Η ανακοίνωση της Ρωσίας ότι αποχωρεί από τη Συνθήκη για τους «Ανοιχτούς Ουρανούς», επικαλούμενη την αντίστοιχη αποχώρηση των ΗΠΑ, ήρθε να υπογραμμίσει ότι οι περισσότερες από τις συμφωνίες που συνάφθηκαν για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων δεν είναι πλέον ισχύ, και αντίθετα, μπαίνουμε σε μια νέου κούρσα των εξοπλισμών.
Η συγκεκριμένη συνθήκη, που υπογράφηκε το 1992 και τέθηκε σε ισχύ το 2002, προβλέπει τη δυνατότητα να πραγματοποιούνται άοπλες πτήσης επιτήρησης και συγκέντρωσης πληροφοριών. Η λογική είναι ότι για να αποτρέπονται πολεμικές εντάσεις που θα στηρίζονταν σε κακή πληροφόρηση – π.χ. για το ότι ένα κράτος είναι σε φάση πολεμικής κινητοποίησης – είναι σημαντικό να μπορούν να επιτρέπονται τέτοιες πτήσης συγκέντρωσης πληροφοριών και να υπάρχει μηχανισμός για την ανταλλαγή τέτοιων πληροφοριών. Μάλιστα, η αρχική ιδέα για τη συνθήκη προέκυψε ήδη από τις πρώτες συζητήσεις για τον πυρηνικό αφοπλισμό στη δεκαετία του 1950.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μέχρι και ο Τατάρ απαιτεί από τις ΗΠΑ να μην στηρίζουν την Λευκωσία-Τρέμουν την πώληση αμερικανικών όπλων στην Κύπρο
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από τη συνθήκη στις 22 Μαΐου 2020 και την αποχώρησή τους στις 22 Νοεμβρίου 2020. Η Ρωσία ανακοίνωσε στις 15 Ιανουαρίου 2021 ότι εξετάζει, όχι απλώς, την αναστολή συμμετοχής αλλά την πλήρη αποχώρησή της από τη συνθήκη. Ούτως ή άλλως, ήδη από την επαύριον της αμερικανικής αποχώρησης η Ρωσία είχε κάνει σαφές, ότι θεωρούσε ότι αυτό υπονόμευε συνολικά την συνθήκη.
Ανώτεροι διπλωμάτες, συναντήθηκαν στη Γενεύη και συμφώνησαν να δημιουργήσουν δύο ομάδες εργασίας για τη στρατηγική σταθερότητα.
Ανώτεροι Αμερικανοί και Ρώσοι διπλωμάτες συναντήθηκαν στη Γενεύη την Πέμπτη, και συμφώνησαν, να δημιουργήσουν δύο ομάδες εργασίας για να συνεχίσουν περαιτέρω συνομιλίες για τον έλεγχο των όπλων και τη στρατηγική σταθερότητα. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν, ηγήθηκε της αμερικανικής αντιπροσωπείας και ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ, ηγήθηκε της ρωσικής πλευράς.
«Οι δύο αντιπροσωπίες συμφώνησαν να σχηματίσουν δύο ομάδες εργασίας μεταξύ ειδικών, την ομάδα εργασίας για τις αρχές και τους στόχους για τον μελλοντικό έλεγχο των όπλων και την ομάδα εργασίας για τις ικανότητες και τις δράσεις με στρατηγικά αποτελέσματα», ανέφερε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε ανακοίνωσή του.
Οι συνομιλίες ήταν αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής του Ιουνίου, μεταξύ του προέδρου Μπάιντεν και του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Σέρμαν και ο Ριάμπκοφ, συναντήθηκαν μια φορά τον Ιούλιο και σχεδιάζουν να συναντηθούν ξανά ,αφού οι ομάδες εργασίας πραγματοποιήσουν μια σειρά συνομιλιών για τα θέματα που τους έχουν ανατεθεί.
Εκτός από τη συμφωνία για τη δημιουργία ομάδων εργασίας, δεν σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στη συνάντηση και η πρόοδος στον έλεγχο των όπλων φαίνεται να είναι πολύ αργή. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία, ακολουθούν την τελευταία τους συνθήκη ελέγχου πυρηνικών όπλων, γνωστή ως New START, η οποία περιορίζει τον αριθμό των πυραύλων, των βομβαρδιστικών και των πυρηνικών κεφαλών που μπορεί να έχει αναπτύξει κάθε δύναμη. Στις αρχές της προεδρίας του, ο Μπάιντεν και ο Πούτιν, συμφώνησαν να ανανεώσουν το νέο START για παράταση πέντε ετών.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε επίσης την ευκαιρία να σώσει τους Ανοιχτούς Ουρανούς, μια συνθήκη που επέτρεπε άοπλες πτήσεις επιτήρησης πάνω από τις συμμετέχουσες χώρες, αλλά επέλεξε να μην το κάνει. Αφού ο Μπάιντεν και ο Πούτιν συμφώνησαν να επεκτείνουν το Νέο START, η Μόσχα σήμανε ότι ήταν ανοιχτή στην ιδέα της αναβίωσης του Open Sky. Αλλά τον Μάιο, η κυβέρνηση Μπάιντεν ειδοποίησε τους Ρώσους ότι δεν θα επανενταχθεί στη συνθήκη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τα υπερόπλα-βομβαρδιστικά ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας - Νέα τεχνολογική επανάσταση για τα stealth
Η κλιμάκωση των εξοπλισμών
Στη φετινή πολύωρη συνέντευξή του στο τέλος της χρονιάς ο Βλαντιμίρ Πούτιν, είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα νέα οπλικά συστήματα της Ρωσίας. Έκανε ειδική μνεία στο υπερηχητικό πυραυλικό σύστημα Avangard, που μπορεί να κινηθεί με ταχύτητα εικοσαπλάσια αυτής του ήχου αλλά και τον υπερηχητικό πύραυλο cruise Tsirkon, φτιαγμένο ειδικά να πλήττει πλοία και ο οποίος μπορεί έχει ταχύτητα οκταπλάσια του ήχου. Ουσιαστικά, εκτιμά ότι με τους υπερηχητικούς πυραύλους μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα αμερικανική αντιπυραυλική άμυνα.
Η βασική δικαιολογία για την ανάπτυξη των νέων αυτών οπλικών συστημάτων είναι η αποχώρηση των ΗΠΑ, ήδη από το 2002 από την συνθήκη για τους αντιβαλλιστικούς πυραύλους. Η συνθήκη αυτή, που άντεξε 30 χρόνια, ήταν από τις πιο βασικές στις αρχικές προσπάθειες περιορισμού των πυρηνικών εξοπλισμών. Η λογική ήταν ότι μια χώρα που έχει αποτελεσματική αντιβαλλιστική άμυνα, είναι πιο πιθανό να δοκιμάσει να προχωρήσει σε πυρηνικό «πρώτο χτύπημα», εφόσον θα μπορούσε να αποτρέψει το μεγαλύτερο μέρος από τα αντίποινα που θα δεχόταν. Αντίθετα, εάν ήταν ευάλωτη σε αντίποινα, θα ήταν πιθανό να απέφευγε και το «πρώτο χτύπημα».
Οι εξελίξεις αυτές έχουν ενισχύσει τις φωνές στις ΗΠΑ, που καλούν για μια εκ νέου αναβάθμιση του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ και δη, της ανάπτυξης υπερηχητικών όπλων. Βέβαια την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ, έχουν επενδύσει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των δικών τους αντιπυραυλικών συστημάτων και ιδίως των αντιβαλλιστικών συστοιχιών Aegis και Aegis Ashore, εγκαθιστώντας τις μάλιστα και σε περιοχές κοντά στην ίδια τη Ρωσία, όπως π.χ. στη Ρουμανία.
Και όσο και εάν απέχουμε από το 1986 όταν υπήρχαν 64.449 πυρηνικές κεφαλές, καθώς τα τελευταία χρόνια ο αριθμός τους έχει μειωθεί, εντούτοις ακόμη και αυτές που υπάρχουν είναι αρκετές για να εξασφαλίσουν την καταστροφή του πλανήτη ξανά και ξανά.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία αυτή τη στιγμή υπάρχουν συνολικά περίπου 13.400 πυρηνικά όπλα, εκ των οποίων, τα 3720 βρίσκονται αναπτυγμένα σε επιχειρησιακές δυνάμεις. Όλα αυτά περιλαμβάνουν τόσο στρατηγικά πυρηνικά όπλα, σε διηπειρωτικούς πυραύλους, στρατηγικά βομβαρδιστικά και πυρηνικά υποβρύχια, αλλά και τακτικά πυρηνικά όπλα.
Η σταδιακή αποχώρηση από τις συνθήκες για τον περιορισμό των εξοπλισμών
Η συνθήκη για τη συνολική απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών που υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1996, ποτέ δεν τέθηκε σε ισχύ γιατί αρκετές χώρες, ανάμεσά τους οι ΗΠΑ, δεν έχουν προχωρήσει στις απαραίτητες ενέργειες ώστε αυτή να τεθεί σε ισχύ.
Από μεριά της η Ρωσία το 2007, αποχώρησε από τη συνθήκη για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη. Η συνθήκη αυτή, που υπογράφηκε το 1990 (και το 1992 η συμφωνία για τους όρους εφαρμογής τους) αποσκοπούσε στο να θέσει αμοιβαίους περιορισμούς στις συμβατικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε ότι στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ένας από τους λόγους για την κλιμάκωση των πυρηνικών όπλων μέσου βεληνεκούς, ήταν και η ανάγκη να αντιμετωπιστεί η σαφής υπεροπλία του Συμφώνου της Βαρσοβίας ως προς τις συμβατικές δυνάμεις.
Τα υπόλοιπα μέλη του «πυρηνικού κλαμπ»
Επισήμως με βάση τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, πυρηνικά όπλα μπορούσαν να έχουν μόνο οι ΗΠΑ, η ΕΣΣΔ (και στη συνέχεια η Ρωσία), η Γαλλία, η Κίνα και η Μεγάλη Βρετανία.
Σε αυτές προστέθηκαν άλλες τρεις χώρες που έχουν κάνει πυρηνικές δοκιμές και επισήμως έχουν πυρηνικά όπλα: η Ινδία, το Πακιστάν και η Βόρειος Κορέα. Άλλη μία χώρα, το Ισραήλ, έχει πυρηνικά όπλα, αλλά αρνείται να δώσει επίσημα στοιχεία για αυτά. Στο παρελθόν εξελιγμένο πυρηνικό πρόγραμμα, είχε και η Νότια Αφρική (στην περίοδο του απαρτχάιντ), όμως αργότερα το σταμάτησε και κατέστρεψε η ίδια τα δικά της πυρηνικά όπλα.
Από την «αμοιβαία εγγυημένη καταστροφή» στον «πυρηνικό ρεαλισμό»
Στη δεκαετία του 1970, η κούρσα των εξοπλισμών κατέληξε στην εξασφάλιση της «αμοιβαία εγγυημένης καταστροφής» (Mutually Assured Destruction – MAD), καθώς ήταν δεδομένο ότι εάν ξεκινούσε κάποια από τις υπερδυνάμεις πυρηνική επίθεση, υπήρχαν οι όροι για τέτοια αντίποινα που ουσιαστικά θα κατέστρεφαν ολοκληρωτικά και τις δύο χώρες. Αυτό, άλλωστε, ήταν και ένα από τα κίνητρα για τις συμφωνίες αφοπλισμού.
Τώρα, όμως, φαίνεται ότι έχουμε μπει σε μια φάση ενός ιδιότυπου ρεαλισμού. Τα πυρηνικά όπλα, είτε σε περιφερειακό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο, επανέρχονται στο προσκήνιο, σε πιο εξελιγμένες αλλά όχι λιγότερο καταστροφικές μορφές, σε μια εποχή μεγαλύτερων ρηγμάτων στο διεθνές τοπίο και μεγαλύτερης ανάγκης των περιφερειακών δυνάμεων να αποκτήσουν, όχι μόνο την αποτρεπτική ισχύ, αλλά και το «γεωπολιτικό κύρος» που προσφέρουν τα πυρηνικά.
