Ως πιθανό θέατρο αντιπαράθεσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Αρκτική έγινε περιοχή συνεργασίας μετά την πτώση του σοβιετικού μπλοκ. Επί του παρόντος, και βασικά λόγω της κλιματικής αλλαγής, η Αρκτική διέρχεται αλλαγές που δημιουργούν απειλές και ευκαιρίες παγκόσμιας εμβέλειας, ενθαρρύνοντας διάφορους παράγοντες στην περιοχή και εκτός αυτής να λάβουν θέση επί του θέματος. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τη δυναμική συνεργασίας που επικρατούσε μέχρι τώρα.
Οι στόχοι αυτής της μελέτης είναι:
- Η εξήγηση της πραγματικότητας της Αρκτικής, από γεωγραφική και νομική άποψη, δίνοντας έμφαση στην τρέχουσα διακυβέρνησή της με επίκεντρο το Αρκτικό Συμβούλιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
- Μια περιγραφική ανάλυση των σημαντικότερων αλλαγών που έχει υποστεί η Αρκτική λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, καθώς και των απειλών και των ευκαιριών που αυτό δημιουργεί, ιδίως σε σχέση με το άνοιγμα νέων οδών θαλάσσιας κυκλοφορίας και την εκμετάλλευση της έμβιων (αλιεία) και μη έμβιων (αέριο, πετρέλαιο, ορυκτά) πόρων που υπάρχουν εκεί. Μια τέτοια μελέτη είναι απαραίτητη προκειμένου να εξηγηθεί το υπόβαθρο των σημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κύριοι παράγοντες στην περιοχή, καθώς και να αναλυθούν και να εντοπιστούν πιθανές πηγές τριβών ή συγκρούσεων.
- Η ανάλυση της γεωστρατηγικής της Αρκτικής, περιγράφοντας τα ενδιαφέροντα και τις θέσεις των κύριων παραγόντων, με ιδιαίτερη έμφαση στη Ρωσία, την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα αντικατοπτρίσουμε τις πολιτικές και νομικές εντάσεις μεταξύ τους, που σχετίζονται με την κυριαρχία στους χερσαίους και θαλάσσιους χώρους, τις διαφορές σχετικά με το νομικό καθεστώς των θαλάσσιων περασμάτων και τη διεθνή ναυσιπλοΐα και την ανταγωνιστικότητα σχετικά με την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
- Η έκθεση της συνεχιζόμενης εκ νέου στρατιωτικοποίησης της περιοχής, που συνδέεται με ειδικούς παράγοντες και με εντάσεις που σε άλλα σενάρια, μπορούν να μετατραπούν σε σύγκρουση.
1. ΓΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΚΤΙΚΗΣ
Το ενδιαφέρον για τον Βόρειο Πόλο είναι σχετικά πρόσφατο. Η κατάκτησή του αποδόθηκε για πολλά χρόνια στον Αμερικανό Μηχανικό του Ναυτικού Robert Peary, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι έφτασε στις 5 Απριλίου 1909. Αυτός ο ισχυρισμός παραμένει αμφιλεγόμενος, καθώς οι αποστάσεις και οι ταχύτητες που ισχυρίστηκε ότι πέτυχε δεν είναι αξιόπιστες. Έτσι, με βάση συνεπή, επαληθευμένα και επιστημονικά δεδομένα, ο πρώτος που έφτασε στον Βόρειο Πόλο ήταν ο Νορβηγός εξερευνητής Roald Amundsen, στις 12 Μαΐου 1926. Στον Βόρειο Πόλο για πρώτη φορά έφτασαν οχήματα εδάφους στις 26 Απριλίου 2009 από μία ρωσική αποστολή με επικεφαλής τον κατασκευαστή των οχημάτων, Vasili Yelagin.
Πέρα από τον Βόρειο Πόλο, ο ορισμός του τι συνιστά την Αρκτική ήταν ένα ζήτημα που εξελίχθηκε και γίνεται όλο και πιο σημαντικό, δημιουργώντας πολιτικό, οικονομικό και στρατηγικό ενδιαφέρον υψίστης τάξης, όπως η τήξη και η διαδικασία της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής. Όταν μιλάμε για την Αρκτική, γρήγορα τη συνδέουμε με τον Βόρειο Πόλο, με τον Αρκτικό Ωκεανό ή με τον μόνιμο παγετό. Για να πραγματοποιηθεί η οριοθέτηση αυτού που θεωρείται Αρκτική, είναι απαραίτητο να καταφύγουμε σε διάφορα κριτήρια που έχουν αναπτυχθεί από διαφορετικούς διεθνείς οργανισμούς. Για τους σκοπούς αυτής της μελέτης, χρησιμοποιείται αυτή που αναπτύχθηκε από την «Arctic Human Development Report II». Έτσι, είναι δυνατό να οριοθετηθούν και οι δύο θαλάσσιοι χώροι (Αρκτικός Ωκεανός, πυθμένας ωκεανού και ανοιχτές θάλασσες) ως χερσαίες περιοχές με την κυριαρχία οκτώ κρατών των οποίων η επικράτεια βρίσκεται εν μέρει βόρεια του Αρκτικού Κύκλου: Καναδάς, Δανία -μέσω Γροιλανδίας και Φερόες Νήσοι–, Ηνωμένες Πολιτείες, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Ρωσική Ομοσπονδία και Σουηδία. Ωστόσο, τα παράκτια κράτη του Αρκτικού Ωκεανού, τα οποία έχουν επίσης πιο έντονη σχέση με την περιοχή, χαρακτηρίζονται παραδοσιακά ως «Αρκτικές χώρες» ή «Αρκτικές 5»: Καναδάς, Δανία, Ηνωμένες Πολιτείες, Νορβηγία και Ρωσία.
Η κυριαρχία της Αρκτικής ορίζεται εδαφικά μεταξύ των αρκτικών κρατών ως προς τις χερσαίες εκτάσεις, με εξαίρεση μια τελική διαφορά σχετικά με τη νήσο Χανς, την οποία διεκδικούν τόσο ο Καναδάς όσο και η Δανία. Ομοίως, οι θαλάσσιοι χώροι είναι αρκετά καλά καθορισμένοι, με εξαίρεση τη Θάλασσα Μποφόρ, η οποία αποτελεί αντικείμενο αξιώσεων από τον Καναδά και τις ΗΠΑ.
Η Αρκτική είναι, ως επί το πλείστον, ένας απέραντος ωκεανός, καλυμμένος με πάγο, που περιβάλλεται από εδάφη χωρίς δέντρα και με παγωμένο υπέδαφος. Σφύζει με ζωή, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών που ζουν στον πάγο, των ψαριών και των θαλάσσιων θηλαστικών, των πτηνών και ορισμένων ανθρώπινων κοινωνιών. Η βλάστηση, σπάνια σε ένα τόσο ψυχρό οικοσύστημα, σχηματίζει ένα τοπίο τούνδρας, με χαμηλά φυτά τύπου βρύα και λειχήνες, με φύκια και πλαγκτόν να ξεχωρίζουν επίσης στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Με πληθυσμό περίπου 4 εκατομμυρίων ανθρώπων, η κυρίαρχη ομάδα στην Αρκτική είναι οι Ινουίτ, με δύο διαφορετικούς πολιτισμούς: το Ντόρσετ και τη Θούλη. Εξαρτώνται από τα θηλαστικά που κυνηγούν για την επιβίωσή τους και περνούν δυσκολίες μετάβασης μεταξύ ενός παραδοσιακού και ενός σύγχρονου πολιτισμού, με διαφορετικές αξίες, ήθη και έθιμα. Τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα αυτών των λαών προστατεύονται στη διακήρυξη του ΟΗΕ της 13ης Σεπτεμβρίου 2007 για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών.
Το χειμώνα, οι θερμοκρασίες στον Βόρειο Πόλο μπορεί να κυμαίνονται από περίπου -43C έως -26C, με μέσο όρο περίπου -34C. Οι μέσες θερμοκρασίες του καλοκαιριού γύρω στο σημείο πήξης (0°C). Η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί μέχρι στιγμής είναι 7,2 °C. Από την άποψη της έρευνας για την κλιματική αλλαγή, η Αρκτική θεωρείται ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, όπως εξηγείται παρακάτω.
Λόγω της θέσης της σε αντίθετους πόλους, η Ανταρκτική συγκρίνεται συχνά με τη μάζα πάγου του Αρκτικού Ωκεανού. Ωστόσο, η Ανταρκτική είναι μια ήπειρος με οροσειρές και λίμνες, που περιβάλλεται από έναν ωκεανό. Ομοίως, με τη μέση θερμοκρασία του -49° C, είναι ακατοίκητη και σήμερα θεωρείται φυσικό καταφύγιο, του οποίου η προστασία ρυθμίζεται στη Συνθήκη της Ανταρκτικής. Στην περίπτωση της Αρκτικής, δεν υπάρχει ισοδύναμο μέσο και πρέπει να χρησιμοποιηθεί το γενικό πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Και αυτή είναι μια σημαντική πτυχή όταν εξετάζεται η πρόσβαση και η χρήση των φυσικών πόρων και των αλιευτικών χώρων που βρίσκονται στην περιοχή αυτή.
2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΟ ΑΡΚΤΙΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ
Ο Αρκτικός Ωκεανός λειτουργεί ως «ομπρέλα» και ως σύστημα ψύξης για τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Αυτές οι λειτουργίες μεταβάλλονται από την αύξηση της θερμοκρασίας ως αποτέλεσμα της διαδικασίας υπερθέρμανσης του πλανήτη. Πράγματι, αυτό το συμπέρασμα υποστηρίζεται επίσης από την ενημέρωση δεδομένων του 2021 που περιέχεται στην έκθεση του Arctic Monitoring and Assessment Program (AMAP) του Arctic Council, σύμφωνα με την οποία η θέρμανση έχει φτάσει τους 3,1 βαθμούς Κελσίου από το 1979, τρεις φορές περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Αυτό το συγκεκριμένο φαινόμενο της Αρκτικής εξηγείται από δύο λόγους:
- η θερμότητα του πλανήτη μεταφέρεται μέσω της ατμόσφαιρας και των θαλάσσιων ρευμάτων στην Αρκτική (φαινόμενο γνωστό ως «ατλαντικοποίηση») και
- όταν λιώνει ο πάγος, η αντανάκλαση αυτού στην ηλιακή ακτινοβολία καθορίζει ότι η απορρόφηση της εν λόγω ακτινοβολίας από τον ωκεανό αυξάνεται, ευνοώντας την αύξηση της πολικής θερμοκρασίας.
Δεδομένου ότι ο μόνιμος πάγος συσσωρεύει CO2 - που προέρχεται από οργανικά υπολείμματα (φυτά, ζώα) - και μεθάνιο, η τήξη του και η μείωση του πάχους του (σύμφωνα με την AMAP, ποσοτικοποιείται στο 65% μεταξύ 1975 και 2012) έχει απελευθερώσει αυτά τα αέρια στην ατμόσφαιρα, επιταχύνοντας την υπερθέρμανση. Αυτή η απελευθέρωση κατευθύνεται επίσης προς τον ωκεανό, ευνοώντας την προοδευτική οξίνισή του, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου των ΗΠΑ (NSIDC).
Μετά την έκθεση του NSIDC, η απώλεια θαλάσσιου πάγου ευνοεί μεγαλύτερες καταιγίδες στην ίδια την Αρκτική, οι οποίες, με τη σειρά τους, αυξάνουν τη διάβρωση στις παράκτιες περιοχές. Από την άποψη αυτή, η AMAP σημειώνει στην έκθεσή της για το 2021, ότι σε ορισμένες περιοχές της Αλάσκας επιτυγχάνονται τα υψηλότερα επίπεδα διάβρωσης των ακτών στον πλανήτη, φτάνοντας απώλειες έως και 5 μέτρων ακτογραμμής.
Η τήξη επηρεάζει επίσης την κυκλοφορία Νότου-Βορρά-Νότου των ωκεάνιων ρευμάτων, η οποία λειτουργεί ως μηχανισμός για τη ρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος λόγω του γεγονότος ότι το νερό από τις θερμές περιοχές ανεβαίνει προς την Αρκτική, όπου ψύχεται και στη συνέχεια μεταφέρεται νότια.
Το λιώσιμο των πάγων αυξάνει τη στάθμη της θάλασσας σε άλλες περιοχές του πλανήτη, επηρεάζοντας την ίδια την ύπαρξη εδαφών που βρίσκονται στο επίπεδο της θάλασσας.
Τέλος, η επίδραση της απόψυξης στις συνθήκες διαβίωσης της χλωρίδας δεν μπορεί να αγνοηθεί, ευνοώντας την ανάπτυξη φυκιών από θερμότερες περιοχές, καθώς και πανίδα (χερσαία και θαλάσσια), επηρεάζοντας τη διατροφή τους, τη σχέση μεταξύ αρπακτικών-θηραμάτων και εξαναγκαστικών μεταναστευτικών οδών που τους οδηγούν ακόμη και σε περιοχές που κατοικούνται από ανθρώπους, κάτι που προηγουμένως δεν συνέβαινε. Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι αυτές οι αλλαγές στη χλωρίδα και την πανίδα αναμένεται να επηρεάσουν και τους λαούς που κατοικούν σε αυτήν την περιοχή του πλανήτη. Όχι μόνο πρέπει να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να βρουν πόρους κυνηγιού και αλιείας, αλλά υπάρχουν εκτεταμένες συνέπειες για την επισιτιστική ασφάλεια, τη διαθεσιμότητα νερού και τις υποδομές τους.
Ένα άλλο φαινόμενο, η ανάπτυξη του οποίου ευνοεί αυτή την προοδευτική άνοδο των αρκτικών θερμοκρασιών, είναι ο τουρισμός μέσω κρουαζιερόπλοιων, ο οποίος, αν και μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στις αρκτικές κοινότητες με τη μορφή οικονομικού εισοδήματος, έχει επίσης επιβλαβείς επιπτώσεις για το οικοσύστημα, που συνδέεται με τη διέλευση σκαφών από άλλες περιοχές του πλανήτη.
Εν ολίγοις, επιβεβαιώνεται η εμμονή αυτών των επιπτώσεων, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση δεδομένων AMAP που αντιστοιχεί στο 2021. Τα μοντέλα προβολής που χρησιμοποιεί αυτό το πρόγραμμα δείχνουν ότι η πιθανότητα μιας Αρκτικής χωρίς πάγο το καλοκαίρι είναι 10 φορές μεγαλύτερη με υπερθέρμανση του πλανήτη 2ºC σε σύγκριση με την υπόθεση του 1,5ºC. Αυτό ανοίγει σημαντικές ευκαιρίες όσον αφορά την επιμελητεία των θαλάσσιων μεταφορών, καθώς και την εκμετάλλευση των ορυκτών και έμβιων πόρων που υπάρχουν στην περιοχή.
2.1 Ευκαιρίες και Κίνδυνοι: Νέα δρομολόγια
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την Αρκτική με αρνητικές συνέπειες στη ρύθμιση του κλίματος του υπόλοιπου κόσμου, αλλά η τήξη επιτρέπει την πρόσβαση σε περιοχές που προηγουμένως ήταν απρόσιτες, ανοίγοντας έτσι ευκαιρίες για εκμετάλλευση των θαλάσσιων υδάτων ως μέσο εμπορίου. Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις και οι οικονομικές ευκαιρίες συνδέονται στενά.
Αυτό το νέο σενάριο καθιστά δυνατή τη συντόμευση των διαδρομών μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού. Όταν αναφερόμαστε στη ναυσιπλοΐα μέσω της Αρκτικής, μπορούμε να αναφερθούμε σε δύο διαδρομές: το Βορειοδυτικό Πέρασμα και τη Βόρεια θαλάσσια διαδρομή.
Το πρώτο από αυτά είναι το πέρασμα μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού μέσω του βόρειου Καναδά, μια διαδρομή που ονειρεύτηκαν και επιχείρησαν επιφανείς ναυτικοί όλων των εποχών, αλλά η οποία θα παραμείνει αποκλεισμένη από πάγο για πολύ καιρό. Η παρουσία πολυάριθμων νησιών διευκολύνει τον σχηματισμό τεμαχίων πάγου.
Το δεύτερο έχει λιγότερη ιστορική απήχηση. Διατρέχει κυρίως ρωσικά ύδατα και θα ωφεληθεί περισσότερο από τις κλιματικές συνθήκες, καθώς υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι θα είναι πλήρως πλωτό σε δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, καθιστώντας τη Ρωσία τη χώρα με την πιο πλωτή ακτογραμμή στον κόσμο. Τον Μάρτιο του 2021, η ρωσική εταιρεία Sovcomflot ανακοίνωσε ότι ο μεταφορέας φυσικού αερίου Christophe de Margerie ολοκλήρωσε με επιτυχία ένα ταξίδι μετ' επιστροφής από τη Sabetta στη Ρωσία, στο Jiangsu στην Κίνα, κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής. Είναι το πρώτο πλοίο που έκανε το ταξίδι μέσα στο τέλος του χειμώνα.
Διαφορετικοί τύποι ναυσιπλοΐας συμβαίνουν στα αρκτικά ύδατα. Ένα από αυτά είναι η κυκλοφορία εντός της Αρκτικής, ιδίως μεταξύ των ορυχείων της Σιβηρίας, που παράγουν μεγάλες ποσότητες νικελίου, χαλκού, κασσίτερου, παλλαδίου κ.λπ., προς λιμάνια της ίδιας περιοχής, όπως το Μούρμανσκ ή η Ντουντίνκα. Είναι ένα αρκετά ενεργό εμπόριο και αποτελεί ρωσικό μονοπώλιο.
Άλλος τύπος πλοήγησης είναι αυτός που ο προορισμός του είναι κάπου στην Αρκτική για λόγους οικολογικού τουρισμού, επιστήμης ή αναζήτησης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Έχει λιγότερη κίνηση.
Ο τρίτος τύπος ναυσιπλοΐας είναι η υπεραρκτική κυκλοφορία, η οποία μπορεί να επαναπροσδιορίσει το πανόραμα των διεθνών θαλάσσιων διαδρομών, αφού εξετάζει τα ταξίδια που διασχίζουν αυτά τα ύδατα με προορισμό άλλα κορυφαία λιμάνια της παγκόσμιας θαλάσσιας κυκλοφορίας. Πρόκειται για σημαντική μείωση των μεγάλων θαλάσσιων διαδρομών μεταξύ Ασίας και Ευρώπης ή, σε πολύ μικρότερο βαθμό, μεταξύ των ακτών του Ατλαντικού της Βόρειας Αμερικής και των λιμένων της Αμερικής και του Ασιατικού Ειρηνικού. Αυτές οι διαδρομές δεν είναι τόσο πολυσύχναστες όσο η Διώρυγα του Παναμά, εκτός και αν έχει κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Αν δούμε τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν κατά την πλοήγηση σε αυτές τις διαδρομές, παρατηρούμε προβλήματα διοικητικής φύσης, διότι προστατευόμενη από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών, η Ρωσική Ομοσπονδία επιβάλλει πολλά διοικητικά εμπόδια και, επιπλέον, την υποχρέωση να συνοδεύεται από ρωσικό παγοθραυστικό. Από την άλλη, η χαρτογραφία είναι ανεπαρκής γιατί αυτές οι θάλασσες ελάχιστα έχουν πλοηγηθεί και υπάρχει κακή δορυφορική κάλυψη. Επίσης δεν υπάρχουν βοηθήματα πλοήγησης (σημαδούρες, φάροι κ.λπ.) και οι επικοινωνίες είναι ελλιπείς, αφού στην Αρκτική δεν υπάρχει υπηρεσία υποθαλάσσιου οπτικού καλωδίου, ούτε γεωστατικοί δορυφόροι.
2.2 Ευκαιρίες και Κίνδυνοι: Εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και οι κλιματικοί κίνδυνοι τους
Στην Αρκτική βρίσκονται σημαντικοί φυσικοί πόροι, τόσο ορυκτοί όσο και ενεργειακοί, καθώς και από άποψη αλιείας. Η απόψυξη μπορεί να διευκολύνει πολύ την εκμετάλλευση και την αξιοποίησή τους.
Σύμφωνα με μελέτη της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, το δυναμικό πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών στην Αρκτική ως ποσοστό των παγκόσμιων αποθεμάτων είναι: 13% πετρέλαιο; 30% αέριο; 26,8% διαμάντια; 40% παλλάδιο; 15% πλατίνα; 11% κοβάλτιο; 10,6% νικέλιο; 9% βολφράμιο; 8% ψευδάργυρος; 3,8% χαλκός; 3,2% χρυσός; 2,3% σίδηρος; 2,1% άνθρακας, εκτός από πολυάριθμα κοιτάσματα σπάνιων γαιών που δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί, θεμελιώδη για την ανάπτυξη της ψηφιοποίησης.
Η χρήση όλων αυτών των πόρων θα εξαρτηθεί από την τεχνική βιωσιμότητα της επιχείρησης, το εμπορικό ενδιαφέρον που προκαλεί και την προσβασιμότητα των εν λόγω πόρων στην παγκόσμια αγορά.
Οι εκμεταλλεύσεις έχουν ήδη ξεκινήσει για τους υδρογονάνθρακες. Η Αρκτική μπορεί να είναι σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου και φυσικού αερίου στο μέλλον, ακόμη περισσότερο λαμβάνοντας υπόψη το λιώσιμο των πάγων και τη συνεχή αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των πόρων βρίσκεται στα κράτη της περιοχής ή σε θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία τους. Η Ρωσία είναι αυτή που επωφελείται περισσότερο από αυτά τα ορυκτά της Αρκτικής, αν και άλλα αρκτικά έθνη έχουν άλλες εξορυκτικές εταιρείες.
Αυτή η χρήση δεν θα είναι χωρίς αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις. Εκτός από τα ατυχήματα, η εντατική εξόρυξη στη Σιβηρία έχει ήδη υποβαθμίσει αμετάκλητα το περιβάλλον σε ορισμένες περιοχές. Υπάρχει έλλειψη υποδομών και τεχνικών για την αποτελεσματική καταπολέμηση αυτού του είδους ατυχημάτων σε νερά που καλύπτονται από πάγο και σε ένα πολύ εύθραυστο θαλάσσιο περιβάλλον. Εάν πραγματοποιηθεί χωρίς επαρκή μέτρα προστασίας, η εκμετάλλευση αυτών των πόρων μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία του οικοσυστήματος και επίσης τα δικαιώματα των λαών που κατοικούν σε αυτόν τον χώρο να διατηρήσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους.
Η Αρκτική περιέχει επίσης σημαντικούς αλιευτικούς πόρους και αναμένεται ότι η τήξη, διευκολύνοντας τη ναυσιπλοΐα, θα αυξήσει επίσης την αλιευτική δραστηριότητα. Επί του παρόντος, η αλιεία στην περιοχή της Αρκτικής αντιπροσωπεύει περίπου το 10% της παγκόσμιας αλιείας. Τα αλιευτικά πεδία της Αρκτικής επικεντρώνονται σε τρεις συγκεκριμένες περιοχές: τη Δυτική Γροιλανδία, τη Νορβηγική Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μπάρεντς. Ενδιαφέρον γι' αυτά έχει προκαλέσει όχι μόνο τα παράκτια κράτη, αλλά και οι αλιευτικοί παράγοντες με παγκόσμια παρουσία.
Αυτή η αυξημένη προσοχή και πίεση στα αλιευτικά πεδία αποτελεί απειλή για το θαλάσσιο οικοσύστημα διότι, εκτός από πιθανά ατυχήματα πλοίων, υπάρχει ρύπανση, θόρυβος ή υπεραλίευση, για τα οποία απαιτείται ρύθμιση. Αυτό εξηγεί την υιοθέτηση στις 3 Οκτωβρίου 2018 μέτρων προστασίας, όπως η Συμφωνία για την αποτροπή της άναρχης αλιείας στην ανοιχτή θάλασσα στον κεντρικό Αρκτικό Ωκεανό, στην οποία είναι συμβαλλόμενα μέρη τα πέντε παράκτια κράτη και άλλα υποκείμενα του διεθνούς δικαίου. Ενδιαφέρον για την αλιεία της Αρκτικής παρουσιάζουν η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ισλανδία, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
Πρόσφατες μελέτες, ωστόσο, θέτουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την υπόσχεση ότι η προοδευτική εξαφάνιση του πάγου θα ανακαλύψει νέα αλιεία, καθώς το στρώμα πάγου έχει περιορισμένη ανταλλαγή φωτός και οξυγόνου για χιλιετίες, έτσι ώστε το πλαγκτόν, τα φύκια και τα είδη στο κάτω μέρος της τροφικής αλυσίδας να μην έχουν αναπτυχθεί, γεγονός που θα δυσκολέψει την ταχύτητα μετανάστευσης βόρεια των υψηλότερων ειδών, σε αναλογικούς ρυθμούς με την ταχύτητα υποχώρησης του πάγου. Από την άλλη, πρέπει να σημειωθεί ότι έχουν ανακαλυφθεί ρυπογόνα στοιχεία, κυρίως υδράργυρος, από άλλες περιοχές, που υποβαθμίζουν την ποιότητα της αλιείας.
