθήκης του Μοντρέ, ώστε να είναι συμβατή με το καθεστώς που διέπει τη διεθνή ναυσιπλοΐα.
Ωστόσο, η μακροχρόνια άρνηση της Τουρκίας να υπογράψει την UNCLOS σημαίνει ότι η Συνθήκη του Moντρέ, παραμένει σε ισχύ χωρίς περαιτέρω τροποποιήσεις.
Ναυτιλιακός Κώδικας Κυκλοφορίας για τα Στενά
Από το 1994 με μικρή τροποποίησητο 1998, η Τουρκία εφαρμόζει τον «Ναυτιλιακό Κώδικα Κυκλοφορίας για τα Στενά» (Maritime Traffic Regulations for the Straits and the Marmara Region), που εισήγαγε ένα νέο ρυθμιστικό καθεστώς, «προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και η προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή», αλλά χωρίς να παραβιάζεται η αρχή του Μοντρέ της ελεύθερης διέλευσης.
Οι νέοι κανονισμοί προκάλεσαν κάποια διαμάχη, όταν η Ρωσία, Ελλάδα, Κύπρος, Ρουμανία, Ουκρανία και Βουλγαρία προέβαλλαν αντιρρήσεις.
Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές εγκρίθηκαν από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό με το αιτιολογικό ότι δεν είχαν σκοπό να θίξουν «τα δικαιώματα οποιωνδήποτε πλοίων χρησιμοποιούν τα Στενά βάσει του διεθνούς δικαίου".
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαφαίνονται τα εξής:
H EE κινδυνεύει να βιώσει μια νέα φάση του ψυχρού πολέμου ΗΠΑ-Ρωσίας, εάν δεν εφαρμοστεί το αμοιβαίο μορατόριουμ για την τοποθέτηση πυραύλων μεσαίου και μικρού βεληνεκούς με τη Ρωσία
Κάτι τέτοιο θα είχε ως συνέπεια Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πόλεις να βρεθούν στο στόχαστρο ρωσικών πυραύλων, νέα κούρσα εξοπλισμών να αρχίσει μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας και να έχουμε ένα πισωγύρισμα δεκαετιών σε σχέση με τη Ρωσία
Για τον λόγο αυτό απαιτείται από την ΕΕ να οριοθετηθούν εκ νέου οι δικαιοδοσίες του ΝΑΤΟ αναφορικά με τα κράτη μέλη της, ενόψει μάλιστα και του Ευρωστρατού.
Η διασύνδεση του παραπάνω θέματος από τον Ρώσο αναπληρωτή ΥΠΕΞ με την παραβίαση της Συνθήκης του Μοντρέ από χώρες του ΝΑΤΟ, είναι ενδεικτική των προθέσεων της Μόσχας να αντιδράσει εγκαθιστώντας πυραύλους μεσαίου και μικρού βεληνεκούς κοντά στα σύνορα της με την Ευρώπη, σε περίπτωση που έχουμε εκ νέου εμφάνιση αεροπλανοφόρων ή μεγάλου εκτοπίσματος πολεμικών πλοίων νατοϊκών κρατών στη Μαύρη θάλασσα.
Τέλος, στην εξίσωση μπαίνουν Τουρκία και Ελλάδα, με τη μεν πρώτη να κινδυνεύει να βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα σε περίπτωση παροχής αδείας της διέλευσης πολεμικών πλοίων του ΝΑΤΟ μεγαλύτερου εκτοπίσματος από το προβλεπόμενο βάση της Συνθήκης του Μοντραί στη Μαύρη θάλασσα, ερχόμενη αντιμέτωπη με την Ρωσική αντίδραση, η δε Ελλάδα αναβαθμίζεται ακόμη περισσότερο για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, κυρίως η Αλεξανδρούπολη, ως μη δεσμευόμενη από καμία παρόμοια Συνθήκη.
