"Η Ουκρανία ζήτησε από την Τουρκία να κλείσει τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων για τα ρωσικά πλοία", όπως δήλωσε σήμερα ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στην Άγκυρα, αφού η Ρωσία εξαπέλυσε αεροπορικές και χερσαίες επιθέσεις στη γείτονά της.
Σύμφωνα με τη διεθνή Συνθήκη του Μοντρέ, το μέλος του ΝΑΤΟ Tουρκία έχει τον έλεγχο της διέλευσης πλοίων μεταξύ της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, καθιστώντας το δυνητικά βασικό παράγοντα σε οποιαδήποτε στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Οι Διατάξεις της Συνθήκης του Μοντρέ για τα εμπορικά -Πολεμικά Πλοία
Το Καθεστώς Διέλευσης σε Ειρηνική Περίοδο
Σε ειρηνική περίοδο, τα πολεμικά πλοία των παρευξείνιων ή μη παρευξείνιων κρατών απολαμβάνουν του δικαιώματος διέλευσης από τα Στενά απαλλαγμένα από φόρους ή επιβαρύνσεις.
Για τα πολεμικά πλοία των μη παρευξείνιων χωρών, υπάρχει ο περιορισμός, ότι το μέγιστο εκτόπισμα τους δεν θα ξεπερνά τους 15.000 τόνους και δεν θα ξεπερνούν τα εννέα πλοία.
Σύμφωνα με το άρθρο 11 της σύμβασης, αυτός ο περιορισμός των 15.000 τόνων δεν ισχύει για τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας.
Θα πρέπει όμως τα πλοία των παρευξείνιων κρατών που ξεπερνούν τους 15.000 τόνους σε εκτόπισμα, είτε να διέρχονται μόνα τους είτε με τη συνοδεία το πολύ μέχρι δύο αντιτορπιλικών.
Η διέλευση των πολεμικών πλοίων από τα Στενά πρέπει να γίνεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Οι τουρκικές αρχές πρέπει να ενημερώνονται για τη διέλευση ξένουπολεμικού πλοίου τουλάχιστον 8 μέρες πριν. Τα μη παρευξείνια κράτη πρέπει να ενημερώνουν τις τουρκικές αρχές τουλάχιστον 15 μέρες πριν.
Η κοινοποίηση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει τον προορισμό, το όνομα, τον τύπο και τον αριθμό των πλοίων, την ημερομηνία εισόδου στα στενά και αν κρίνεται αναγκαίο την ημερομηνία επιστροφής.
Η είσοδος στα Στενά πρέπει να πραγματοποιείται μέσα σε 5 μέρες από την ημερομηνία που αναγράφεται στην κοινοποίηση. Σε περίπτωση παρέλευσης της παραπάνω προθεσμίας τότε πρέπει να αποσταλεί νέα κοινοποίηση με τους ίδιους όρους διέλευσης.
Επίσης, τα πολεμικά πλοία δεν πρέπει να παραμένουν εντός των Στενών για περισσότερο χρόνο από όσο
απαιτείται για να πραγματοποιήσουν το πέρασμα εκτός αν συντρέχουν λόγοι μηχανικής βλάβης του πλοίου ή κινδύνου της θάλασσας.
Στους παραπάνω περιορισμούς όσον αφορά το εκτόπισμα ή τον αριθμό πλοίων που πραγματοποιούν διάπλου των Στενών δεν περιλαμβάνονται τα ναυτικά βοηθητικά πλοία τα οποία χρησιμοποιούνται για μεταφορά καυσίμου σε στερεή ή υγρή μορφή, υπό την προϋπόθεση ότι θα περάσουν τα Στενά μεμονωμένα.
Ωστόσο, εξακολουθούν να ισχύουν για αυτά οι υπόλοιποι κανόνες διέλευσης που αφορούν τα πολεμικά πλοία. Αυτά τα βοηθητικά πλοία δικαιούνται να επωφελούνται από αυτήν την εξαίρεση, μόνο εφόσον ο οπλισμός τους
εναντίον πλωτών σκαφών δεν περιλαμβάνει παραπάνω από δύο πυροβόλα μέγιστου διαμετρήματος 105 χιλιοστών, και εναντίον αεροσκαφών παραπάνω από δύο όπλα μέγιστου διαμετρήματος 75 χιλιοστών.
Όσο αφορά τη διέλευση υποβρυχίων αυτή επιτρέπεται μόνο για τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας και μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα υποβρύχια θα πρέπει να πλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας και επίσης πρέπει να πλέει εντός των Στενών ένα υποβρύχιο κάθε φορά.
Επίσης απαγορεύεται στα πλοία που μεταφέρουν αεροσκάφη να κάνουν χρήση αυτών εντός των Στενών.
Σύμφωνα με το άρθρο 18 υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί για τα πλοία των μη παρευξείνιων κρατών που βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα.
Συγκεκριμένα το συνολικό εκτόπισμα των πλοίων αυτών των χωρών που βρίκσκονται στη Μαύρη Θάλασσα δεν θα πρέπει να ξεπερνά του 30.000 τόνους. Σε περίπτωση που ο ισχυρότερος πολεμικός στόλος παρευξείνιου κράτους ξεπερνά κατά τουλάχιστον 10.000 τόνους τον ισχυρότερο στόλο μη παρευξείνιου κράτους στη Μαύρη Θάλασσα τότε το μέγιστο συνολικό εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων των μη παρευξείνιων κρατών μπορεί να αυξηθεί μέχρι του 45.000 τόνους.
Για αυτό το λόγο κάθε έτος, την πρώτη ημέρα του Ιανουαρίου και του Ιουλίου τα παρευξείνια κράτη θα πρέπει να ενημερώνουν την τουρκική κυβέρνηση για το συνολικό εκτόπισμα τουπολεμικού τους στόλου στη Μαύρη Θάλασσα.
Η τουρκική κυβέρνηση πρέπει στη συνέχεια να μεταβιβάζει αυτές τις πληροφορίες στα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης και στον ΓενικόΓραμματές της τότε Κοινωνίας των Εθνών.
Σε κάθε περίπτωση, το εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων ενός μη παρευξείνιου κράτους στη Μαύρη Θάλασσα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα δύο τρίτα του συνολικού εκτοπίσματος των μη παρευξείνιων κρατών.
Τα πολεμικά πλοία των μη παρευξείνιων κρατών δεν πρέπει για οποιοδήποτε λόγο να παραμένουν στη Μαύρη Θάλασσα περισσότερο από 21μέρες.
Το Καθεστώς Διέλευσης σε Πολεμική Περίοδο
Σύμφωνα με το άρθρο 19 της Σύμβασης, σε περίοδο πολέμου εφόσον η Τουρκία είναι ουδέτερη χώρα, για τα πολεμικά πλοία ουδετέρων χωρών εξακολουθεί να ισχύει το δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης από τα Στενά, σύμφωνα με τις προηγούμενες διατάξεις.
Για τα πολεμικά πλοία εμπόλεμων χωρών απαγορεύεται η διέλευση, εκτός αν αυτά τα εμπόλεμα πλοία συμμορφώνονται σε αποφάσεις της Κοινωνίας των Εθνών, ή σε όρους συνθηκών αμοιβαίας βοήθειας, οι οποίοι όμως δεσμεύουν και την Τουρκία.
Τα πολεμικά πλοία των εμπόλεμων χωρών απαγορεύεται να κάνουν κάποια σύλληψη και γενικότερα οποιαδήποτε
εχθρική ενέργεια εντός των Στενών.
Σύμφωνα με το άρθρο 20 της Σύμβασης, σε περίπτωση πολέμου, με την Τουρκία σε εμπόλεμη κατάσταση, οι προηγούμενες διατάξεις δεν εφαρμόζονται και το καθεστώς διέλευσης των πολεμικών πλοίων από τα Στενά, αφήνεται εξ’ ολοκλήρου στη διακριτική ευχέρεια της τουρκικής κυβέρνησης.
Το Καθεστώς Διέλευσης σε Επικείμενη Πολεμική Περίοδο
Όπως αναγράφεται στο άρθρο 21 της Σύμβασης, σε περίπτωση που η Τουρκία δεν είναι εμπόλεμη χώρα αλλά θεωρεί πως απειλείται άμεσα με πόλεμο τότε μπορεί να εφαρμόσει το άρθρο 20 ελέγχοντας εξ’ ολοκλήρου τον διάπλου των Στενών για τα ξένα πολεμικά πλοία.
Η απόφαση αυτή της Τουρκίας πρέπει να κοινοποιηθεί στα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης του Μοντρέ και στον Γενικό Γραμματέα της τότε Κοινωνίας των Εθνών.
Πολεμικά πλοία ξένων χωρών τα οποία έκαναν διέλευση των Στενών προτού εφαρμόσει η Τουρκία αυτό το δικαίωμα, και βρίσκονται αποκλεισμένα από τη βάση τους μπορούν να επιστρέψουν στη βάση τους διαμέσου των Στενών.
Η Τουρκία μπορεί να αρνηθεί στα πολεμικά πλοία αυτό το δικαίωμα αν θεωρεί πως τα πλοία αυτά είναι υπεύθυνα για την ανάγκη εφαρμογής του παρόντος άρθρου.
Σε περίπτωση που τα δύο τρίτα του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών αποφασίσει ότι οι αιτίες εφαρμογής του άρθρου 20 από την Τουρκία δεν είναι δικαιολογημένες και αν αυτή είναι και η απόφαση της πλειοψηφίας των συμβαλλόμενων μερών, τότε η Τουρκία υποχρεούται να διακόψει τα μέτρα που έχει λάβει.
Οι Διατάξεις για τα Αεροσκάφη
Για να εξασφαλιστεί το δικαίωμα υπέρπτησης των πολιτικών αεροσκαφών από τα Στενά, η τουρκική κυβέρνηση αναλαμβάνει να αναφέρει τις διαθέσιμες αεροπορικές διαδρομές εκτός των απαγορευμένων ζωνών. Τα πολιτικά αεροσκάφη μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις διαδρομές υπό την προϋπόθεση πως τα έκτακτα δρομολόγια θα κοινοποιούνται στις τουρκικές αρχές τουλάχιστον 3 μέρες πριν και όσον αφορά τα τακτικά δρομολόγια θα αποστέλλεται μια γενική κοινοποίηση των ημερομηνιών διέλευσης.
Η τουρκική κυβέρνηση αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για την ασφαλή διέλευση των πολιτικών αεροσκαφών σύμφωνα με τους αεροπορικούς κανονισμούς.
Η διαχείριση της κρίσης από την Τουρκία
Από τότε που ξέσπασαν οι εντάσεις για την Ουκρανία, οι Τούρκοι αξιωματούχοι είπαν μόνο ότι το Μοντρέ παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία θα κάνει ότι είναι απαραίτητο ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ εάν η Ρωσία εισβάλει, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Η Τουρκία βασίζεται στη Ρωσία για την ενέργεια και τον τουρισμό και έχει σφυρηλατήσει στενή συνεργασία με τη Μόσχα στον τομέα της ενέργειας και της άμυνας τα τελευταία χρόνια. Πώλησε επίσης drones στην Ουκρανία και χαρακτήρισε τις ρωσικές κινήσεις κατά της Ουκρανίας απαράδεκτες.
Ο Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να διαχειριστεί την κρίση χωρίς να εγκαταλείψει τους δεσμούς με την Ουκρανία αλλά ούτε και με τη Ρωσία.
Το 2008, όταν η Ρωσία αναγνώρισε την ανεξαρτησία των δύο γεωργιανών περιοχών της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, η Άγκυρα απέρριψε τα αιτήματα των ΗΠΑ να αφήσουν τα πολεμικά της πλοία να περάσουν τα στενά σε μια εποχή που εξαρτιόταν από τη Ρωσία για εμπορεύματα και εμπόριο.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η συμφωνία του Μοντρέ εμπόδισε τις δυνάμεις του Άξονα να στείλουν ναυτικές δυνάμεις μέσω των Στενών για να επιτεθούν στη Σοβιετική Ένωση.
Επίλογος
Είναι δεδομένο ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να διαχειριστεί την κρίση χωρίς να εγκαταλείψει τους δεσμούς με την Ουκρανία αλλά ούτε και με τη Ρωσία.
Αναφορικά με το κλείσιμο των στενών για τα ρωσικά πλοία που ζήτησε η Ουκρανία, δεν αναμένουμε η Τουρκία να προβεί, αφού αυτό θα δυναμίτιζε τις σχέσεις της με τη Μόσχα, σε μια περίοδο που η τελευταία είναι ιδιαιτέρως ζεστή για πολεμικές επιχειρήσεις.
Σε άρθρο μας με τίτλο, "Τι σημαίνει για Κύπρο και Θράκη η χθεσινή αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντόνιετσκ-Λουγκάνσκ" εξηγούσαμε εκτενώς τους λόγους για τους οποίους Ελλάδα και Κύπρος θα πρέπει να ταχθούν άμεσα ενάντια στην κίνηση του Πούτιν για αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο επαρχιών της Ουκρανίας, κίνηση που παραβιάζει κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο το οποίο αποτελεί το κύριο όπλο μας απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα και αναθεωρητισμό
Ωστόσο, αναμένουμε από την Τουρκία να πουλήσει στη Ρωσία το μη κλείσιμο των Στενών για τα πλοία της με κάποιο γενναίο αντάλλαγμα το οποίο είναι πολύ πιθανό να στρέφεται ενάντια σε Ελλάδα ή Κύπρο
Τα ΥΠΕΞ Ελλάδας και Κύπρου θα πρέπει να τελούν σε εγρήγορση προς αποφυγή δεσμευτικών δηλώσεων του Ρωσικού ΥΠΕΞ είτε για Θράκη, είτε για το ψευδοκράτος της Κύπρου, αφού η Τουρκία έχει εστιάσει στην προσπάθεια αναγνώρισης του ψευδοκράτους Διεθνώς προκειμένου να προωθήσει τη λύση των 2 κρατών στο Κυπριακό, ενώ για τη Θράκη επιχειρεί να βαφτίσει την μουσουλμανική μειονότητα ως Τουρκική.
