Τεράστια συγκέντρωση δυνάμεων υπάρχει αυτές τις ώρες στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς νοτίως της Κύπρου πλέουν τόσο το αμερικανικό αεροπλανοφόρο Χάρι Τρούμαν, όσο και το Γαλλικό Σαρλ Ντε Γκωλ.
Η Λευκωσία έχει δεσμεύσει μια σειρά από περιοχές στο FIR της για ασκήσεις των μαχητικών που διαθέτουν τα αεροπλανοφόρα αλλά και για τα πολεμικά πλοία που τα συνοδεύουν. Οι δεσμεύσεις των περιοχών είναι μέχρι το τέλος του Δεκεμβρίου αλλά υπάρχει προοπτική ανανέωσης ή και επέκτασης των περιοχών καθώς αν μη τι άλλο η κατάσταση στη Συρία είναι υπό διαμόρφωση.
Αυτό που παίζει όμως δυνατά στην Συρία είναι η Άγκυρα. Όπως αναφέρει σε μια διεξοδική μελέτη ο αναλυτής και δημοσιογράφος Γιάννος Χαραλαμπίδης στην κυπριακή εφημερίδα «Η Σημερινή», η Τουρκία θέλει να κρατεί τα κλειδιά της Συρίας, η οποία απαλλάσσεται μεν από τη δικτατορία του Άσαντ, αλλά τίθεται κάτω από τους σουνίτες τζιχαντιστές, παρακλάδια της Αλ Γκάιντα και του ISIS (Ισλαμικό Κράτος- Χαλιφάτο), που εμφανίζονται με νέα ρητορική προσέγγιση, έχοντας την προσδοκία να γίνουν διεθνώς αποδεκτοί και να επιβιώσουν.
Το μεγάλο αγκάθι για τους σχεδιασμούς της Άγκυρας είναι οι Κούρδοι και η δημιουργία αυτόνομης περιοχής στο πλαίσιο του νέου πολιτειακού συστήματος της Συρίας, η οποία, επί του παρόντος, ζει μεταξύ πανηγυρισμών, βομβαρδισμών, ανασφάλειας και αστάθειας. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει τις μεγάλες και περιφερειακές δυνάμεις, καθώς και τις γειτονικές χώρες, όπως η Κύπρος.
Εάν, δε, το νέο καθεστώς της Συρίας τεθεί υπό τουρκική εποπτεία, αναδύεται μια νέα απειλή: Κατά πόσον το μοντέλο του τουρκολιβυκού μνημονίου θα μεταφερθεί και στη δική μας περίπτωση, που θα αφορά καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Και είναι αυτό ζήτημα που θα πρέπει να μας απασχολεί από τώρα στη λογική και πρακτική της αποτρεπτικής διπλωματίας.
Το κοκτέιλ της Συρίας
Η Συρία μοιάζει με ένα κουβάρι ή, κατά το ορθότερον, με ένα εκρηκτικό κοκτέιλ από εξωτερικούς και εσωτερικούς δρώντες, που τρώνε, κατά την καθομιλουμένη, τα μουστάκια τους.
Οι δρώντες αυτοί καταγράφονται ως εξής:
Εξωτερικοί: 1. Τουρκία, 2. Ιράν, 3. Ρωσία, 4. ΗΠΑ, 5. Ισραήλ. Απούσα είναι η ΕΕ.
Εσωτερικοί: Το 74% των Σύρων είναι Σουνίτες, το 12% Αλεβίτες (Αλαουίτες) και 10% Χριστιανοί. Στη Συρία κατοικούν επίσης 600 χιλιάδες Δρούζοι ως εθνική ομάδα με ιδιαίτερο θρησκευτικό χαρακτήρα.
HTS: (Η σουνιτική τζιχαντιστική Οργάνωση Ταχρίρ αλ Σαμ) με ηγέτη τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ο οποίος είναι επικηρυγμένος από τις ΗΠΑ με 10 εκ. δολάρια, λόγω της δράσης του με την Αλ Κάιντα και τον ISIS. 2. DF (Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις). Πρόκειται για τους Κούρδους, που έχουν ως ραχοκοκκαλιά την κουρδική πολιτοφυλακή YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), που φτάνουν τους 50 χιλιάδες μαχητές. Φημίζεται για τη δράση των γυναικείων τμημάτων της.
Συριακός Απελευθερωτικός Στρατός.
Southern Operations Command (Νότια Διοίκηση Επιχειρήσεων), που αποτελείται από διάφορες αντάρτικες ομάδες στον Νότο.
Ένοπλες ομάδες χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα.
Στον δρόμο που χάραξε η Άγκυρα…
Η Τουρκία έχει εκμεταλλευθεί τις συγκυρίες και επιδίδεται σε έναν proxy war. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει άμεση εμπλοκή. Ήταν αυτή που άνοιξε τον δρόμο με βολές πυροβολικού και την αεροπορία της εκεί και όπου χρειάστηκε, για να προχωρήσει στην ανατροπή του Άσαντ, και προσδοκά ότι το νέο καθεστώς θα είναι φιλικά προς την ίδια διακείμενο, αν όχι ελεγχόμενο. Πόσο ελεγχόμενοι μπορεί να είναι οι Σουνίτες τζιχαντιστές είναι θέμα προς συζήτηση. Η Άγκυρα, πάντως, εκμεταλλεύθηκε:
• Τη μεταβατική περίοδο στις ΗΠΑ. Την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. 2) Την αποδυνάμωση του Άσαντ λόγω του χρόνιου πολέμου και την κούραση του στρατού του, που ήταν αποκαμωμένος. Χωρίς ηθικό και χωρίς κίνητρο και αντιστάσεις, αφού και η οικονομική εσωτερική κατάσταση ήταν άθλια. 3) Την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ λόγω των πληγμάτων που δέχθηκε από βομβαρδιστικά των ΗΠΑ, της Βρετανίας και του Ισραήλ ως σύμμαχος που ήταν του Ιράν στον πόλεμο της Γάζας και ευρύτερα. 4) Την αποδυνάμωση της Ρωσίας και του Ιράν. Η μεν πρώτη ασχολείται με τον πόλεμο της Ουκρανίας, η δε δεύτερη με τη Γάζα, τον Λίβανο κ.λπ. Αμφότερες ήταν από τις προστάτιδες χώρες του καθεστώτος Άσαντ. 5) Την ίδια την παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων εντός της Συρίας στη λεγόμενη ζώνη ασφαλείας, που έχει έκταση σχεδόν ίδια με αυτήν της Κύπρου.
Ο διάδρομος του Ιράν
Το Ιράν χάνει από το Ισραήλ στην Παλαιστίνη, χάνει στον Λίβανο και τώρα του κλείνεται ο διάδρομος Τεχεράνης, Βαγδάτης, Δαμασκού, Βηρυτού, επί τη βάσει του οποίου τροφοδοτείτο και ενεργούσε η Χεζμπολάχ. Γιατί; Διότι πλέον η κατάσταση είναι κάτω από τον έλεγχο των Σουνιτών και δη των φανατικών, που έχουν το βάρος της απόδειξης ότι έχουν απαλλαγεί από τις θρησκευτικές και πολιτικές ιδεολογίες της Αλ Κάιντα και του ISIS περί του περιφερειακού και παγκόσμιου χαλιφάτου. Γεγονός που τους καθιστά όχι μόνο εχθρούς της Δύσης, αλλά και του σιιτικού Ιράν, το οποίο ρίχνεται σε μεγαλύτερη απομόνωση.
Ρωσικές Βάσεις
Οι Ρώσοι από την πλευρά τους αισθάνονται, όπως δήλωναν διπλωματικές πηγές, «προδομένοι» από τους Τούρκους, διότι συγκατοικούσαν σε κάποιες περιοχές μαζί τους και είχαν τον Άσαντ υπό τη δική τους προστασία. Συν του ότι διαθέτουν στη Συρία, και δη στην Ανατολική Μεσόγειο, τις δυο μοναδικές τους Βάσεις, τη μια που είναι ναυτική στην Ταρτούς και την άλλη που είναι αεροπορική στη Λατάκεια. Ως εκ τούτου, ουδόλως θα ήθελαν να τις χάσουν. Ερώτημα: Θα τολμήσει το νέο καθεστώς να βγάλει τους Ρώσους έξω; Τα πρώτα μηνύματα είναι ότι οι Βάσεις θα μείνουν. Αλλά ποιος μπορεί να ελέγξει εάν ομάδες φανατικών τζιχαντιστών θα στραφούν εναντίον των ρωσικών Βάσεων; Οι φανατικοί τζιχαντιστές δεν είναι μόνο εχθροί των Δυτικών - Χριστιανών και μη - αλλά και των Ορθόδοξων Ρώσων. Έως τώρα, οι όποιες ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις προέβαλλαν τον επιχείρημα ότι ήταν νόμιμα στη Συρία, διότι είχαν επίσημα κληθεί από τη νόμιμη Κυβέρνηση. Αυτό λέει και το Διεθνές Δίκαιο. Με τη νέα επαναστατική κατάσταση, όμως, τι θα συμβεί; Επί τούτου υπάρχει και κάτι άλλο: Πρέπει πρώτα η νέα επαναστατική κυβέρνηση να αναγνωριστεί διεθνώς. Και δη από τις υπερδυνάμεις και τον ισλαμικό αραβικό κόσμο.
Το role model του Ερντογάν
Κυρίως η Δύση και δη οι ΗΠΑ θέλουν να δουν πώς θα εξελιχθεί το νέο καθεστώς, εάν θα γίνει σύνταγμα και εκλογές, εάν θα είναι δημοκρατικές και ποιοι θα λάβουν μέρος σε ένα μοντέλο αυτόνομων π.χ. περιοχών σε μια ομοσπονδία, παρόμοια με εκείνην του Ιράκ, στο οποίο όμως οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Εδώ, ποιος θα τον έχει αυτόν τον ρόλο; Μήπως η Τουρκία, που στηρίζει το νέο καθεστώς και της οποίας ο ηγέτης, δηλαδή ο Ερντογάν, εφήρμοσε ένα «μετριοπαθές Ισλάμ», στη δική του χώρα, που προσδοκούσαν οι Δυτικοί πριν από 20 χρόνια ότι θα ήταν ένα role model για άλλα μουσουλμανικά κράτη; Πώς, όμως, μπορούν τα παρακλάδια του ISIS και της Αλ Κάιντα να υιοθετήσουν ένα πολιτειακό σύστημα μετριοπαθούς Ισλάμ; Και ποια θα είναι η αντίδραση του Ιράν σε ένα τέτοιο σενάριο, καθώς και του Ισραήλ; Θα δεχθεί το Ιράν να εφαρμοστεί ένα σουνιτικό κράτος εχθρικό προς αυτό; Τι όμως δύναται να πράξει στην παρούσα φάση, όταν τόσο το ίδιο όσο και η Ρωσία βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο;
Η αντίδραση του Ισραήλ
Όσο δε για το Ισραήλ, τι θα προτιμούσε; Έναν αποδυναμωμένο Άσαντ σε εμφύλιο πόλεμο ή ένα ισλαμικό σουνιτικό καθεστώς υπό τουρκικό έλεγχο; Ούτως ή άλλως το Ισραήλ, σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ, έχει προχωρήσει στις εξής κινήσεις:
A) Δημιουργία ζώνης ασφαλείας κάτω από τα υψώματα Γκολάν, από τα οποία το Ισραήλ μπορεί με το πυροβολικό του να πλήττει τη Δαμασκό. Άλλωστε, με την υφιστάμενη κατάσταση, έχει τη δυνατότητα να προελάσει ώς την πρωτεύουσα της Συρίας. Ερωτήματα: Θα μείνει η Τουρκία με τα χέρια σταυρωμένα; Και πώς θα κρατήσει μια περιοχή που θα έχει εχθρικό πληθυσμό και αντάρτικα καλά εκπαιδευμένα σώματα τζιχαντιστών; Πώς θα ανταποκριθεί σε τρεις πολέμους, δηλαδή στην Παλαιστίνη, στον Λίβανο και τη Συρία;
B) Βομβαρδίζει μαζί με τις ΗΠΑ στρατιωτικές εγκαταστάσεις και στρατόπεδα ή άλλες εν δυνάμει απειλές, είτε αυτές ανήκαν στον Συριακό Στρατό είτε στη Χεζμπολάχ είτε στον ISIS και σε Σουνίτες τζιχαντιστές. Πρόκειται για τα “preemptive strikes”. Εκ των πραγμάτων υπάρχει ο κίνδυνος του proxy war. Δηλαδή, να χρησιμοποιήσει η Τουρκία Σουνίτες τζιχαντιστές για να δημιουργήσει προβλήματα στο Ισραήλ στην περιοχή των υψωμάτων Γκολάν.
Το «ισλαμικό έθνος» και οι ΗΠΑ
Το ερώτημα για το νέο καθεστώς είναι εάν πρώτα θα συγκροτηθεί, αν θα διατηρηθεί ή εάν θα δημιουργηθεί μια διαρκής χαοτική κατάσταση, χειρότερη από εκείνην που υπήρχε επί Άσαντ. Για να διατηρηθεί στην εξουσία, χρειάζεται τη διεθνή αναγνώριση και στήριξη. Θα την δώσουν οι ΗΠΑ της διακυβέρνησης Τραμπ; Πώς θα ανεχθούν στην εξουσία παρακλάδια του ISIS και της Αλ Κάιντα, όταν ο Τραμπ ήταν αυτός που διέλυσε το Ισλαμικό Κράτος όταν ανήλθε στην εξουσία κατά την προηγούμενη θητεία του; Βεβαίως, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι εμφανίζεται ανεκτικός, όπως τονίζει, έναντι των υπολοίπων θρησκευτικών κοινοτήτων και ιδεολογιών ή εθνοτήτων όπως οι Κούρδοι. Τι, όμως, είπε στις πρώτες δηλώσεις του; Αυτή η νίκη ανήκει στο «ισλαμικό έθνος»… Όχι απλώς στη Συρία.
Ξεπερνά τα κρατικά όρια και ταυτίζει τη θρησκεία με το έθνος. Μια τέτοια θέση παραπέμπει ή όχι στο περιφερειακό ή παγκόσμιο χαλιφάτο των φανατικών ισλαμιστών με κώδικα διοίκησης τον θρησκευτικό νόμο, δηλαδή της Σαρία. Θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να ανεχθούν ένα τέτοιο καθεστώς ως αντίβαρο του Ιράν στη βάση του κλασικού ρεαλισμού; Ότι δηλαδή δεν ενδιαφέρει εάν αυτό το κράτος είναι δημοκρατικό ή θεοκρατικό, φτάνει να κάνει τη δουλειά του για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Και πώς θα αντιδράσει το Ισραήλ σε μια τέτοια εξέλιξη; Θα συνιστά μεν θετική εξέλιξη μια διαμάχη της νέας συριακής κυβέρνησης με το Ιράν, αλλά θα ήταν από την άλλη ήσυχο το Ισραήλ με τους Σουνίτες τζιχαντιστές να βρίσκονται στα σύνορά του; Από την άλλη, ο Αλ Τζολάνι θα πουλήσει τη θρησκευτική του ιδεολογία και πολιτική ταυτότητα των τζιχαντιστών για να κρατηθεί στην εξουσία με την αποδοχή των ΗΠΑ και της Τουρκίας; Θα έρθει ή όχι σε σύγκρουση με τους δικούς του ανθρώπους; Θα εξελιχθεί τελικά ή όχι ένας νέος δικτάτορας -ή ο ίδιος ή εγκάθετοί του- για να παραμείνει στην εξουσία; Ή θα προκληθεί νέος εμφύλιος; Θα δεχθεί η Δύση ένα σουνιτικό Ιράν στη Συρία με ή χωρίς απατηλό προσωπείο;
Απειλές και Κύπρος
Αυτά και πολλά άλλα συμβαίνουν δίπλα μας. Ο ίδιος ο Ερντογάν επαίρεται ότι αυτός στήριξε τους Σουνίτες τζιχαντιστές και ανέτρεψε τον Άσαντ. Συναφώς εγείρονται τα ακόλουθα ερωτήματα, που θα ήταν δυνατό να εξελιχθούν σε απειλές στην περίπτωση που το νέο καθεστώς της Συρίας τεθεί υπό τον έλεγχο ή την επιρροή της Άγκυρας: 1. Θα είναι οι τζιχαντιστές της Συρίας μια proxy απειλή σε βάρος της Κύπρου; Μια, δηλαδή, απειλή που θα προέρχεται μέσω Συρίας. Εδώ ο Ερντογάν το έπραξε μέσω Χεσμπολάχ, που ήταν Σιίτες, γιατί να μην το πράξει μέσω Σουνιτών; 2. Θα επηρεαστούν ή όχι τα ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και δη στην ΑΟΖ; Τι θα γίνει και πώς θα αντιμετωπιστεί μια συμφωνία Τουρκίας με το νέο καθεστώς της Συρίας, εάν το τελευταίο είναι υπό τη δική της επιρροή; (Βλέπε χάρτη και σενάρια). 3. Θα προκύψουν νέα προσφυγικά ρεύματα; Επί του παρόντος υπάρχει μια τάση επιστροφής των Σύρων, διότι, ως επί το πλείστον, εκείνοι που είχαν φύγει δεν άντεχαν το καθεστώς Άσαντ. Τι θα συμβεί με αυτούς που επιστρέφουν όταν θα βρουν ενώπιόν τους μια χαώδη κατάσταση, όταν η οικονομία είναι διαλυμένη, δεν υπάρχουν εργασίες και εισοδήματα όπως στις ευρωπαϊκές χώρες και δη στην Κύπρο ή επιδόματα; Πώς θα αντιδράσει μέρος των Σύρων εάν δεν τους αρέσει το νέο καθεστώς και αν συνεχιστεί η πολιτική αστάθεια ή ακόμη και οι συγκρούσεις; Είναι πρόδηλον ότι η γειτονιά μας μπαίνει σε νέες περιπέτειες και σε μια νέα κινούμενη άμμο, γεμάτη εκρηκτικά…
