Ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επισκέφθηκε την Τουρκία για συνομιλίες με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά τις οποίες τα ΜΜΕ του Κόλπου ανέφεραν ότι τα δύο κορυφαία κράτη της περιοχής ξεκινούν μια «νέα εποχή συνεργασίας». Αυτή είναι πράγματι μια δραματική αλλαγή μετά από αρκετά χρόνια ανοιχτής εχθρότητας κατά την οποία η Άγκυρα αντιτάχθηκε ανοιχτά στη Σαουδική Αραβία. Τώρα ο Ερντογάν φαίνεται να οδεύει προς τη συμφιλίωση.
Η Άγκυρα έχει αλλάξει ριζικά την πορεία της όχι μόνο σε σχέση με τους Σαουδάραβες, αναφέρει ρωσικό ΜΜΕ, επικαλούμενο τον Ισραηλινό αναλυτή Seth Frantzman. Παράλληλα, ο Ερντογάν προχώρησε σε προσέγγιση με ΗΑΕ και Ισραήλ, οι σχέσεις με τις οποίες χώρες επίσης ήταν σε σημείο παγώματος και συνοδεύονταν από επιθετική και απειλητική ρητορική από τους Τούρκους κυβερνώντες. Αυτή η νέα εποχή των σχέσεων της Τουρκίας με τους γείτονές της συμβολίζεται με συναντήσεις υψηλού επιπέδου. Έτσι, συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος του Ισραήλ επισκέφθηκε την Τουρκία και ο ίδιος ο Τούρκος ηγέτης πραγματοποίησε πομπώδη επίσκεψη στην πρωτεύουσα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Το χρονικό της απομόνωσης
Αυτό μοιάζει κάπως περίεργο, δεδομένου ότι μέχρι το 2021 η Τουρκία απομονωνόταν στην περιοχή, κάνοντας συνεχείς απειλές και ευθύ εκβιασμό εναντίον όλων των γειτόνων της: Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Σαουδικής Αραβίας, ΗΑΕ, Ισραήλ και άλλων χωρών. Συγκεκριμένα, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης φιλοξένησε επανειλημμένα και σκόπιμα τους ηγέτες της Χαμάς, δηλώνοντας την υποστήριξή τους σε αυτήν την τρομοκρατική οργάνωση. Ήταν μια πλήρης απομάκρυνση από την αρχική θέση των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες». Η Τουρκία φιλοδοξούσε να γίνει περιφερειακός ηγέτης, υποστήριξε κάθε είδους ριζοσπαστικές ομάδες στη Συρία και προέβη σε εθνοκάθαρση μειονοτήτων, κυρίως των Κούρδων.
Οι μαχητικές πολιτικές της Άγκυρας έχουν επίσης τροφοδοτηθεί από την κυβέρνηση Τραμπ, η οποία έδωσε λευκή κάρτα στον Ερντογάν να επιτεθεί στους γείτονές της. Ο Ερντογάν είχε βασικούς συμμάχους στην προηγούμενη κυβέρνηση και ήταν σίγουρος για την ατιμωρησία του. Στην πραγματικότητα, η Ουάσιγκτον ωθούσε την Τουρκία σε μια πολιτική εκφοβισμού και εκβιασμού των γειτόνων της. Η νίκη του Τζο Μπάιντεν το 2020 προκάλεσε σοβαρές ανησυχίες στην Τουρκία. Παρά τη χρηματοδότηση δεξαμενών σκέψης και λομπίστων στην Ουάσιγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ο Ερντογάν είδε να μειώνεται η υποστήριξη από τη Δύση.
Αυτό τον ώθησε να αλλάξει πορεία και ο Ερντογάν άρχισε να φλερτάρει τους Ισραηλινούς υποστηρικτές στο Καπιτώλιο, αλλά αυτές οι προσπάθειες δεν έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα και η Άγκυρα προχώρησε σε ευρύτερες περιφερειακές διπλωματικές προσπάθειες. Ο Ερντογάν υπολογίζει σε χρηματοδότηση και επενδύσεις από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να ενισχύσει την παραπαίουσα οικονομία χωρίς να διακόψει τους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία.
Ρωσία, το κλειδί της τουρκικής επιτυχίας
Η Τουρκία προσπαθεί να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Ουκρανία και τη Ρωσία ταυτόχρονα, αλλά είναι η αλληλεπίδραση με τη Ρωσία που έχει στρατηγική σημασία για αυτήν, καθώς είναι το κλειδί για την επιτυχία των επιχειρήσεων της στη Συρία. Η Άγκυρα θέλει να δικαιολογήσει στον λαό της μια νέα εισβολή στη Συρία για εθνοκάθαρση των Κούρδων, αντικαθιστώντας τους με Σύριους πρόσφυγες και εξτρεμιστικές ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.
Η Άγκυρα προσπάθησε επίσης να γίνει ηγέτης του ισλαμικού κόσμου, συνεργαζόμενη με τη Μαλαισία, το Πακιστάν και το Ιράν για να τοποθετηθεί ως προστάτης των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο. Το Τουρκικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είναι μέρος του κινήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και υποστηρίζει την ιδεολογία αυτού του κινήματος, αλληλεπιδρώντας με το Κατάρ, έναν άλλο υποστηρικτή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Ωστόσο, σε αυτή τη φάση, ο Ερντογάν φαίνεται να έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η χώρα του είναι απομονωμένη στην περιοχή και χρειάζεται ισχυρούς συμμάχους. Αυτό, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, θα πρέπει να διευκολυνθεί από τη συμφιλίωση με το Ριάντ.
Αναμφίβολα θα ωφεληθούν τόσο η Άγκυρα όσο και το Ριάντ. Και οι δύο χώρες έχουν δύσκολες σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Ισραήλ. Αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους, μπορούν να συντονίσουν τις ενέργειές τους και να συμβάλουν στην περιφερειακή σταθερότητα, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών είναι απίθανο να αναπτυχθούν χωρίς σύννεφα.
Η Άγκυρα έχει κακή φήμη ότι είναι εξαιρετικά αναξιόπιστη, δύστροπη και αλλάζει πορεία με απρόβλεπτη κανονικότητα. Ακόμα κι αν ο Ερντογάν είναι πράγματι αφοσιωμένος στη συμφιλίωση, υπάρχουν πολλοί εξτρεμιστές στον βασικό του κύκλο που δυσκολεύονται να κρύψουν και να ελέγξουν τις πραγματικές τους απόψεις. Τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα ασχολείται αποκλειστικά με τον εκφοβισμό και την αχαλίνωτη δυσφήμιση τόσο του Ισραήλ όσο και της Σαουδικής Αραβίας.
Θα αμβλύνει τη ρητορική του ο Ερντογάν;
Σύμφωνα με επίσημες αναφορές, ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας και ο Τούρκος ηγέτης δήλωσαν «την κοινή τους αποφασιστικότητα να ενισχύσουν τη συνεργασία στον πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό και πολιτιστικό τομέα». Το πρακτορείο ειδήσεων SPA της Σαουδικής Αραβίας γράφει ότι «εξέφρασαν επίσης την επιθυμία τους για συνεργασία στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής πετρελαίου, της διύλισης και των πετροχημικών, της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της καινοτομίας και των καθαρών τεχνολογιών για πόρους υδρογονανθράκων, καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα και υδρογόνου».
Τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας εξήραν επίσης τη συνάντηση. Το Anadolu ανέφερε ότι «η Άγκυρα και το Ριάντ αποφάσισαν να αυξήσουν τις διαβουλεύσεις και να εμβαθύνουν τη συνεργασία σε περιφερειακά ζητήματα για την προώθηση της σταθερότητας και της ειρήνης». Η «ιστορική αδελφότητα» για την οποία μίλησαν οι δύο ηγέτες μπορεί να ανοίξει νέες εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό σημαίνει ότι η επαναπροσέγγιση των δύο κρατών θα έχει περισσότερα πρακτικά αποτελέσματα από την κοινότοπη ρητορική. «Η Σαουδική Αραβία εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της στην Τουρκία για την υποστήριξη της υποψηφιότητας του Ριάντ να φιλοξενήσει την EXPO 2030», αναφέρεται στην κοινή ανακοίνωση Τουρκίας-Σαουδικής Αραβίας.
Αυτό φαίνεται να είναι μια σαφής τάση. Τα δημοσιεύματα σημείωσαν επίσης ότι «ο Ερντογάν πραγματοποίησε διήμερη επίσκεψη εργασίας στη Σαουδική Αραβία στα τέλη Απριλίου με στόχο την ενίσχυση των διμερών σχέσεων. Συναντήθηκε με τον βασιλιά Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ Αλ Σαούντ της Σαουδικής Αραβίας, καθώς και με τον Πρίγκιπα διάδοχο και συζήτησαν διάφορα διεθνή, περιφερειακά και διμερή ζητήματα».
Αφού έφυγε από την Άγκυρα, ο διάδοχος ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ιορδανία. Αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο καθώς η Αίγυπτος και η Ιορδανία είναι βασικοί σύμμαχοι του Ριάντ και μέρος μιας νέας ενεργειακής συμφωνίας με τη Συρία και τον Λίβανο. Αυτό σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία συντονίζει τις πολιτικές και τις συμφωνίες της με τον Ερντογάν με βασικές χώρες της περιοχής που έχουν στρατηγική σημασία για την ασφάλεια του βασιλείου.
Τόσο η Αίγυπτος όσο και η Ιορδανία έχουν υπογράψει ειρηνευτικές συμφωνίες με το Ισραήλ. Σαουδική Αραβία και Ισραήλ ετοιμάζονται να συναντήσουν τον Τζο Μπάιντεν και η επίσκεψη του τελευταίου είναι εξαιρετικής σημασίας δεδομένης της αυξανόμενης προσέγγισης Ιερουσαλήμ και Ριάντ. Έτσι, στο πλαίσιο της επικαιρότητας, η σύσφιξη των δεσμών μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας συμβάλλει στα συμφέροντα του Ισραήλ.
