O Egle Murauskaite, συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ σε άρθρο του δημοσιεύει τα κυριότερα στοιχεία έρευνας του που διεξήχθη με την υποστήριξη του James Martin Center for Non-proliferation Studies (CNS) της Ουάσιγκτον, αναφορικά με τον αντίκτυπο που θα έχουν στις χώρες της Βαλτικής, τυχόν διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά όπλα Ρωσίας -ΗΠΑ, κυριότερα σημεία του οποίου είναι τα εξής:
"Η αμερικανική κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν προσπάθησε να ξεκινήσει έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία για τη μείωση των μη στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών (NSNW). Ωστόσο, η προθυμία της Ρωσίας να εμπλακεί παραμένει αβέβαιη και τέτοιες διαπραγματεύσεις έχουν τη δυνατότητα να ανοίξουν εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το πλαίσιο, αυτό το άρθρο αντικατοπτρίζει πολλούς γύρους συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν με εμπειρογνώμονες της Βαλτικής ασφάλειας και κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Η εμπλοκή και η κατανόηση των πυρηνικών όπλων στην άμυνα, την αποτροπή και τη μείωση των όπλων παραμένει περιορισμένη στη Βαλτική, αλλά υπάρχει ευρεία υποστήριξη για τις στάσεις που επιλέγουν να εκφράσουν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Δεδομένων των σημαντικών αλλαγών στο παγκόσμιο - και ευρωπαϊκό - στρατηγικό περιβάλλον, οι σχετικά περιορισμένες μεταβολές στις πυρηνικές θέσεις της περιοχής της Βαλτικής είναι αξιοσημείωτες.
Διαφορετικές απόψεις για την ασφάλεια στην Ευρώπη
Οι στρατηγικές αποφάσεις πολιτικής των ΗΠΑ, ειδικά στον πυρηνικό τομέα, ήταν μονομερείς από τη φύση τους. Η διαμάχη με τη Γαλλία σχετικά με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο για τα υποβρύχια με την Αυστραλία δεν είναι παρά το τελευταίο παράδειγμα, μειώνοντας τις ευρωπαϊκές προσδοκίες για πολυμερή σχέση που είχαν προηγουμένως συνδεθεί με την κυβέρνηση Μπάιντεν.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθούν τα βαθύτερα σχίσματα μεταξύ των χωρών της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης σε θέματα ασφάλειας και άμυνας γενικότερα, και πιο συγκεκριμένα σε θέματα που σχετίζονται με πυρηνικά όπλα.
Για παράδειγμα, η γαλλική προτίμηση για συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία στο Σαχέλ και σχετική πυρηνική ανεξαρτησία από το ΝΑΤΟ έρχεται όλο και περισσότερο σε αντίθεση με τη γερμανική και σκανδιναβική προσέγγιση της ασφάλειας μέσω αναπτυξιακής βοήθειας και εργασίας προς τον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό , η οποία διαφέρει περαιτέρω από την ακλόνητη στάση της Ανατολικής Ευρώπης εναντίον της Ρωσίας και εξέφρασε επιθυμίες για μεγαλύτερη δυτική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή.
Οι προσπάθειες ελέγχου πυρηνικών όπλων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ επικεντρώθηκαν παραδοσιακά στα στρατηγικά όπλα - δεδομένης της δυσκολίας προσδιορισμού και της διαμάχης επαλήθευσης του μεγέθους και της θέσης άλλων τύπων αποθεμάτων.
Οι τελευταίες συμφωνίες, όπως η Συνθήκη Νέας Εκκίνησης του 2010 και οι πυρηνικές συνομιλίες Τραμπ-Πούτιν-έχουν επίσης αφήσει εκτός πυρηνικών όπλων μη στρατηγικής (NSNW), όπως πυραύλους εκτόξευσης υποβρυχίων, πυραύλους αέρος-εδάφους και βόμβες, ή οβίδες πυροβολικού.
Παρ 'όλα αυτά, την τελευταία δεκαετία οι διαπραγματεύσεις για το NSNW θεωρήθηκαν από τις ΗΠΑ ως ένα επιθυμητό επόμενο βήμα στον έλεγχο των όπλων με τη Ρωσία , ειδικά λόγω του μεγάλου ρωσικού αριθμητικού πλεονεκτήματος σε αυτόν τον τομέα.
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία έχει επιδιώξει να κατευθύνει κάθε πιθανή συνομιλία NSNW προς την απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ από την Ευρώπη, προκαλώντας περαιτέρω τις προαναφερθείσες διαιρέσεις εντός του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός της Ρωσίας κινείται ολοένα και περισσότερο προς τη δημιουργία διπλών δυνατοτήτων πλατφορμών αέρος και εδάφους,εκμεταλλευόμενη περαιτέρω την τακτική ασάφεια που παρέχουν οι δυνατότητές της στο NSNW.
Οι προσπάθειες να ληφθούν υπόψη οι θέσεις εταίρων της Ανατολικής Ευρώπης στη διεξαγωγή στρατηγικών πυρηνικών συνομιλιών με τη Ρωσία δημιουργούν ένα διπλό πρόβλημα.
Από τη μία πλευρά, οι σύμμαχοι της Βαλτικής εκφράζουν σταθερά την άποψη περί απειλής από τη Ρωσία, υποστηρίζοντας μια συνολική αυστηρότερη στάση αποτροπής μέσω πυρηνικών και συμβατικών στρατιωτικών και μη στρατιωτικών μέσων.
Από την άλλη πλευρά, η περιοχή στερείται εντελώς ιστορικής εμπειρίας στη λήψη αποφάσεων για την πυρηνική πολιτική, καθώς κρατήθηκε μακριά από τον κύκλο κατά τη Σοβιετική περίοδο όταν η Μόσχα αποφάσιζε για τέτοια στρατηγικά ζητήματα χωρίς να συμβουλεύεται άλλα κράτη μέλη της ΕΣΣΔ.
Από την ανάκτηση της ανεξαρτησίας τους στη δεκαετία του 1990, η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία ανέθεσαν με ευχαρίστηση θέματα πυρηνικής αποτροπής στα πυρηνικά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας τη στάση της συμμαχίας χωρίς πολλή αμφισβήτηση (σε αντίθεση με την Παγκόσμια Μηδενική ή την φιλοξενία αντιπυρηνικών όπλων κινήσεις στη Δυτική Ευρώπη).
Συνεπώς, η συμμετοχή των Βαλτικών συμμάχων παραμένει προβληματική γιατί:
1. Ο έλεγχος των πυρηνικών όπλων δεν αποτελεί θέμα προτεραιότητας της ατζέντας, ωστόσο πάντα προτιμάται μια αυστηρότερη στάση έναντι της Ρωσίας και
2. Οι χώρες δεν κατέχουν ή δεν φιλοξενούν οι ίδιες πυρηνικά όπλα, αλλά αντιτίθενται σε τυχόν μονομερείς μειώσεις του ΝΑΤΟ. Σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων και χάραξης πολιτικής, αυτό μπορεί να κάνει τις διαπραγματεύσεις του NSNW κάπως λιγότερο περίπλοκες, με τις ΗΠΑ να κρατούν ενήμερους τους συμμάχους της Βαλτικής για την πρόοδο στις συνομιλίες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων, ενώ ενδεχομένως προσφέρουν και κάποιες πρόσθετες συμβατικές διαβεβαιώσεις ασφάλειας.
Ωστόσο, όσον αφορά την ενεργό συμμετοχή των πολιτικών ηγετών, ή ακόμη και των βουλευτών, η συζήτηση για πυρηνικές μειώσεις μπορεί να αποδειχθεί μάλλον προβληματική αφού:
-Υπάρχει μια συνεπής επιθυμία για μια όλο και πιο αυστηρή στάση της Δύσης απέναντι στη Ρωσία
- Η έλλειψη εξοικείωσης με τον κλασικό πυρηνικό λόγο του Ψυχρού Πολέμου καθιστά δύσκολο για τους λαούς της Βαλτικής να δούνε πώς ο έλεγχος των όπλων θα μπορούσε να συμπληρώσει και όχι να μειώσει την αποτροπή, ή να εκτιμήσει ουσιαστικά το βάρος των στρατηγικών και των τακτικών πυρηνικών χρήσεων και επιπτώσεων.
Θέσεις των χωρών της Βαλτικής για τα πυρηνικά
Υπάρχει διαρκής ανησυχία για την αυξανόμενη ασυμμετρία των πυρηνικών δυνατοτήτων Ρωσίας-ΝΑΤΟ και κατηγορηματική αντίθεση σε τυχόν μονομερείς πυρηνικές μειώσεις που ξεκίνησε το ΝΑΤΟ ως πιθανό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης.
Το 2015, εμπειρογνώμονες και αξιωματούχοι διατύπωσαν μια ισχυρή προτίμηση για μια μεγαλύτερη συμβατική παρουσία χερσαίων δυνάμεων των δυτικών συμμάχων στην περιοχή. Με την ανάπτυξη τεσσάρων ταγμάτων του ΝΑΤΟ ενισχυμένου Forward Presence (eFP), αυτή η επιθυμία πραγματοποιήθηκε.
Εκείνη την εποχή, εμπειρογνώμονες της Βαλτικής ενέκριναν την πυρηνική στάση του ΝΑΤΟ , με κάποιες ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ να σηματοδοτήσουν αξιόπιστα στη Ρωσία την ετοιμότητά τους να χρησιμοποιήσουν πυρηνικές δυνατότητες.
Το 2021, ο λόγος μεταξύ εμπειρογνωμόνων και αξιωματούχων της Βαλτικής μετατοπίστηκε προς την αναζήτηση ενός «κατάλληλου μείγματος» πυρηνικών και συμβατικών δυνατοτήτων αποτροπής.
Κίνα: Η νέα μεταβλητή στο πλαίσιο της Βαλτικής
Ένα νέο θέμα που εμφανίστηκε ήταν η επιθυμία των χωρών της Βαλτικής να δουν τις ΗΠΑ να λαμβάνουν υπόψη την αυξανόμενη σημασία της Κίνας στα πυρηνικά θέματα. Πράγματι, τα κράτη της Βαλτικής φαίνονται πιο προσαρμοσμένα στον ρόλο και τη στάση της Κίνας παρά σε άλλα πυρηνικά κράτη του ΝΑΤΟ
Λιθουανοί εμπειρογνώμονες εξέφρασαν την υποστήριξή τους για την αναγνώριση της Κίνας ως παγκόσμιας δύναμης που πρέπει να θεωρηθεί με τη συμμετοχή της στις συνομιλίες του NSNW - εάν οι ΗΠΑ απευθύνουν μια τέτοια πρόσκληση στο Πεκίνο.
Λετονοί αξιωματούχοι είδαν τη δέσμευση της Κίνας ως έναν τρόπο για να ενισχύσει το παγκόσμιο μήνυμα για τον έλεγχο των όπλων και τις πυρηνικές μειώσεις. Επιπλέον, οι ειδικοί θεώρησαν ότι η Κίνα είναι απίθανο να υπογράψει στη συνέχεια μια συμφωνία που δεν κλήθηκε να συντάξει αρχικά, η οποία θεωρήθηκε ως μια πιθανή μακροπρόθεσμη απώλεια των στρατηγικών συμφερόντων του ΝΑΤΟ.
Δεδομένων των ανησυχιών των ΗΠΑ για την ασφάλεια με την Κίνα τα τελευταία χρόνια , ιδιαίτερα όσον αφορά την περιορισμένη ευρωπαϊκή υποστήριξη στο θέμα αυτό και την ενασχόληση της Ανατολικής Ευρώπης με τη Ρωσία, αυτή η μετατόπιση θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη στις ΗΠΑ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η νέα επίσημη στάση της Λιθουανίας, η οποία επικρίνει όλο και περισσότερο την Κίνα και υποστηρίζει την Ταϊβάν, φαίνεται να έχει ήδη κερδίσει σημαντικό μέρισμα με τη διοίκηση του Μπάιντεν.
Κλείνοντας επισημαίνουμε ότι τυχόν διαφορετική στάση των ΗΠΑ από την ΕΕ, αναφορικά με την προσέγγιση των συζητήσεων για τα πυρηνικά όπλα με τη Ρωσία, έχοντας ως γνώμονα και την εξυπηρέτηση των Βαλτικών χωρών, θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω απομάκρυνση Ουάσιγκτον-Βρυξελλών.
