Σύμφωνα με έρευνα της 6ης Μαρτίου από τη Haaretz, ισραηλινά όπλα μεταφέρονταν στον στρατό του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020, ο οποίος άφησε χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και εκτοπισμένους πολίτες.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η σύγκρουση, που είχε τις ρίζες της στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, μετατράπηκε σε ανοιχτό και αιματηρό πόλεμο, κατά τον οποίο και οι δύο πλευρές αντιμετώπισαν κυρώσεις και αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η αποκάλυψη των ισραηλινών εξαγωγών όπλων στο Αζερμπαϊτζάν έχει πυροδοτήσει διαμάχες και επικρίσεις από το Humans Rights Watch (HRW) λόγω των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον στρατό του Αζερμπαϊτζάν, που περιλαμβάνουν τη χρήση απαγορευμένων πυρομαχικών διασποράς και τη στόχευση περιοχών αμάχων.
Αυτές οι αποκαλύψεις έχουν επίσης κλιμακώσει τις εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Αρμενίας. Στον απόηχο της κρίσης, το Γερεβάν ανακάλεσε τον πρεσβευτή του από το Τελ Αβίβ το 2020 και ζήτησε από το Ισραήλ να σταματήσει όλες τις εξαγωγές όπλων στο Αζερμπαϊτζάν και να υιοθετήσει ουδέτερη θέση στη σύγκρουση.
Πτήσεις με ισραηλινά όπλα στο Αζερμπαϊτζάν
Σύμφωνα με τα πρόσφατα ληφθέντα έγγραφα, η αεροπορική εταιρεία εμπορευμάτων του Αζερμπαϊτζάν Silk Way Airlines προσγειώνεται στην αεροπορική βάση Όβντα του Ισραήλ για να μεταφέρει εκρηκτικά εδώ και περίπου μια δεκαετία. Ο ισραηλινός αεροπορικός νόμος απαγορεύει τη συνήθη μεταφορά εκρηκτικών από το πιο πυκνοκατοικημένο αεροδρόμιο Μπεν-Γκουριόν, έτσι το 2016 χορηγήθηκε στην Silk Way εξαίρεση για να συνεχίσει να προσγειώνεται στο Όβντα– με ορισμένες από αυτές τις πτήσεις να χρησιμοποιούν το επίσημο διακριτικό του υπουργείου Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν.
Σύμφωνα με ανάλυση του The Cradle, αποκάλυψη έχει επίσης εγείρει εγχώριες ανησυχίες σχετικά με πιθανούς κινδύνους που εγκυμονεί το φορτίο της αεροπορικής εταιρείας, ωθώντας τις ισραηλινές αρχές να ξεκινήσουν έρευνα σχετικά με τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς της αεροπορικής εταιρείας για να προστατεύσουν το ευρύ κοινό.
Αυτό έρχεται μετά από έκθεση του Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) που αποκάλυψε ότι η Silk Way φέρεται να πραγματοποίησε 350 μυστικές πτήσεις μεταξύ 2014 και 2017, μεταφέροντας παράνομα εκατοντάδες τόνους όπλων από τη Βουλγαρία στο ISIS, τη Συρία και άλλα περιφερειακά κράτη. Η αποκάλυψη ήρθε στο φως αφού ένας δημοσιογράφος υπέβαλε αίτημα για το Freedom of Information Act στην κυβέρνηση των ΗΠΑ το 2016.
Η έκθεση σημείωσε επίσης ότι η Silk Way, η οποία ανήκει σε μια εταιρεία με δεσμούς στο παρελθόν με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ και την οικογένειά του, έχει αποκτήσει πολλά επικερδή συμβόλαια από τον αμερικανικό στρατό. Είναι ενδιαφέρον ότι η αεροπορική εταιρεία έλαβε δάνεια 419,5 εκατομμυρίων δολαρίων από την Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών των ΗΠΑ για να επεκτείνει τον στόλο της, αγοράζοντας τρία αεροπλάνα φορτίου 747-8 από την Boeing για να συνεχίσει τις δραστηριότητές της.
Η Ex-Im Bank είναι μια ομοσπονδιακή υπηρεσία με την κύρια πολιτική υποστήριξης της απόκτησης προϊόντων αμερικανικής κατασκευής, όπως τα αεροσκάφη Boeing. Ωστόσο, η αεροπορική εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν έχει αρνηθεί κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς ότι πραγματοποίησε εκατοντάδες μυστικές πτήσεις μεταφέροντας όπλα και ισχυρίστηκε ότι η έκθεση ήταν «το αποτέλεσμα μιας οργανωμένης εκστρατείας παραπληροφόρησης που γράφτηκε από συγγραφείς με γεωπολιτικά κίνητρα».
Παρά τους ισχυρισμούς, η Silk Way έχει συμβατικές σχέσεις με αρκετούς από τους μεγαλύτερους θεσμούς του κόσμου, μεταξύ των οποίων, ο στρατός των ΗΠΑ, η Boeing και η Boeing Global Services, το Καναδικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, οι Γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις, ο Γαλλικός Στρατός και τα Ηνωμένα Έθνη. .
Η συμμαχία Ισραήλ-Αζερμπαϊτζάν
Το Τελ Αβίβ και το Μπακού έχουν αναπτύξει μια ρεαλιστική και διακριτική σχέση, με το Αζερμπαϊτζάν να λειτουργεί ως κρίσιμη αγορά αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ. Από το 2005, και αν και υπό εμπάργκο όπλων, η Haaretz αναφέρει ότι σχεδόν το 70% του οπλοστασίου του Αζερμπαϊτζάν προμηθεύεται από το Ισραήλ, ενώ οι ισραηλινές τεχνολογικές εταιρείες έχουν προμηθεύσει στο Μπακού προηγμένη τεχνολογία κατασκοπείας, συμπεριλαμβανομένου του αμφιλεγόμενου λογισμικού κατασκοπείας Pegasus από τη διαβόητη Ισραηλινή ομάδα NSO.
Από την πλευρά του, το Αζερμπαϊτζάν προμηθεύει το Ισραήλ με πετρέλαιο και, κυρίως, πρόσβαση στα σύνορα του Ιράν. Το 2011, η συμμαχία μεταξύ των δύο χωρών ενισχύθηκε περαιτέρω με μια συμφωνία 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων που περιελάμβανε μια συστοιχία πυραύλων Barak, drones Searcher και Heron από την Israel Aerospace Industries (IAI) και μια συνεργασία μεταξύ της Aeronautics Defense Systems και της τοπικής βιομηχανίας όπλων στο Αζερμπαϊτζάν.
Η συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ και του Αζερμπαϊτζάν δεν περιορίζεται στον στρατιωτικό τομέα, αλλά επεκτείνεται περαιτέρω σε οικονομικά εγχειρήματα. Η κυβέρνηση του Μπακού προώθησε πρόσφατα διαγωνισμούς για την ανοικοδόμηση «απελευθερωμένων περιοχών» στο Καραμπάχ και καλεί ξένους επιχειρηματίες να επενδύσουν σε ζώνες πράσινης ενέργειας. Ισραηλινές εταιρείες έχουν ήδη λάβει μέρος σε αυτά τα έργα, με την επενδυτική πλατφόρμα OurCrowd να είναι ένα από αυτά.
Το OurCrowd υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με την Εταιρεία Δημοσίων Επενδύσεων του Αζερμπαϊτζάν (AIC) για στρατηγική συνεργασία σε επενδύσεις. Το AIC πρόκειται να επενδύσει σε 10-15 νεοφυείς επιχειρήσεις από το χαρτοφυλάκιο OurCrowd που μπορούν να βοηθήσουν την οικονομία του Αζερμπαϊτζάν, εστιάζοντας σε τομείς όπως η ενέργεια, η υγεία, η γεωργία, η τεχνολογία τροφίμων και η εκπαίδευση.
Η παρουσία της Μοσάντ στο Αζερμπαϊτζάν
Πρόσφατα δημοσιεύματα ειδήσεων υποστηρίζουν ότι το Μπακού επέτρεψε στην υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ, τη Μοσάντ, να δημιουργήσει ένα παράρτημα, επιτρέποντάς της να εγκαταστήσει συσκευές παρακολούθησης στο Αζερμπαϊτζάν για να παρακολουθεί τις δραστηριότητες του Ιράν με αντάλλαγμα όπλα από το Ισραήλ. Επιπλέον, το Μπακού φέρεται να έχει προετοιμάσει ένα αεροδρόμιο για να βοηθήσει το Ισραήλ σε περίπτωση που αποφασίσει να επιτεθεί σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Η πρόσβαση του Ισραήλ στα αεροδρόμια στο Αζερμπαϊτζάν θα άλλαζε το παιχνίδι στην ικανότητά του να χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, καθώς θα επέτρεπε στα ισραηλινά μαχητικά-βομβαρδιστικά να συνεχίσουν να πετούν βόρεια και να προσγειωθούν στο Αζερμπαϊτζάν αντί να βασίζονται στον εναέριο ανεφοδιασμό.
Οι ασκήσεις ανεφοδιασμού του Ισραήλ έχουν επικριθεί στο παρελθόν από ανώτερο αξιωματικό των αμερικανικών στρατιωτικών πληροφοριών, ο οποίος κάποτε τις περιέγραψε ως «αρκετά ελάχιστες» και «όχι πολύ καλές σε αυτό». Το 2010, κατά τη διάρκεια μιας κοινής άσκησης με τη Ρουμανία, οι ΗΠΑ εξέφρασαν δυσφορία για τους βομβαρδισμούς κατά του Ιράν από ένα κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και οι Ισραηλινοί έπρεπε τελικά να μειώσουν τις στρατιωτικές τους δραστηριότητες εκεί. Ενώ η χρήση των αζερικών αεροδρομίων δεν εγγυάται μια ισραηλινή επίθεση στο Ιράν, σίγουρα αυξάνει τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας επιθετικότητας.
Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στους Times το 2012, ο πράκτορας της Μοσάντ «Shimon» αποκάλυψε ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι μια χώρα όπου οι πράκτορες της Μοσάντ λειτουργούν κρυφά και θεωρείται ως «σημείο μηδέν για τις υπηρεσίες πληροφοριών».
Σύμφωνα με τον Shimon, η παρουσία της Μοσάντ στο κράτος του Νοτίου Καυκάσου είναι σημαντική, αλλά διακριτική, με τις επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια να αυξάνουν την εγγύτητά τους με το Ιράν. Η συνοριακή περιοχή μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν, που βρίσκεται μόλις λίγες ώρες από την πρωτεύουσα του Μπακού, φέρεται να αποτελεί ζωτική περιοχή για τις ισραηλινές επιχειρήσεις που διεξάγονται εντός του Ιράν.
Υπονόμευση της ασφάλειας του Ιράν
Έχει αναφερθεί ότι η Μοσάντ διαβίβασε εμπιστευτικά έγγραφα σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το 2018 μέσω του Αζερμπαϊτζάν. Οι ιρανικές αρχές συνέλαβαν δέκα άτομα με ύποπτους δεσμούς με την υπηρεσία κατασκοπείας, τα οποία κατηγορήθηκαν ότι στόχευσαν το προσωπικό των ιρανικών υπηρεσιών πληροφοριών στην επαρχία του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν.
Το κατασκοπευτικό δίκτυο κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να αποσπάσει πληροφορίες από το ιρανικό προσωπικό πληροφοριών με βίαια μέσα όπως απαγωγές, απειλές και ξυλοδαρμούς. Κατηγορήθηκαν επίσης για πυρπόληση κατοικιών και αυτοκινήτων που συνδέονται με τις υπηρεσίες ασφαλείας του Ιράν και απόπειρα δολοφονίας προσωπικού πληροφοριών. Η ομάδα λέγεται ότι δρούσε υπό την καθοδήγηση αξιωματικών της Μοσάντ στο Δυτικό Αζερμπαϊτζάν, την Τεχεράνη και το Χορμοζγκάν.
Μετά από 30 χρόνια διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών, στις 29 Μαρτίου, το Αζερμπαϊτζάν εγκαινίασε την πρεσβεία του στο Τελ Αβίβ. Κατά τη διάρκεια των τελετών, στις οποίες παρευρέθηκε αυτοπροσώπως ο υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Έλι Κοέν έριξε μια βόμβα λέγοντας: «Ο Μπαϊράμοφ και εγώ συμφωνήσαμε να σχηματίσουμε ένα ενιαίο μέτωπο κατά του Ιράν».
Η ιρανική απάντηση ήταν γρήγορη και κατέληξε να μεταδοθεί στο Twitter από τον εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών Νάσερ Καναάνι, όπου αποκάλυψε ότι το Μπακού όχι μόνο αρνήθηκε να εξηγήσει τον εμπρηστικό ισχυρισμό του Κοέν σε αξιωματούχους στην Τεχεράνη, αλλά είχε ακόμη και «νέες κατηγορίες εναντίον του Ιράν»:
Σε επόμενο tweet, ο Καναάνι προειδοποίησε ότι στόχος του Τελ Αβίβ είναι να σπείρει διχόνοια μεταξύ των μουσουλμάνων και συμβούλεψε «τους μουσουλμάνους αδελφούς και αδελφές [Σιιτική πλειοψηφία] του Αζερμπαϊτζάν να γνωρίζουν τις πραγματικές προθέσεις του σιωνιστή εχθρού».
Τόσο η Μοσάντ όσο και η Silk Way Airlines έχουν αποδειχθεί ζωτικής σημασίας στοιχεία στη στρατηγική πληροφόρηση και τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και Αζερμπαϊτζάν κατά του Ιράν, και καθώς οι εντάσεις αυξάνονται, αυτή η συνεργασία είναι πιθανό να επεκταθεί περαιτέρω. Όσο το Τελ Αβίβ είναι έτοιμο να παρακάμψει το εμπάργκο και τις κυρώσεις για να παρέχει στο Μπακού τις στρατιωτικές του ανάγκες, το δεύτερο θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από το πρώτο.
Αυτό που μένει να φανεί είναι πόσο έτοιμο το Μπακού να ανταγωνιστεί το νότιο γείτονά του. Η χρήση του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν από το Ισραήλ ως εξέδρα εκτόξευσης για επιθέσεις κατά του Ιράν δεν θα γίνει ποτέ ανεκτή, όπως έμαθαν τα τελευταία χρόνια το Ερμπίλ και το Μπακού. Θα μπορέσει όμως το Αζερμπαϊτζάν να ελέγξει και να περιορίσει τις επιχειρήσεις του Τελ Αβίβ εντός των συνόρων του όταν έρθει η ώρα; Η σταθερότητα και η ασφάλεια της περιοχής μπορεί να εξαρτηθούν από αυτό, ειδικά καθώς το γεωπολιτικό τοπίο της Δυτικής Ασίας συνεχίζει να εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς.
