Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες υποστηρίζουν μαζικά μια κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας και αναμένουν από την ΕΕ να εξαλείψει σταδιακά την εξάρτησή της από τις ρωσικές πηγές ενέργειας. Η έρευνα επιβεβαιώνει επίσης ότι οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο αντέδρασε η ΕΕ στη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας.
Το Ευρωβαρόμετρο δείχνει ότι, υπό το πρίσμα της τρέχουσας κατάστασης, οι Ευρωπαίοι θεωρούν ως τομείς υψηλής προτεραιότητας για το 2022 την άμυνα και την ασφάλεια (34 %) και «την ενίσχυση της αυτονομίας της ΕΕ και των κρατών μελών της ως προς τον ενεργειακό εφοδιασμό» (26 %). Άλλες προτεραιότητες είναι η αντιμετώπιση της οικονομικής κατάστασης (24 %), του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής (22 %) και της ανεργίας (21 %).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του έκτακτου Ευρωβαρόμετρου η σημερινή δημοσκόπηση επιβεβαιώνει ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων (59 %) είναι ικανοποιημένη με την αντίδραση της ΕΕ στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και με την αντίδραση της δικής τους κυβέρνησης (57 %). Οι ανθρωπιστικές δράσεις είναι αυτές που στηρίζουν περισσότερο οι πολίτες (93 %) και, στη συνέχεια, ενέργειες για την υποδοχή στην ΕΕ των Ουκρανών που προσπαθούν να γλυτώσουν από τον πόλεμο (91 %). Το 80 % συμφωνεί με τις οικονομικές κυρώσεις κατά της ρωσικής κυβέρνησης, των ρωσικών εταιρειών και Ρώσων ιδιωτών και το 70 % με τη χρηματοδότηση της προμήθειας και παράδοσης στρατιωτικού εξοπλισμού στην Ουκρανία.
Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ (81 %) τάσσεται υπέρ μιας κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με τουλάχιστον τα δύο τρίτα από τους συμμετέχοντες να υποστηρίζουν την άποψη αυτή σε κάθε χώρα. Επιπλέον, το 93 % συμφωνεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενεργούν από κοινού όσον αφορά την υπεράσπιση του εδάφους της ΕΕ και το 85 % πιστεύει ότι θα πρέπει να αυξηθεί η συνεργασία σε αμυντικά θέματα σε επίπεδο ΕΕ.
Το Ευρωβαρόμετρο δείχνει επίσης ότι οι πολίτες στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό τους στόχους της RePowerEU. Για το 87 % των συμμετεχόντων, η ΕΕ θα πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από τις ρωσικές πηγές ενέργειας το συντομότερο δυνατόν. Το 80 % συμφωνεί ότι η ενεργειακή πολιτική μπορεί να συμβάλει στην προάσπιση των στρατηγικών συμφερόντων της ΕΕ. Το 86 % πιστεύει ότι η μείωση των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου και οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι σημαντικές για τη συνολική μας ασφάλεια, ενώ το 87 % πιστεύει ότι η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης θα μας καταστήσει λιγότερο εξαρτημένους από παραγωγούς ενέργειας εκτός της ΕΕ. Το 85 % θα ήθελε η ΕΕ να επενδύσει μαζικά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται και το Ευρωβαρόμετρο υποδεικνύει ξεκάθαρα τις θέσεις των Ευρωπαίων πολιτών, η προσοχή στρέφεται πίσω στην έννοια της ευρωπαϊκής άμυνας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει πιέσει σκληρά για μια κοινή αμυντική πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αυτή η στρατηγική έχει πολλές αποτυχίες.
Ως χερσόνησος στη δυτική πλευρά της ευρασιατικής ηπείρου, η Ευρώπη δεν μπορεί έχει αξιόπιστη άμυνα χωρίς την Ισλανδία, τη Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο, χώρες που δεν είναι μέρος της ΕΕ.
Η Νορβηγία και η Ισλανδία έχουν στρατηγικές τοποθεσίες στη βορειοδυτική πλευρά της Ευρώπης. Ελέγχουν βασικά σημεία πρόσβασης στη Βόρεια Θάλασσα και στη . Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει έναν από τους μεγαλύτερους και καλύτερους στρατούς στον κόσμο – θα είναι ζωτικής σημασίας για την υπεράσπιση της Ευρώπης.
Δεν μπορεί να υπάρξει «αμυντική κυριαρχία» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμη κι αν διευθετηθεί μια κοινή αμυντική πολιτική. Και οι τρεις αυτές χώρες είναι μέρος του ΝΑΤΟ. Η Βορειοατλαντική συμμαχία έχει εξυπηρετήσει καλά τα μέλη της τα τελευταία 70 χρόνια, γι' αυτό και ο ενθουσιασμός για ένταξη παραμένει υψηλός. Η ομάδα των 30 μελών έχει προσθέσει 10 χώρες τα τελευταία 20 χρόνια, με πιο πρόσφατη την αποδοχή των Σκοπίων το 2020 και της Αλβανίας το 2017.
Την περασμένη εβδομάδα, η Σουηδία και η Φινλανδία, που επί δεκαετίες πίστευαν ότι το να μείνουν εκτός συμμαχίας εξυπηρετούσε καλύτερα τα αμυντικά τους συμφέροντα, υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Από τη μία πλευρά, η κίνηση ήταν ένα πλήγμα για το Κρεμλίνο, το οποίο τουλάχιστον φαινομενικά ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ουκρανία για να σταματήσει την επέκταση του ΝΑΤΟ.
Από την άλλη, δεν πρόκειται για γεωπολιτικό σεισμό: και οι δύο χώρες συνεργάζονται στενά με το ΝΑΤΟ εδώ και χρόνια. Θα παρέχουν λίγη περισσότερη γεωγραφική ασφάλεια στη Βαλτική Θάλασσα, αλλά η τοποθεσία τους δεν είναι τόσο κρίσιμη όσο αυτή της Νορβηγίας.
Το ΝΑΤΟ τα κατάφερε σωστά καθώς έχει ισχυρή ηγεσία –τις Ηνωμένες Πολιτείες– αλλά δεν επιμένει στην πολιτική ολοκλήρωση. Ωστόσο, η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει πολύ καλύτερα για να εξασφαλίσει τη δική της άμυνα. Οι Αμερικανοί συχνά παραπονιούνται, δικαίως, ότι η Ευρώπη λαμβάνει τα οφέλη της στρατιωτικής προστασίας των ΗΠΑ χωρίς να μοιράζεται αρκετά το κόστος. Ένα άλλο ειρωνικό αποτέλεσμα αυτού του πολέμου κατά της Ουκρανίας είναι ότι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν το σημείο αναφοράς του ΝΑΤΟ να δαπανούν το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) τους για την άμυνα.
Ωστόσο, τα αμυντικά συμφέροντα της Ευρώπης δεν ευθυγραμμίζονται πάντα πλήρως με εκείνα των ΗΠΑ. Στο τρέχον πλαίσιο, η Ουάσιγκτον έχει καταστήσει σαφές ότι θέλει να «αποδυναμώσει» μόνιμα τη Ρωσία. Αυτός ο τύπος ρητορικής πυροδοτεί το αντιδυτικό αίσθημα στη Ρωσία. Για τις ΗΠΑ, πολύ μακριά, τέτοιες δηλώσεις έχουν λιγότερες συνέπειες από ό,τι για την Ευρώπη, ακριβώς στην πόρτα της Ρωσίας. Η Ευρώπη, τελικά, θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να ζήσει με τη Ρωσία. Αυτό μπορεί να σημαίνει την ανάληψη διαφορετικής στρατιωτικής αντιμετώπισης από τις Η.Π.Α.
Επιπλέον, υπάρχει τώρα λιγότερη συνέχεια στην αμερικανική αμυντική πολιτική, καθώς οι πρόεδροι αλλάζουν συχνότερα πορεία από αυτές που είχαν ακολουθήσει οι προκάτοχοί τους. Το να κρατάμε την ευρωπαϊκή ασφάλεια όμηρο των αμερικανικών εκλογών δεν έχει νόημα.
Δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ ηγείται από τις ΗΠΑ, μια πιο ισχυρή ευρωπαϊκή άμυνα σημαίνει τελικά ότι μπορεί κανείς να αναλάβει δράση ασφαλείας ανεξάρτητα από ή τουλάχιστον να έχει ισχυρότερο λόγο εντός της Βορειοατλαντικής συμμαχίας. Είναι ενδεικτικό ότι όταν εμφανίστηκαν προβλήματα στη γειτονιά της, σε μέρη όπως η Σερβία και η Λιβύη, η Ευρώπη εξαρτιόταν από το ΝΑΤΟ αντί να ενεργεί μόνη της.
Οι διάφορες περιοχές της Ευρώπης έχουν πολύ διαφορετικές αμυντικές στάσεις. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ΕΕ έχει ξυπνήσει με την απειλή που παρουσιάζει η Ρωσία, οι αμυντικές πολιτικές των ανατολικών μελών είναι περισσότερο προσανατολισμένες προς αυτόν τον κίνδυνο. Τα νότια μέλη, για παράδειγμα, έχουν οικοδομήσει τις απαντήσεις τους για την ασφάλεια γύρω από ζητήματα μετανάστευσης.
Μια λύση θα μπορούσε να είναι πολλά σύνολα αμυντικών οργανώσεων, χαλαρά διαμορφωμένων γύρω από χώρες που μοιάζουν με το ίδιο πνεύμα, αλλά χωρίς τον συγκεντρωτισμό και τη γραφειοκρατία που ζητούν οι υποστηρικτές της «ολοένα και πιο στενής Ένωσης». Θα μπορούσε κανείς να οραματιστεί μια ένωση ευρωπαϊκών χωρών που θα ενωθούν για να εξασφαλίσουν τη μεσογειακή πλευρά, ή τις χώρες «Intermarium» από τη Βαλτική Θάλασσα έως τη Μαύρη Θάλασσα να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να προστατεύσουν την ανατολή της Ευρώπης. Αυτά δεν θα περιλαμβάνουν μόνο μέλη της ΕΕ – θα μπορούσε να συμμετάσχει το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλοι.
Τώρα είναι η ώρα να αρχίσουμε επιτέλους να ενισχύουμε την άμυνα της Ευρώπης. Η μεγαλύτερη προτεραιότητα της ασφάλειας στους εθνικούς προϋπολογισμούς και οι ad-hoc ομάδες μελών της ΕΕ είναι και οι δύο λύσεις, μεταξύ άλλων, που θα ενισχύσουν την ευρωπαϊκή άμυνα χωρίς να απαιτείται περιττή συγκέντρωση και εναρμόνιση.
